Μια νέα, πρωτοποριακή μελέτη από το King’s College London φέρνει στο φως μια ανησυχητική συσχέτιση: η ανισότητα εισοδήματος στην κοινωνία δεν επηρεάζει μόνο την οικονομική και κοινωνική συνοχή, αλλά συνδέεται άμεσα με δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο των παιδιών, αλλαγές που μπορεί να επιδεινώσουν την ψυχική τους υγεία στη συνέχεια της ζωής τους.

Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Mental Health, είναι η πρώτη που τεκμηριώνει ότι η άνιση κατανομή του πλούτου σε επίπεδο κοινωνίας (και όχι απλώς το οικογενειακό εισόδημα) σχετίζεται με μειωμένη επιφάνεια εγκεφαλικού φλοιού και αλλοιωμένες νευρωνικές συνδέσεις σε παιδιά. Αυτές οι αλλοιώσεις συνδέθηκαν με υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους αργότερα.

«Δεν πρόκειται μόνο για το εισόδημα της κάθε οικογένειας, αφορά τον τρόπο με τον οποίο κατανέμεται το εισόδημα στην κοινωνία. Τόσο τα παιδιά από εύπορες όσο και από λιγότερο εύπορες οικογένειες παρουσίασαν αλλοιωμένη νευροαναπτυξιακή λειτουργία. Διαπιστώσαμε ότι αυτό έχει διαρκή επίδραση στην ευημερία τους», δήλωσε η Δρ. Divyangana Rakesh από το Ινστιτούτο Ψυχιατρικής, Ψυχολογίας & Νευροεπιστήμης του King’s College.

Πώς έγινε η μελέτη

Η ομάδα χρησιμοποίησε δεδομένα από περισσότερα από 10.000 παιδιά ηλικίας 9-10 ετών από όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, τα οποία προήλθαν από τη Μελέτη Γνωστικής Ανάπτυξης Εγκεφάλου Εφήβων (ABCD), τη μεγαλύτερη σε κλίμακα μελέτη αναπτυξιακής νευροαπεικόνισης.

Για την αξιολόγηση της ανισότητας χρησιμοποιήθηκε δείκτης που μετρά πόσο ομοιόμορφα κατανέμεται το εισόδημα:

  • 0 αντιπροσωπεύει τέλεια ισότητα, όπου όλοι έχουν το ίδιο εισόδημα.
  • 1 απόλυτη ανισότητα, όπου ένα άτομο κατέχει όλο το εισόδημα και οι υπόλοιποι τίποτα.

Πολιτείες όπως η Νέα Υόρκη, το Κονέκτικατ, η Καλιφόρνια και η Φλόριντα βρέθηκαν στα υψηλότερα επίπεδα ανισότητας, ενώ η Γιούτα, το Ουισκόνσιν, η Μινεσότα και το Βερμόντ συγκαταλέγονταν στις περιοχές με μεγαλύτερη ισότητα και μικρότερα εισοδηματικά χάσματα.

Τι έδειξαν οι μαγνητικές τομογραφίες

Οι επιστήμονες ανέλυσαν μαγνητικές τομογραφίες για να εξετάσουν:

  • Την επιφάνεια και το πάχος του φλοιού σε περιοχές που σχετίζονται με μνήμη, προσοχή, συναίσθημα και γλώσσα.
  • Τις συνδέσεις μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου, αξιοποιώντας αλλαγές στη ροή του αίματος που αντανακλούν εγκεφαλική δραστηριότητα.

Οι σαρώσεις αποκάλυψαν ότι τα παιδιά που ζούσαν σε περιοχές με υψηλή κοινωνική ανισότητα παρουσίαζαν μειωμένη επιφάνεια εγκεφαλικού φλοιού και διαταραγμένες νευρωνικές συνδέσεις. Οι αλλαγές αυτές υποδεικνύουν επηρεασμένη νευροανάπτυξη, η οποία σχετίζεται με μειωμένη γνωστική λειτουργία και αυξημένο κίνδυνο για ψυχικές διαταραχές στο μέλλον.

Σύνδεση με την ψυχική υγεία

Οι ερευνητές προχώρησαν σε περαιτέρω ανάλυση εξετάζοντας ερωτηματολόγια ψυχικής υγείας σε ηλικίες 10 και 11 ετών, δηλαδή έξι και δεκαοκτώ μήνες μετά τις μαγνητικές τομογραφίες.

Τα παιδιά που μεγάλωναν σε κοινωνίες με έντονη ανισότητα εισοδήματος εμφάνισαν σημαντικά χειρότερα αποτελέσματα ψυχικής υγείας, με υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Ορισμένες από τις παρατηρούμενες εγκεφαλικές αλλαγές λειτούργησαν ως «γέφυρα» που συνέδεσε την κοινωνική ανισότητα με τις ψυχικές επιπτώσεις.

Τι υποψιάζονται οι επιστήμονες

Η ερευνητική ομάδα εκτιμά ότι η ζωή σε μια άνιση κοινωνία αυξάνει το άγχος για την κοινωνική θέση και εντείνει τη σύγκριση με τους άλλους, γεγονός που διαταράσσει τα επίπεδα της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες. Η χρόνια αυτή πίεση επιβαρύνει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο και άλλα όργανα, οδηγώντας σε αλλοιώσεις της νευροαναπτυξιακής διαδικασίας.

Δηλώσεις των ερευνητών

Η Dr. Rakesh τόνισε: «Μας ενδιαφέρει να δούμε αν αυτά τα ευρήματα επαναλαμβάνονται σε άλλες χώρες. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν περιοχές με έντονη ανισότητα εισοδήματος ενώ το Λονδίνο διαθέτει μεγάλες διαφορές μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Μελλοντικές μελέτες θα μπορούσαν να εξετάσουν την ανισότητα σε επίπεδο κομητειών και δήμων για να διαπιστωθεί αν παρατηρούνται αντίστοιχα αποτελέσματα».

Ο καθηγητής Vikram Patel, από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ υπογράμμισε: «Αυτά τα ευρήματα προσθέτουν στην αυξανόμενη βιβλιογραφία που δείχνει πώς οι κοινωνικοί παράγοντες, όπως η ανισότητα εισοδήματος, μπορούν να επηρεάσουν την ευημερία μέσω μηχανισμών που περιλαμβάνουν δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο».

Η καθηγήτρια Kate Pickett από το Πανεπιστήμιο της Υόρκης σχολίασε: «Η μείωση της ανισότητας δεν είναι απλώς οικονομικό ζήτημα: αποτελεί επιτακτική ανάγκη για τη δημόσια υγεία. Οι αλλαγές στον εγκέφαλο που εντοπίσαμε σε περιοχές που ρυθμίζουν τα συναισθήματα και την προσοχή δείχνουν ότι η ανισότητα δημιουργεί ένα τοξικό κοινωνικό περιβάλλον, το οποίο κυριολεκτικά διαμορφώνει τον τρόπο που αναπτύσσονται τα νεαρά μυαλά, με συνέπειες που μπορούν να διαρκέσουν μια ζωή».

Πολιτικές λύσεις

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η μείωση της κοινωνικής ανισότητας μπορεί να συμβάλει σε υγιέστερη ανάπτυξη του εγκεφάλου και καλύτερη ψυχική υγεία για τις επόμενες γενιές.

Η Dr. Rakesh πρότεινε μέτρα όπως:

  • Προοδευτική φορολογία
  • Ενίσχυση κοινωνικών δικτύων ασφάλειας
  • Καθολική υγειονομική περίθαλψη
  • Επενδύσεις σε δημόσιες υποδομές και πρωτοβουλίες κοινοτικής συνοχής

«Οι πολιτικές αυτές μπορούν να μετριάσουν τους παράγοντες άγχους που πλήττουν δυσανάλογα τα παιδιά σε άνισες κοινωνίες, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και τη συνοχή των κοινοτήτων», κατέληξε.

Η έρευνα του King’s College London ανοίγει έναν νέο διάλογο για το πώς η κοινωνική ανισότητα δεν περιορίζεται σε στατιστικούς δείκτες οικονομίας, αλλά αφήνει ανεξίτηλο αποτύπωμα στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο των παιδιών, με συνέπειες που αφορούν ολόκληρη την κοινωνία.