Άπλυτα πιάτα στον νεροχύτη. Καθαρά ρούχα μπερδεμένα με τα φορεμένα σε μια καρέκλα. Λογαριασμοί και φυλλάδια στοιβαγμένα στο γραφείο… Αν το σπίτι σας είναι ακατάστατο ή ανοργάνωτο, δεν είστε μόνοι. Kαι παρότι πολλοί θεωρούν ότι η ακαταστασία είναι σημάδι τεμπελιάς, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη.
Υπάρχουν πολλοί, απρόσμενοι λόγοι για τους οποίους μπορεί να μην μπορείτε να διατηρήσετε τον χώρο σας τακτοποιημένο – από χαρακτηριστικά προσωπικότητας και θέματα ψυχικής υγείας μέχρι κάποιες φάσεις της ζωής σας.
Ψυχολόγοι στη Huffington Post εξηγούν έξι συνηθισμένους λόγους για την ακαταστασία σας, που δεν έχουν καμία σχέση με την τεμπελιά…
1. Μπορεί να έχετε ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας)
Η ανοργανωσιά είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ. «Οι εκτελεστικές λειτουργίες στον εγκέφαλο ατόμων με ΔΕΠΥ είναι σε μεγάλο βαθμό διαταραγμένες», λέει η ψυχοθεραπεύτρια Terry Matlen.
Αυτό σημαίνει δυσκολία στον προγραμματισμό, την έναρξη και την ολοκλήρωση εργασιών, αλλά και προβλήματα με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη.
Ένα απλό παράδειγμα: Μπαίνετε σπίτι, σας υποδέχεται με ενθουσιασμό ο σκύλος ή το παιδί σας, και αντί να βάλετε τα κλειδιά στο γνωστό μπολ, τα αφήνετε στην καρέκλα. Όχι επειδή το αποφασίσατε, αλλά επειδή απλώς ξεχάσατε τι κάνατε. Έτσι ξεκινά το χάος.
Τα άτομα με ΔΕΠΥ συχνά νιώθουν και υπερφόρτωση από τα βήματα που απαιτούνται για να κάνουν ακόμα και απλές δουλειές. Το αποτέλεσμα; Παράλυση. Η ερώτηση γίνεται: «Από πού να αρχίσω;». Ιδιαίτερα δύσκολες είναι οι δουλειές που δεν έχουν άμεση προθεσμία ή δεν προκαλούν ενδιαφέρον — όπως το μάζεμα των πιάτων ή το δίπλωμα των ρούχων.
2. Μπορεί να βιώνετε κατάθλιψη ή/και άγχος
«Η κατάσταση του φυσικού μας χώρου μπορεί να αντικατοπτρίζει την ψυχική μας κατάσταση», λέει η ψυχολόγος Natalie Christine Dattilo. Όταν είμαστε εξαντλημένοι ή ψυχικά κουρασμένοι, η ακαταστασία γίνεται μέρος της καθημερινότητας.
Η κατάθλιψη συνήθως φέρνει χαμηλή ενέργεια και μηδενικό κίνητρο. Όταν ο εγκέφαλος δεν βλέπει «ανταμοιβή» για κάποια ενέργεια (όπως το καθάρισμα), την αποφεύγει. Ακόμα και μικρές δουλειές μοιάζουν τεράστιες και αδιάφορες.
Επιπλέον, το άγχος και η κατάθλιψη μπορούν να μειώσουν τη συγκέντρωση, αυξάνοντας το αίσθημα ότι «όλα είναι μπερδεμένα». Ακόμα και η ίδια η ακαταστασία μπορεί να μας αγχώνει ακόμα περισσότερο, καθώς έχει συνδεθεί με υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης — της ορμόνης του στρες.
3. Μπορεί να περνάτε μια αγχωτική περίοδο ή μετάβαση
Μεγάλες αλλαγές στη ζωή μας, όπως η μετακόμιση, η έναρξη σπουδών, ο γάμος, το διαζύγιο ή οι ορμονικές αλλαγές (π.χ. εμμηνόπαυση), μπορούν προσωρινά να μας βγάλουν από κάθε ρουτίνα.
Όταν ζούμε ένα «ψυχοκοινωνικό στρεσογόνο γεγονός», η καθημερινή τάξη γίνεται δευτερεύουσα. Κλασικό παράδειγμα: οι νέοι γονείς – ιδιαίτερα εκείνοι με ΔΕΠΥ – που παλεύουν να ανταποκριθούν σε συνεχείς απαιτήσεις, φωνές, ακαταστασία και χαοτικά προγράμματα.
4. Μπορεί να σας είναι συναισθηματικά δύσκολο να αποχωριστείτε αντικείμενα
Η διαδικασία της τακτοποίησης μπορεί να φέρει στην επιφάνεια παλιές αναμνήσεις. Ένα παλιό αναμνηστικό, ένα εισιτήριο συναυλίας, ένα δώρο… όλα αυτά μπορεί να προκαλέσουν συναισθήματα που δεν είστε έτοιμοι να επεξεργαστείτε. Όπως εξηγούν ψυχολόγοι, αυτά τα συναισθήματα (θετικά ή αρνητικά) μπορεί να μας κάνουν να αφήσουμε το αντικείμενο και μαζί του… την ακαταστασία.
5. Μπορεί να έχετε χαλαρή προσωπικότητα
Ο βαθμός «συνειδητότητας» (conscientiousness) στην προσωπικότητά μας επηρεάζει το πόσο τακτικοί είμαστε. Η συνειδητότητα είναι ένα από τα πέντε κύρια χαρακτηριστικά προσωπικότητας, που περιγράφει την τάση ενός ατόμου να είναι οργανωμένο, υπεύθυνο και επιμελές. Άνθρωποι με υψηλή συνειδητότητα είναι συνήθως πειθαρχημένοι, προγραμματισμένοι και στοχοπροσηλωμένοι, ενώ όσοι έχουν χαμηλή συνειδητότητα τείνουν να είναι πιο χαλαροί, λιγότερο οργανωμένοι και πιο αυθόρμητοι.
Οι δεύτεροι δεν έχουν ανάγκη για τάξη και η ακαταστασία δεν είναι πρόβλημα. Είναι απλώς μέρος του τρόπου ζωής. Αντίθετα οι πρώτοι δυσκολεύονται να λειτουργήσουν σε τέτοιο περιβάλλον. Όταν η συνειδητότητα παίρνει ακραίες μορφές, μπορεί να οδηγήσει σε εργασιομανία, τελειομανία ή άλλες νευρώσεις που σχετίζονται με την οργάνωση. Αντίθετα, η έλλειψη συνειδητότητας μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες στον προγραμματισμό και τη διατήρηση της συνέπειας.
6. Μπορεί να δυσκολεύεστε να πάρετε αποφάσεις
Η αναβλητικότητα στη λήψη αποφάσεων (decisional procrastination) συχνά οδηγεί σε ακαταστασία. Όταν δεν ξέρουμε αν πρέπει να κρατήσουμε κάτι ή να το πετάξουμε, αν δεν είμαστε σίγουροι πού να το βάλουμε, απλώς το αφήνουμε… εκεί. Και μένει. Αυτή η αναποφασιστικότητα λειτουργεί και ως μηχανισμός αποφυγής ευθύνης: αν δεν πάρουμε απόφαση, δεν μπορούμε να κατηγορηθούμε για το αποτέλεσμα.
Πότε γίνεται η ακαταστασία πρόβλημα;
Όλοι έχουμε κάποια ακαταστασία στη ζωή μας. Το ζήτημα είναι: πότε αυτή γίνεται πρόβλημα; Σύμφωνα με τους ψυχολόγους υπάρχουν τέσσερις δείκτες:
- Σας προκαλεί συναισθηματική δυσφορία;
- Επηρεάζει τη λειτουργικότητα του χώρου σας;
- Δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις σας;
- Έχει οικονομικό κόστος;
Να θυμάστε δεν υπάρχει «σωστός» τρόπος να ζείτε
Αν νιώθετε πως η ακαταστασία σας βαραίνει, η συνεργασία με έναν ειδικό της ψυχικής υγείας μπορεί να σας βοηθήσει. Αλλά να θυμάστε πως δεν υπάρχει «σωστός» τρόπος για να οργανώσετε τον χώρο σας.
«Το πιο κοινό λάθος που κάνουμε είναι να πιστεύουμε ότι υπάρχει ένας “σωστός” τρόπος να ζει κανείς στον χώρο του», σημειώνουν ψυχολόγοι στη Huffington Post. «Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές ανοχές στην ακαταστασία και η οργάνωση είναι πιο σημαντική για μερικούς από ό,τι για άλλους… Το πρόβλημα ξεκινά όταν δεν αποδεχόμαστε αυτές τις διαφορές».
