Μετά τον πανίσχυρο σεισμό 8,8 Ρίχτερ στη Ρωσία, πολλές περιοχές του κόσμου έχουν σημάνει συναγερμό και προετοιμάζονται για το ενδεχόμενο καταστροφικών τσουνάμι. Ήδη, στη Χαβάη και την Ιαπωνία έχουν καταγραφεί κύματα που φτάνουν σε μήκος μερικά μέτρα.
Τι είναι, ωστόσο, το τσουνάμι;
Ένα τσουνάμι, σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (NWS) των ΗΠΑ, είναι μια από τις πιο ισχυρές και καταστροφικές φυσικές δυνάμεις.
Πρόκειται για μια σειρά κυμάτων (όχι μόνο ένα) που προκαλούνται από μια μεγάλη και ξαφνική μετατόπιση του ωκεανού, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, σε έναν σεισμό. Τα περισσότερα τσουνάμι προκαλούνται από μεγάλους σεισμούς κάτω ή κοντά στον πυθμένα του ωκεανού, αλλά μπορούν επίσης να προκληθούν από κατολισθήσεις, ηφαιστειακή δραστηριότητα, ορισμένα είδη καιρικών φαινομένων και ουράνια σώματα κοντά στη Γη (π.χ. αστεροειδείς, κομήτες). Δεν προκαλούν όλοι οι σεισμοί τσουνάμι.
Τα τσουνάμι είναι από τα πιο σπάνια φυσικά φαινόμενα στη Γη. Κάθε χρόνο, καταγράφονται περίπου δύο τσουνάμι που προκαλούν ζημιές κοντά στην πηγή τους. Τσουνάμι που προκαλούν ζημιές ή θανάτους σε μακρινές ακτές (σε απόσταση μεγαλύτερη των 1.000 χιλιομέτρων) συμβαίνουν περίπου δύο φορές ανά δεκαετία.
Περιοχές χαμηλού υψομέτρου κοντά στην ακτή όπως παραλίες, κόλποι, λιμνοθάλασσες, λιμάνια και εκβολές ποταμών, καθώς και περιοχές κατά μήκος ποταμών και ρυακιών που οδηγούν στη θάλασσα είναι οι πιο ευάλωτες.
Δεν δρουν όλα τα τσουνάμι με τον ίδιο τρόπο. Ακόμα και ένα μεμονωμένο τσουνάμι μπορεί να επηρεάσει διαφορετικά τις ακτές. Ένα μικρό τσουνάμι σε ένα σημείο μπορεί να είναι πολύ μεγάλο μερικά χιλιόμετρα παραπέρα.
Η ταχύτητα ενός τσουνάμι εξαρτάται από το βάθος του ωκεανού. Στον βαθύ ωκεανό, τα τσουνάμι είναι σχεδόν αόρατα, αλλά μπορούν να κινούνται με ταχύτητα όσο ένα αεροπλάνο τζετ – πάνω από 800 χλμ/ώρα. Όταν τα κύματα φτάνουν σε ρηχά νερά κοντά στη στεριά, επιβραδύνουν σε περίπου 30-50 χλμ/ώρα. Αυτή η ταχύτητα παραμένει μεγαλύτερη απ’ ό,τι μπορεί να τρέξει ένας άνθρωπος.
Καθώς τα κύματα επιβραδύνουν, το ύψος τους αυξάνεται και τα ρεύματα εντείνονται. Τα περισσότερα τσουνάμι έχουν ύψος κάτω από 3 μέτρα, αλλά σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να ξεπεράσουν τα 30 μέτρα. Όταν ένα τσουνάμι φτάνει στη στεριά, δεν μοιάζει με τα συνηθισμένα κύματα. Μπορεί να μοιάζει με μια γρήγορα ανερχόμενη πλημμύρα ή με ένα τείχος νερού. Μερικές φορές, πριν από την έλευση του νερού στη στεριά, αποσύρεται ξαφνικά, αποκαλύπτοντας τον πυθμένα της θάλασσας, τους υφάλους και τα ψάρια.
Η σειρά των κυμάτων που πλημμυρίζουν, αποσύρονται και μετά ξαναπλημμυρίζουν τη στεριά μπορεί να διαρκέσει ώρες. Ο χρόνος μεταξύ των κυμάτων κυμαίνεται από πέντε λεπτά έως δύο ώρες. Το πρώτο κύμα που φτάνει στην ακτή δεν είναι απαραίτητα το μεγαλύτερο ή το πιο καταστροφικό. Δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί πόσο θα διαρκέσει ένα τσουνάμι, πόσα κύματα θα υπάρξουν ή πόσος χρόνος θα μεσολαβεί ανάμεσά τους.
Ένα τσουνάμι μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για τη ζωή και τα κτίρια στις παράκτιες περιοχές. Μπορεί να προκαλέσει ασυνήθιστα ισχυρά ρεύματα, να πλημμυρίσει γρήγορα τη γη και να προκαλέσει τεράστιες καταστροφές. Η ροή και η δύναμη του νερού, μαζί με τα συντρίμμια που μεταφέρει, μπορούν να καταστρέψουν πλοία, οχήματα, κτίρια και άλλες κατασκευές, να προκαλέσουν τραυματισμούς και να αφαιρέσουν ζωές, καθώς το κύμα σαρώνει τη στεριά. Αρκούν μόλις 15 εκατοστά νερού που κινείται γρήγορα για να ρίξουν κάτω έναν ενήλικα και μόλις 60 εκατοστά για να παρασύρουν τα περισσότερα οχήματα. Το νερό μπορεί να είναι εξίσου απειλητικό (ή και περισσότερο) όταν επιστρέφει στη θάλασσα, παίρνοντας μαζί του συντρίμμια και ανθρώπους. Οι πλημμύρες και τα επικίνδυνα ρεύματα μπορούν να διαρκέσουν για μέρες.
Ακόμα και μικρά τσουνάμι ενέχουν κινδύνους. Ισχυρά ρεύματα μπορούν να τραυματίσουν ή να πνίξουν κολυμβητές και να προκαλέσουν ζημιές ή καταστροφή σε σκάφη μέσα σε λιμάνια.
