Όταν ένας άνθρωπος πετυχαίνει κάποιοι θα τον χειροκροτήσουν. Άλλοι θα τον στοχοποιήσουν. Όχι γιατί τους έβλαψε, αλλά και γιατί τους θυμίζει τι δεν τόλμησαν οι ίδιοι. Αυτό είναι το σύνδρομο της «ψηλής παπαρούνας», η κοινωνική τάση να προσπαθούμε να «κόψουμε» όποιον ξεχωρίζει από το πλήθος. Διεθνώς – και στα social media – είναι επίσης γνωστό και ως… «haters».

«Με απλά λόγια, το σύνδρομο της ψηλής παπαρούνας είναι όταν κάποιος επικρίνεται σκληρά επειδή διακρίνεται με τις επιδόσεις του», εξηγεί στο Very Well Mind η Courtney Morgan, ψυχοθεραπεύτρια και συνιδρύτρια του TherapyList.

Σύμφωνα με την Eliana Bonaguro, σύμβουλο ψυχικής υγείας, το φαινόμενο αυτό δεν είναι απλώς φθόνος. Είναι ένα είδος κοινωνικού «κλαδέματος». Όταν κάποιος διακρίνεται για τη φιλοδοξία ή την επιτυχία του, υπάρχει μια τάση να του «κόψουν τα φτερά», για να νιώσουν οι άλλοι πιο άνετα. «Το σύνδρομο πηγάζει από τον φόβο ότι θα σε επισκιάσουν και από τον τρόμο της αποτυχίας όταν συγκρίνεσαι με κάποιον άλλον», σημειώνει.

Η ιστορική ρίζα του όρου βρίσκεται στην αρχαία Ρώμη. Ο τύραννος βασιλιάς Ταρκύνιος ο «Υπερήφανος», θέλοντας να δείξει πώς να αντιμετωπίζονται όσοι αντιστέκονται στην εξουσία του, έκοψε τις πιο ψηλές παπαρούνες στον κήπο του. Έτσι έδωσε το παράδειγμα: όσοι διαφοροποιούνται, θα «κόβονται».

«Οι άνθρωποι συχνά τρομάζουν από εκείνους που τα καταφέρνουν καλύτερα και προσπαθούν να μειώσουν ή να σαμποτάρουν τα επιτεύγματά τους, για να αισθανθούν οι ίδιοι πιο άνετα. Όταν οι περισσότεροι νιώθουν περιορισμένοι στην προσωπική τους ανάπτυξη, είναι εύκολο να συσπειρωθούν για να “κόψουν” την ψηλότερη παπαρούνα», εξηγεί η Morgan.

Πού εκδηλώνεται

Η Eliana Bonaguro τονίζει πως το παράδοξο του συνδρόμου είναι πως πυροδοτεί αρνητικά συναισθήματα λόγω των ίδιων χαρακτηριστικών που υποτίθεται ότι θαυμάζουμε: το ταλέντο, τη φιλοδοξία, την καινοτομία.

Το σύνδρομο της ψηλής παπαρούνας κάνει την εμφάνισή του σε τέσσερα βασικά πεδία:

► Στον χώρο εργασίας: Οι συνάδελφοι μπορεί να θεωρούν πως κάποιος που τα πάει καλά είχε «μέσο» ή προνόμια.

► Στις φιλίες: Εκδηλώνεται μέσα από ειρωνικά κομπλιμέντα ή με το να μη γιορτάζονται οι επιτυχίες κάποιου όσο των άλλων.

► Στην οικογένεια: Κάποιος που ξεχωρίζει μπορεί να νιώθει σαν το «μαύρο πρόβατο». Να τον κρατούν σε απόσταση, να μην τον προσκαλούν σε οικογενειακές συγκεντρώσεις ή να «υποθέτουν» ότι δεν θα θέλει να συμμετέχει.

► Στο διαδίκτυο: Η ανωνυμία και τα social media δίνουν χώρο για ακόμη σκληρότερη κριτική, συχνά από αγνώστους που επιτίθενται χωρίς ενδοιασμούς.

Σύμπτωμα… βαθιάς ανασφάλεια

Το σύνδρομο αυτό επηρεάζει σοβαρά την ψυχική υγεία. «Οι άνθρωποι που βρίσκονται στο στόχαστρο νιώθουν άγχος, απομόνωση ή φτάνουν στο σημείο να περιορίσουν τις φιλοδοξίες τους, απλώς για να γίνουν αποδεκτή από το σύνολο», λέει η Bonaguro.

Σύμφωνα με τη Morgan, η συμπεριφορά αυτή πηγάζει από βαθιά ανασφάλεια. «Όταν κάποιος δεν έχει καταφέρει πράγματα που επιθυμεί, είναι πιο εύκολο να μειώσει την επιτυχία των άλλων, παρά να αντιμετωπίσει τα δικά του συναισθήματα ανεπάρκειας».

Πώς να προστατευτείς από τους «haters»

Το να αντιμετωπίσεις το σύνδρομο της ψηλής παπαρούνας δεν είναι εύκολο. Υπάρχουν όμως τρόποι να το διαχειριστείς χωρίς να μικρύνεις τον εαυτό σου:

► Μίλα στους δικούς σου: Εάν οι haters βρίσκονται εκτός του στενού σου περιβάλλοντος , μιλώντας σε δικούς σου ανθρώπους – οικογένεια και φίλους – μπορείς να βρεις την υποστήριξη για να μειώσεις την πίεση και να ενισχύσεις τη θετική διάθεση.

► Πάρε θέση: Δεν είναι απλώς δικαίωμά να υπερασπίζεται κάποιος τον εαυτό του- είναι υποχρέωση να δείχνουν στους άλλους πως θέτει τα όρια για τη συμπεριφορά τους.

► Επικοινώνησε με σαφήνεια και επαγγελματισμό: Σε περίπτωση που οι επίδοξοι «κηπουροί» βρίσκονται στο χώρο εργασίας είναι σημαντικό να επικοινωνήσεις τη θέση σου με σαφήνεια και επαγγελματισμό. Έτσι δημιουργείς έναν χώρο αποδοχής και αυτοσεβασμού.

► Κάνε την αυτοκριτική σου: Είναι πιθανό να μην αντέδρασες όπως θα έπρεπε κάποια στιγμή. Όμως η αναγνώριση αυτής της κατάστασης σε προετοιμάζει για την επόμενη φορά.

Συνεχίστε να… ψηλώνετε

Το σύνδρομο της ψηλής παπαρούνας δείχνει ότι δεν είναι όλοι έτοιμοι να χαρούν με την επιτυχία σου – και δεν πειράζει. Δεν φταις εσύ. Η πρόκληση είναι να παραμείνεις πιστός στον εαυτό σου, να προστατέψεις το φως σου και να συνεχίσεις να «ανθίζεις» – όσο ψηλά κι αν φτάνεις.