Κατάθλιψη: χαμηλή διάθεση, απάθεια, εσωστρέφεια, δυσαρέσκεια με τον εαυτό του. Μια εικόνα που μοιάζει πολύ μακρινή στο χώρο των σπορ καθώς οι αθλητές βρίσκονται πάντα σε κίνηση, γεμάτοι ενέργεια, επικεντρωμένοι στον στόχο, ενίοτε με τα κατορθώματά τους μοιάζουν άτρωτοι και υπεράνθρωποι. Κι όμως πίσω από τα φώτα, το σκοτάδι της κατάθλιψης… καταπίνει και τους ανθρώπους του συγκεκριμένου χώρου, ακόμη και τα μεγάλα του αστέρια.

Η πιο πρόσφατη δημόσια εξομολόγηση ήταν αυτή του ποδοσφαιριστή Μπρούνο Τσιρίλο, ο οποίος αγωνίστηκε με τα χρώματα της ΑΕΚ και του ΠΑΟΚ.

Πριν απ’ αυτόν μίλησαν δημόσια ο Ολυμπιονίκης της κολύμβησης Μάικλ Φελπς, ο πυγμάχος βαρέων βαρών Τάισον Φιούρι, οι τενίστριες Σερένα Γουίλιαμς και Ναόμι Οσάκα, οι ποδοσφαιριστές Κρεγκ Μπέλαμι, Τζανλουίτζι Μπουφόν και Ανδρές Ινιέστα, η Ολυμπιονίκης της ενόργανης γυμναστικής Σιμόν Μπάιλς, ο πιλότος της Formula 1 Λάντο Νόρις κι άλλοι αλλά και ‘Ελληνες αθλητές όπως οι Σωτήρης Νίνης, Βασίλης Πλιάτσικας, Θοδωρής Παπαλουκάς, Στέφανος Τσιτσιπάς, για ν’ αναφέρουμε μερικά ονόματα.

Πλέον οι αθλητές δεν φοβούνται να ομολογήσουν πως είναι κι αυτοί εύθραυστοι και πως η ψυχική υγεία είναι ένα θέμα που αφορά τους αθλητές της ελίτ όπως ακριβώς κι όλους τους άλλους. Πολλοί, μάλιστα μοιράστηκαν τον πόνο τους στο ντοκιμαντέρ «The Weight of Gold» της HBO, για να βοηθήσουν άλλους που αντιμετωπίζουν παρόμοια ζητήματα να νιώσουν λιγότερο μόνοι.

Η κατάθλιψη στο ποδόσφαιρο

Σύμφωνα με έρευνα της Fifpro, της Διεθνούς Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Ποδοσφαιριστών, το 23% των ενεργών ποδοσφαιριστών αναφέρουν ότι πάσχουν από διαταραχές του ύπνου, ενώ το 9% αντιμετώπισε προβλήματα κατάθλιψης και το 7% άγχος.

Τα δεδομένα χειροτερεύουν μεταξύ εκείνων που έχουν σταματήσει: 28% το ποσοστό εκείνων που δηλώνουν διαταραχές στον ύπνο, στο 13% εκείνων που μίλησαν κατάθλιψη και στο 11% εκείνων με προβλήματα άγχους. Τα κρούσματα πολλαπλασιάστηκαν κατά την περίοδο της καραντίνας λόγω της πανδημίας του κορονοϊού.

Το ιταλικό πρωτάθλημα στερήθηκε τον Γιόζιπ Ίλιτσιτς, μέσο της Αταλάντα για μήνες. Επηρεασμένος απ’ όσα τραγικά συνέβησαν στην πόλη του Μπέργκαμο, έπρεπε να σταματήσει και να επιστρέψει σπίτι του στη Σλοβενία για να βρει τον εαυτό του και να ξεκινήσει ξανά. «Κέρδισα την κατάθλιψη χάρη στην αγάπη για τη ζωή», είπε όταν επέστρεψε.

Τον Αύγουστο, η FIFA ξεκίνησε την καμπάνια #ReachOut, μια καμπάνια για να βοηθήσει στην ανακάλυψη των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και για να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να ζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται.

Την εποχή που ήταν στη Τσέλσι, ο Άλβαρο Μοράτα περιέγραψε τον εφιάλτη στον οποίο είχε πέσει: «Στην αρχή ντρεπόμουν να μιλήσω για τα προβλήματά μου σε έναν ψυχολόγο. Αρνήθηκα το πρόβλημα, αλλά μετά κατάλαβα ότι χρειαζόμουν ένα χέρι βοηθείας».

Η άποψη αθλητικών ψυχολόγων

Σύμφωνα με τη Μαρία Αμπράμοβιτς, αθλητική ψυχολόγο που συνεργάζεται με την Πολωνή τενίστρια ‘Ιγκα Σφιόντεκ, πρωταθλήτρια στο Roland Garros 2020, «εάν κάποιος έχει άδειο ή μισοάδειο ρεζερβουάρ και αν αισθάνεται υπερφορτωμένος λόγω των συνεχών παραπόνων για τις εμφανίσεις του, είναι αδύνατο να απολαύσει την πορεία και την παρούσα στιγμή». Και δίνει τη συνταγή της: «Πρέπει να έχουμε κατά νου ποιες είναι οι θεμελιώδεις αξίες, γιατί χωρίς αυτές δεν υπάρχει τίποτα. Μόνο καμένη γη».

Μια έρευνα του 2017 από το περιοδικό Frontiers in Psychology πιστοποίησε ότι περίπου ένας στους πέντε αθλητές πάσχουν από κατάθλιψη και το ποσοστό αυξάνεται καθώς πλησιάζει το τέλος της καριέρας τους.

«Το διάστημα μετά από έναν σοβαρό τραυματισμό, εκείνο ύστερα από ένα μεγάλο γεγονός ή επιτυχία και η αθλητική συνταξιοδότηση είναι οι τρεις μεγάλες κρίσιμες στιγμές για έναν αθλητή» – εξηγεί η Λουτσία Μπόκι, αθλητική ψυχολόγος.

Πρώτα απ’ όλα είναι θέμα βιοχημικό: ο αθλητής δεν έχει πλέον όλες τις ενεργοποιητικές ορμόνες σε κυκλοφορία, από την αδρεναλίνη έως τη ντοπαμίνη, έως τη σεροτονίνη. Είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ο αθλητισμός ενδείκνυται ως αντικαταθλιπτικό, επειδή βοηθά στην καταπολέμηση της απενεργοποιητικής πλευράς της κορτιζόλης. Μετά από μια μακρά αερόβια άσκηση, μερικοί άνθρωποι βιώνουν ένα αίσθημα ευφορίας».

Το άλλο θέμα αφορά τους στόχους. «Οι αθλητές υψηλού επιπέδου έχουν συνηθίσει να έχουν στόχους μεγάλους, είναι προφανές ότι τα κίνητρά τους παραμένουν υψηλά. Στο μετά τραυματισμό διάστημα ή στο τέλος της καριέρας, τα κίνητρα χάνονται. Τί μπορεί να γίνει? Τα τελευταία χρόνια πολλαπλασιάζονται οι εταιρείες που εργάζονται σε συνεργασία με τους αθλητές για να βρουν τι θα κάνουν αυτοί στη συνέχεια. Αυτό γίνεται πριν την ολοκλήρωση της καριέρας τους, για να αποφύγουν να αντιμετωπίσουν περιόδους που δεν γνωρίζουν τι να κάνουν. Ειδικά στο ποδόσφαιρο δεν υπάρχει κουλτούρα εργασίας προς το τέλος μιας καριέρας, ενώ σε άλλα αθλήματα όπου κάποιος δεν μπορεί να ζήσει με το εισόδημα που βγάζει από το σπορ που κάνει, συμβαίνει συχνά να αρχίζει να σχεδιάζει το μέλλον του ενόσω είναι ενεργός αθλητής».

Στις ΗΠΑ από έρευνα που διεξήχθη προέκυψε ότι το 78% των Αμερικανών ποδοσφαιριστών και το 60% των παικτών του ΝΒΑ αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες εντός δύο και πέντε ετών από τη συνταξιοδότησή τους, αντίστοιχα. Φαινόμενο που επηρεάζει πάνω απ’ όλα τα πιο πλούσια αθλήματα, επειδή οι αθλητές δεν μπορούν να προσαρμόσουν τον τρόπο ζωής τους στο γεγονός ότι το εισόδημά τους δεν είναι πλέον αυτό που κέρδιζαν όταν ήταν αθλητές αλλά και γιατί η διαχείριση των χρημάτων που έβγαλαν όσο ήταν επαγγελματίες αθλητές δεν είναι εύκολη εάν δεν είχαν γνώσεις επαρκείς ή δεν συνοδευόταν από επαγγελματισμό.

Το ιταλικό παράδειγμα εργασιακής επανένταξης

Από το 2016 τώρα, το Ιταλικό Υπουργείο Εργασίας και η Ιταλική Ολυμπιακή Επιτροπή υπέγραψαν τριετές σχέδιο για τη διευκόλυνση της εισόδου στον κόσμο της εργασίας των πρώην αθλητών. Σύμφωνα με έρευνα της ιταλικής ομοσπονδίας ποδοσφαίρου, μόνο ένας στους 10 ποδοσφαιριστές βρίσκει δουλειά μέσα σε 5 χρόνια από τη συνταξιοδότησή του και σε μια μελέτη της Ένωσης Ιταλών Ποδοσφαιριστών με ημερομηνία το 2015, το 61,4% των ποδοσφαιριστών στο πρωτάθλημα 1992-93 δεν είχε πλέον καμία σχέση με τον κόσμο του ποδοσφαίρου, ακόμη και αν το 75% εξ’ αυτών είχε αποκτήσει το δίπλωμα προπονητή.