Το υπουργείο Πολιτισμού, μέσω της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, προχωρά σε εργασίες προστασίας, αποκατάστασης και ανάδειξης στον αρχαϊκό ναό του Απόλλωνα Οπλίτη, στην Αρχαία Μητρόπολη, στην Περιφερειακή Ενότητα της Καρδίτσας. Όπως αναφέρει σχετική ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, οι επεμβάσεις αφορούν εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης του μνημείου, συντήρησης των αρχιτεκτονικών στοιχείων του σηκού του ναού, μέτρα πυροπροστασίας και αντιπλημμυρικής θωράκισης του αρχαιολογικού χώρου. Το έργο συνολικού προϋπολογισμού 2.485.000 ευρώ προγραμματίζεται να χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ 2021-2027 της Περιφέρειας Θεσσαλίας.

Η Αρχαία Μητρόπολη ιδρύθηκε στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. και κατοικούνταν έως τον 6ο αιώνα μ.Χ., με συνοικισμό τριών άσημων κωμών. Η Μητρόπολη διαδραμάτισε ρόλο στην τοπική ιστορία και αργότερα στον Ρωμαϊκό Εμφύλιο Πόλεμο. Η πόλη μνημονεύεται από συγγραφείς όπως ο Καίσαρας, ο Στράβων, ο Πτολεμαίος, ο Ιεροκλής και πολύ αργότερα, ο Προκόπιος, ο οποίος αναφέρεται σε επισκευές οχυρώσεων που πραγματοποιήθηκαν επί Ιουστινιανού τον 6ο αι.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Ο αρχαϊκός δωρικός ναός του Απόλλωνα Οπλίτη, της Αρχαίας Μητρόπολης, θεωρείται ο καλύτερα σωζόμενος μνημειακός ναός της αρχαιότητας, σε όλη τη Θεσσαλία και χρονολογείται στον 6ο αι. π.Χ. Καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά περίπου στα μέσα του 2ου αι. π.Χ. και έκτοτε έμεινε ερείπιο. Θεωρείται ένα από τα πιο σπουδαία δείγματα της δωρικής αρχιτεκτονικής. Είναι ισομεγέθης του ναού του Ηφαίστου στην Αρχαία Αγορά των Αθηνών. Ο ναός σώζει πολύ σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Από τα σημαντικότερα ευρήματα, είναι το καλοδιατηρημένο ακέραιο χάλκινο άγαλμα μιας ανδρικής μορφής, που απεικονίζεται με τη μορφή ενός οπλίτη. Στην ουσία πρόκειται για το λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα, το οποίο ταυτίστηκε από το κείμενο της ενεπίγραφης αναθηματικής στήλης, που βρέθηκε θραυσμένη στο εσωτερικό του ναού. Στόχος του Υπουργείου Πολιτισμού είναι η προστασία και η ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου, μέσω ήπιου αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και της χρήσης φιλικών στο περιβάλλον και στο μνημείο τεχνολογικών μεθόδων, ώστε να αναδειχθεί η πολιτισμική αξία του και με ασφάλεια να αποδοθεί επισκέψιμο στο κοινό».

Μελέτη στερέωσης και αποκατάστασης

Ο ναός του Απόλλωνα Οπλίτη έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης του ακαδημαϊκού Μανώλη Κορρέ. Στη μελέτη αναφέρεται ότι τυπολογικά το κτήριο, κυρίως με τη μεταγενέστερη αναδιαρρύθμισή του, με το άδυτο και τα θρανία, συνδυάζει τα χαρακτηριστικά τόσο των τυπικών ναών όσο και των τελεστηρίων. Για την ιστορία του μνημείου, αλλά και για την ιστορία της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, σημαντικά και σπάνια είναι τα δωρικά κιονόκρανα, με μοναδική ανάγλυφη διακόσμηση του κάτω μέρους (εχίνος) από μοτίβα λωτού. Ως προς την παθολογία, διαπιστώνονται έντονες καθιζήσεις, σε όλη την έκταση του ναού. Τα περισσότερα κάτω τμήματα των κιόνων παραμένουν στη θέση τους, ενώ άλλα, σε πολύ κακή κατάσταση, κείτονται εκεί όπου κατέπεσαν, ή σύρθηκαν βιαίως κατά τη δράση αρχαιοκαπήλων, το 1993, που προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές στα θεμέλια του μνημείου.

Οι επεμβάσεις, που προγραμματίζονται στα πλαίσια του έργου, επικεντρώνονται σε επείγοντα και σωστικά μέτρα, που περιλαμβάνουν την άμεση ανάσχεση της ροής των επιφανειακών υδάτων, την αποκατάσταση των εδαφών και των θεμελίων, καθώς και την επανατοποθέτηση των λίθων του θεμελιοτοιχοβάτη, των ορθοστατών και των στυλοβατών σύμφωνα με ακριβή σχέδια, την κατάργηση της ανατολικής πλευράς της περίφραξης μετά του αντιστοίχου τμήματος της αγροτικής οδού, με σκοπό την αποκατάσταση του έμπροσθεν του ναού χώρου του αρχαίου ιερού, τον εντοπισμό της θέσης και των τυχόν διατηρούμενων θεμελίων του βωμού.

Μελέτη συντήρησης αρχιτεκτονικών στοιχείων του σηκού

Στη μελέτη συντήρησης, εξετάζονται κυρίως τα εσωτερικά κατάλοιπα του ναού από ψαμμίτη και από ωμοπλίνθους. Η κατάσταση διατήρησης του λατρευτικού βάθρου κρίνεται κάκιστη, καθώς παρουσιάζει εκτεταμένες θραύσεις και κατακερματισμό του δομικού υλικού. Το λατρευτικό βάθρο προγραμματίζεται να συντηρηθεί συνολικά με την αναθηματική στήλη. Ο ωμοπλίνθινος διαχωριστικός τοίχος και τα θρανία παρουσιάζουν μεγάλη απώλεια υλικού και μεγάλο κίνδυνο ετοιμορροπίας και διάλυσης. Για το λόγο αυτό προτείνονται καθαρισμός επιφανειών, σφράγιση ρωγμών και διερεύνηση της δυνατότητας για ήπια στερεωτική επέμβαση.

Πυροπροστασία

Εγκαθίσταται μόνιμο υδροδοτικό πυροσβεστικό δίκτυο, το οποίο περιλαμβάνει πυροσβεστικές φωλιές περιμετρικά του αρχαιολογικού χώρου και κατά μήκος των διαδρομών επίσκεψης, που τροφοδοτούνται από υπόγεια δεξαμενή νερού μέσω αντλητικού συγκροτήματος, καθώς και φορητούς πυροσβεστήρες στο φυλάκιο και στον βοηθητικό χώρο δίπλα στο ναό. Στον χώρο του κτηρίου εξυπηρέτησης επισκεπτών εγκαθίσταται φωτισμός ασφαλείας και σηματοδοτούνται οι οδεύσεις διαφυγής.

Αντιπλημμυρική προστασία

Ο αρχαιολογικός χώρος ορίζεται βόρεια από την κοίτη του Γαβρία ποταμού, ενώ σε μικρή απόσταση διέρχεται το ρέμα Κεραμίδα. Ωστόσο, όσες φορές ο χώρος έχει κατακλυστεί, κατά τη διάρκεια πλημμυρικών επεισοδίων, οι όμβριες απορροές οφείλονταν στην ανάντη λεκάνη. Η αντιπλημμυρική θωράκιση προτείνει επεμβάσεις τοπικής εμβέλειας, με την κατασκευή δύο τάφρων Α και Β για τη σύλληψη των εξωτερικών απορροών. Η τάφρος Α καταλήγει στον ποταμό Γαβρία, ενώ η τάφρος Β καταλήγει σε υπόγειο αγωγό που εκβάλλει στην υφιστάμενη τάφρο από τη δεξαμενή της λίμνης Πλαστήρα.

Η ανασκαφή του ναού ξεκίνησε το 1994 και συνεχίζεται συστηματικά μέχρι σήμερα, αποκαλύπτοντας νέα στοιχεία. Το μνημείο και ο περιβάλλων χώρος του μετά από απαλλοτριώσεις, κηρύχθηκαν αρχαιολογικός χώρος. Τα σωζόμενα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του ναού (έκτασης 735 τ.μ.) καλύπτονται με μεταλλικό στέγαστρο προστασίας.