Μια εβδομάδα γεμάτη εξελίξεις είχε ο Ντόναλντ Τραμπ, με επίκεντρο μία από τις πιο αναγνωρισμένες και εύπορες πανεπιστημιακές σχολές των Ηνωμένων Πολιτειών. Την περασμένη Δευτέρα, ο πρώην πρόεδρος απείλησε να ανακατευθύνει 3 δισ. δολάρια από τη χρηματοδότηση της έρευνας του Χάρβαρντ προς επαγγελματικές σχολές. Την Τρίτη, ο Λευκός Οίκος απέστειλε επιστολή σε ομοσπονδιακές υπηρεσίες, καλώντας τις να επανεξετάσουν τα περίπου 100 εκατ. δολάρια σε συμβάσεις που έχει συνάψει η κυβέρνηση με το Χάρβαρντ και να «βρουν εναλλακτικούς προμηθευτές», όπου είναι δυνατόν. Την Τετάρτη, ο Τραμπ συνέχισε τις επιθέσεις του.

«Το Χάρβαρντ πρέπει να συμμορφωθεί», δήλωσε σε δημοσιογράφους στο Οβάλ Γραφείο. «Το Χάρβαρντ δείχνει μεγάλη ασέβεια προς τη χώρα μας και το μόνο που κάνει είναι να βυθίζεται όλο και πιο βαθιά», συμπλήρωσε.

Όπως αναφέρει το BBC οι ενέργειες αυτές, σε συνδυασμό με άλλες κυβερνητικές παρεμβάσεις, όπως η παγίωση άνω των 3 δισ. δολαρίων σε ερευνητικές επιχορηγήσεις και η αναστολή εγγραφής αλλοδαπών φοιτητών στο Χάρβαρντ, συνιστούν μία άνευ προηγουμένου επίθεση κατά του θεσμού.

Παρότι κάποιες από αυτές τις κινήσεις έχουν ήδη ανασταλεί από τα δικαστήρια, η επίδρασή τους γίνεται αισθητή σε ολόκληρο το αμερικανικό ακαδημαϊκό τοπίο.

«Κάνουν πολλά πράγματα κάθε μέρα, μερικά περνούν απαρατήρητα», δηλώνει ο Γκρεγκ Γουόλφσον, πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης Πανεπιστημιακών Καθηγητών. «Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι αλλάζουν την κουλτούρα. Αλλάζουν τους ανθρώπους», συμπληρώνει.

Κατά την τελετή αποφοίτησης του Χάρβαρντ την Πέμπτη, φοιτητές μίλησαν για «απτή ανησυχία» στο πανεπιστήμιο.

«Ο κόσμος ήξερε κάπως ότι ο Τραμπ προσπαθούσε να κάνει τέτοιες κινήσεις, αλλά έμεινε σοκαρισμένος όταν αυτές συνέβησαν», παραδέχεται ένας απόφοιτος, υπήκοος Βρετανίας, ο οποίος ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος λόγω φόβων ότι δημόσιες δηλώσεις θα μπορούσαν να απειλήσουν τη βίζα εργασίας του στις ΗΠΑ. «Μοιάζει με πυρηνική επιλογή», τονίζει.

«Αν αυτό μπορεί να συμβεί στο Χάρβαρντ, τότε μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο της χώρας», προσθέτει.

Βαθύτερες προεκτάσεις και πολιτική στρατηγική

Οι επιπτώσεις αυτής της σύγκρουσης υπερβαίνουν τη διαχείριση ενός μόνο ιδρύματος της Ivy League. Υπάρχει η άποψη ότι τα μέτρα του Τραμπ αποτελούν τη νεότερη – και πιο φιλόδοξη – προσπάθεια των συντηρητικών να υπονομεύσουν παραδοσιακούς πυλώνες στήριξης των Δημοκρατικών.

Σε αυτή την περίπτωση, η πανεπιστημιούπολη μετατρέπεται σε πεδίο μάχης για την πολιτισμική και πολιτική διαμόρφωση της Αμερικής.

Κατηγορίες για αντισημιτισμό και προκατάληψη

Ο Τραμπ και η κυβέρνησή του επικαλούνται ποικίλους λόγους για τις ενέργειές τους, όπως την έλλειψη συντηρητικών καθηγητών στο Χάρβαρντ, τον υπερβολικό αριθμό ξένων φοιτητών και οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο, ο άμεσος λόγος είναι η φερόμενη αποτυχία του Χάρβαρντ να αντιμετωπίσει τον αντισημιτισμό στην πανεπιστημιούπολη, στον απόηχο διαδηλώσεων κατά του Ισραήλ από τον πόλεμο στη Γάζα.

Τον Δεκέμβριο του 2023, τρεις διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί πρόεδροι, μεταξύ των οποίων η τότε πρόεδρος του Χάρβαρντ, Κλοντίν Γκέι, δυσκολεύτηκαν να απαντήσουν στο ερώτημα αν η έκκληση για «γενοκτονία των Εβραίων» παραβιάζει τον κώδικα συμπεριφοράς των φοιτητών. Η Γκέι απάντησε πως εξαρτάται από το πλαίσιο. Αργότερα απολογήθηκε, δηλώνοντας: «Όταν τα λόγια εντείνουν τον πόνο, δεν μπορώ να νιώσω τίποτα άλλο παρά λύπη».

Κατά την προεκλογική του εκστρατεία, ο Τραμπ υποσχέθηκε να διακόψει τη χρηματοδότηση και την κρατική αναγνώριση σε πανεπιστήμια που κατηγορεί για «αντισημιτική προπαγάνδα». Με την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο, ξεκίνησε την υλοποίηση αυτής της δέσμευσης.

Πανεπιστήμια όπως το Κολούμπια προχώρησαν σε αυστηροποίηση των κανόνων ασφαλείας και αυξημένη εποπτεία τμημάτων Μέσης Ανατολής, Νότιας Ασίας και Αφρικανικών Σπουδών.

Τον Απρίλιο, το Χάρβαρντ δημοσίευσε τα αποτελέσματα επιτροπής που είχε ανατεθεί πριν την εκλογή Τραμπ, για τον αντισημιτισμό και την προκατάληψη κατά των Μουσουλμάνων. Διαπιστώθηκε ότι πολλοί Εβραίοι και Μουσουλμάνοι φοιτητές βιώνουν αποκλεισμό και προκατάληψη.

Ωστόσο, οι απαιτήσεις της κυβέρνησης υπερβαίνουν τη διαχείριση του αντισημιτισμού. Σε επιστολή της, η «Κοινή Ομάδα Εργασίας για την Καταπολέμηση του Αντισημιτισμού» απαιτεί, μεταξύ άλλων, την κατάργηση προγραμμάτων πολυμορφίας, την αναμόρφωση των διαδικασιών εισαγωγής και προσλήψεων, την εξέταση αλλοδαπών φοιτητών για εχθρικές απόψεις προς τις «αμερικανικές αξίες» και την ενίσχυση της «ποικιλίας απόψεων» στο πανεπιστήμιο.

Καθολική επίθεση στην ελίτ της ανώτατης εκπαίδευσης

Το Χάρβαρντ δεν είναι το μόνο πανεπιστήμιο στο στόχαστρο. Το Πρίνστον και το πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια έχουν αναφέρει αναστολή εκατοντάδων εκατομμυρίων σε ερευνητικά κονδύλια. Το υπουργείο Παιδείας διερευνά δέκα πανεπιστήμια για υποτιθέμενο αντισημιτισμό και έχει προειδοποιήσει δεκάδες άλλα. Παράλληλα, 52 πανεπιστήμια εξετάζονται για παράνομα προγράμματα με βάση φυλετικά κριτήρια.

Για κάποιους, πρόκειται για συστηματική επίθεση με στόχο την αναμόρφωση της ανώτατης εκπαίδευσης με βάση πιο συντηρητικές αρχές. Για άλλους, είναι καλοδεχούμενη.

«Τα πανεπιστήμια δεν ασχολούνται με την αναζήτηση της γνώσης, αλλά με την επιβολή αριστερής ιδεολογίας», δήλωσε ο Τσάρλι Κερκ, ιδρυτής του συντηρητικού οργανισμού Turning Point USA.

Δημοσκοπήσεις καταγράφουν το χάσμα: οι πτυχιούχοι είναι πιο αρνητικοί απέναντι στον Τραμπ (58% αρνητική γνώμη) σε σχέση με όσους δεν φοίτησαν σε κολλέγιο (47% θετική γνώμη).

Τα πανεπιστήμια «έφεραν το πρόβλημα στον εαυτό τους»

Ο Ρικ Χες, αναλυτής εκπαιδευτικής πολιτικής, υποστηρίζει ότι τα πανεπιστήμια έγιναν υπερβολικά εξαρτημένα από την κρατική χρηματοδότηση και πολιτικοποιήθηκαν ιδιαίτερα κατά την πρώτη θητεία Τραμπ.

«Το τίμημα για τα δισεκατομμύρια που λαμβάνουν από φορολογούμενους είναι ότι πρέπει να τηρούν τις υποσχέσεις τους και να εξυπηρετούν το σύνολο του έθνους», σχολιάζει.

Η νομική αντεπίθεση του Χάρβαρντ

Το Χάρβαρντ, γνωστό κυρίως για τη νομική του σχολή, στράφηκε στα δικαστήρια. Την Πέμπτη, ομοσπονδιακός δικαστής ανέστειλε επ’ αόριστον την απαγόρευση εισόδου αλλοδαπών φοιτητών. Η πανεπιστημιακή αρχή έχει επίσης προσφύγει κατά της διακοπής 2,2 δισ. δολαρίων σε επιχορηγήσεις.

«Το δίλημμα είναι σαφές», αναφέρεται στην προσφυγή του Χάρβαρντ και συμπληρώνεται «Αποδεχτείτε τον κρατικό έλεγχο ή διακινδυνεύστε την ικανότητα να επιδιώξετε επιστημονικές ανακαλύψεις».

Ο πρόεδρος του πανεπιστημίου, Άλαν Γκάρμπερ, δήλωσε στο NPR ότι το Χάρβαρντ θα παραμείνει «σταθερό» στις δεσμεύσεις του για την εκπαίδευση και την αλήθεια. «Το Χάρβαρντ είναι αρχαιότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πάντα θεωρούσε αποστολή του την υπηρεσία στο έθνος», ανέφερε.

Ο Τραμπ, από την άλλη, δήλωσε: «Το Χάρβαρντ θέλει να παλέψει. Θέλουν να δείξουν πόσο έξυπνοι είναι και τρώνε ξύλο».

Το μέλλον της ανώτατης εκπαίδευσης

Οι υποστηρικτές του Τραμπ συμφωνούν με τις κινήσεις του, αλλά οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν εγκρίνουν τις περικοπές χρηματοδότησης.

Ο Γκρεγκ Γουόλφσον επισημαίνει ότι η ζημιά στην ακαδημαϊκή ανεξαρτησία είναι υπαρκτή: «Ακόμα κι αν τα δικαστήρια παρέμβουν, η υπονόμευση είναι τεράστια».

Ο Χες, πιο αισιόδοξος, τονίζει ότι το αποτέλεσμα του «πειράματος» είναι ακόμη αβέβαιο.

Ένα πράγμα είναι σίγουρο: ακόμη κι αν τα πανεπιστήμια αντισταθούν ή επιβιώσουν, δεν είναι πλέον προστατευμένα από τη σφοδρή αντιπαράθεση της αμερικανικής πολιτικής σκηνής. Οι τοίχοι του ακαδημαϊκού πύργου έχουν παραβιαστεί, ανεξαρτήτως του αν οι εισβολείς είναι βάρβαροι ή απελευθερωτές.