Ο εξειδικευμένος Χειρουργός Ενδοκρινών Αδένων (Θυρεοειδούς-Παραθυρεοειδών), κ. Γιώργος Σακοράφας, ΜD, PhD απαντά σε βασικά ερωτήματα για την TSH, τον ρόλο της στη λειτουργία του θυρεοειδούς, τις φυσιολογικές και παθολογικές τιμές της, τα σχετικά συμπτώματα αλλά και τη σημασία της ενδελεχούς αξιολόγησης λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα.
Ποια είναι η δράση της TSH και πώς συνδέεται με τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών στον οργανισμό;
Η TSH (Thyroid-Stimulating Hormone) είναι μια ορμόνη που παράγεται από την υπόφυση, έναν μικρό αδένα που βρίσκεται στην βάση του εγκεφάλου. Η έκκριση της TSH διεγείρεται από ένα “υψηλότερο’ κέντρο (και πάλι στον εγκέφαλο), τον υποθάλαμο. H TSH ασκεί διεγερτική δράση στον θυρεοειδή, αυξάνοντας την παραγωγή και την έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών (Τ3 και Τ4).
Αυτές οι ορμόνες συμμετέχουν στη ρύθμιση βασικών λειτουργιών του ανθρωπίνου σώματος μέσω του ελέγχου του κυτταρικού μεταβολισμού. Πρακτικά, ο θυρεοειδής επηρεάζει – μέσω των θυρεοειδικών ορμονών – την λειτουργία όλων του οργανικών συστημάτων του ανθρωπίνου σώματος (νευρικό σύστημα, καρδιαγγειακό, θερμορρύθμιση, κλπ.).
Τα επίπεδα της TSH σχετίζονται με τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα, μέσω του μηχανισμού της αρνητικής παλίνδρομης αλληλορύθμισης. Όταν τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα είναι αυξημένα, μειώνεται η παραγωγή της TSH. Αντίθετα, τα χαμηλά επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα αυξάνουν την έκκριση της TSH σε μία προσπάθεια του οργανισμού να διεγείρει (εντατικοποιήσει) την λειτουργία του θυρεοειδούς και την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών.
Όταν η παραγωγή Τ3 και Τ4 είναι χαμηλή, η TSH αυξάνεται. Αντίθετα, όταν είναι υψηλή, η TSH πέφτει.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές της TSH;
Οι φυσιολογικές τιμές της TSH διαφέρουν ελαφρώς ανάλογα με το εργαστήριο, αλλά γενικά κυμαίνονται από 0.4 έως 4.0 mIU/L.
Τι συμβαίνει όταν η τιμή της TSH είναι υψηλή;
Όταν η τιμή της TSH είναι αυξημένη, μπορεί να υποδηλώνει ότι ο θυρεοειδής δεν παράγει αρκετές ορμόνες (υποθυρεοειδισμός), γεγονός που αναγκάζει την υπόφυση να αυξήσει την παραγωγή της TSH για να διεγείρει τον θυρεοειδή. Πιθανές αιτίες περιλαμβάνουν:
- Έλλειψη ιωδίου
- Νόσος Hashimoto (αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα)
- Αντίσταση στις θυρεοειδικές ορμόνες
- Λήψη ορισμένων φαρμάκων (π.χ. λίθιο, αμιοδαρόνη) κλπ
Τι σημαίνει μία χαμηλή τιμή TSH;
Όταν η TSH είναι χαμηλή, μπορεί να σημαίνει ότι ο θυρεοειδής παράγει περισσότερες ορμόνες από το φυσιολογικό (υπερθυρεοειδισμός), γεγονός που αναγκάζει την υπόφυση να μειώσει την παραγωγή της TSH. Πιθανές αιτίες είναι:
- Νόσος Graves (διάχυτη τοξική βρογχοκήλη)
- Πολυοζώδης τοξική βρογχοκήλη
- Τοξικό αδένωμα (υπερλειτουργικός όζος θυρεοειδούς)
- Υπερβολική πρόσληψη θυροξίνης (Τ4) κλπ.
Η TSH πρέπει να αξιολογείται μαζί με τις ορμόνες Τ3, Τ4 και συχνά με αντισώματα (anti-TPO, TRAb).
Οι διαταραχές των επιπέδων της TSH είναι ένδειξη διαταραχής της λειτουργίας του θυρεοειδούς.
Η διαταραχή αυτή μπορεί να συνοδεύεται από συμπτώματα, μπορεί όμως να είναι και ασυμπτωματική (απουσία συμπτωμάτων).
Στην συχνή αυτή ομάδα παθήσεων του θυρεοειδούς ανήκει ο υποθυρεοειδισμός και ο υποθυρεοειδισμός.
Ποια είναι τα συμπτώματα που παρατηρούνται σε ασθενείς με υποθυρεοειδισμό;
Σε ασθενείς με υποθυρεοειδισμό, παρατηρείται μία σειρά συμπτωμάτων όπως κόπωση, αύξηση σωματικού βάρους, δυσανεξία στο κρύο, αρθραλγίες, μυαλγίες, ξηροδερμία, λεπτές και εύθρυπτες τρίχες, υπογονιμότητα, βραδυκαρδία, υπνηλία, κατάθλιψη, διαταραχές της συγκέντρωσης και διαταραχές της περιόδου για τις γυναίκες ασθενείς.
Πως διαφοροποιούνται τα συμπτώματα όταν ο ασθενής πάσχει από υπερθυρεοειδισμό;
Σε ασθενείς με υπερθυρεοειδισμό παρατηρούνται συμπτώματα όπως απώλεια βάρους παρά την αυξημένη ή σταθερή όρεξη, ταχυκαρδία (συχνά με ρυθμό πάνω από 100 παλμούς ανά λεπτό), καρδιακές αρρυθμίες και αίσθημα παλμών στον προκάρδιο χώρο.
Επιπλέον, συχνά εμφανίζονται νευρικότητα, άγχος, ευερεθιστότητα και μυικός τρόμος, συνήθως στις άκρες των δακτύλων των χεριών. Άλλα συμπτώματα είναι οι εφιδρώσεις, οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως στις γυναίκες, δυσανεξία στη ζέστη, καθώς και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου, που συνήθως εκδηλώνονται με διαρροϊκές κενώσεις.
Ο θυρεοειδής αδένας μπορεί να διογκωθεί (βρογχοκήλη), είτε διάχυτα όπως στη νόσο Graves είτε με παρουσία όζων. Συχνά συνυπάρχουν εύκολη κόπωση, μυϊκή αδυναμία, αϋπνίες, λέπτυνση του δέρματος και λεπτές, εύθραυστες τρίχες. Τέλος, ενδέχεται να εμφανιστούν οφθαλμικές εκδηλώσεις, όπως εξόφθαλμος, ξηρότητα και δυσφορία των οφθαλμών, ευαισθησία στο φως, θόλωση όρασης, διπλωπία και μείωση της κινητικότητας των οφθαλμών.
Πότε πρέπει να κάνουμε μέτρηση της TSH;
Η μέτρηση της TSH πραγματοποιείται όταν υπάρχουν συμπτώματα που υποδηλώνουν διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς, είτε πρόκειται για υποθυρεοειδισμό είτε για υπερθυρεοειδισμό. Επιπλέον, ενδείκνυται όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό παθήσεων του θυρεοειδούς, καθώς και κατά την εγκυμοσύνη ή όταν επιθυμείται εγκυμοσύνη.
Η μέτρηση είναι απαραίτητη επίσης σε ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή για τη ρύθμιση της λειτουργίας του θυρεοειδούς, όπως λεβοθυροξίνη στον υποθυρεοειδισμό ή αντιθυρεοειδικά φάρμακα στον υπερθυρεοειδισμό. Επιπλέον, γίνεται προεγχειρητικός έλεγχος σε ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση θυρεοειδούς. Τέλος, η μέτρηση της TSH συχνά συμπεριλαμβάνεται στο γενικό ιατρικό έλεγχο (check up) των ασθενών.
Υπάρχει κατάλληλη ώρα για τη μέτρηση της TSH;
Η κατάλληλη ώρα είναι το πρωί, πριν την λήψη τροφής.
Μπορεί η TSH να είναι φυσιολογική ενώ υπάρχει πρόβλημα στον θυρεοειδή;
Ναι, για το λόγο αυτό θα πρέπει να γίνεται ταυτόχρονα μέτρηση και των θυρεοειδικών ορμονών Τ3 και Τ4 και των αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων, παράλληλα με ένα υπερηχογράφημα. Τονίζεται ότι ο καρκίνος του θυρεοειδούς και οι όζοι του θυρεοειδούς συνηθέστατα δεν συνοδεύονται από διαταραχές της θυρεοειδικής λειτουργίας (που σημαίνει ότι η TSH θα είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια)
Επηρεάζονται τα επίπεδα της TSH από το άγχος;
Είναι πιθανό, όχι όμως σε σημαντικό βαθμό.
Εν κατακλείδι
Συμπερασματικά, όπως δηλώνει ο κ. Γιώργος Σακοράφας, η TSH είναι το πρώτο βήμα για την αξιολόγηση της λειτουργίας του θυρεοειδούς. Για τον πληρέστερο έλεγχο του θυρεοειδούς θα πρέπει να συνδυάζεται και με άλλες εξετάσεις αίματος (όπως θυρεοειδικές ορμόνες, αντιθυρεοειδικά αντισώματα) και με την απεικόνιση του θυρεοειδούς για τον αποκλεισμό της παρουσίας όζων ή καρκίνου θυρεοειδούς.
Ευχαριστούμε θερμά για τις επιστημονικές πληροφορίες τον Χειρουργό Ενδοκρινών Αδένων (Θυρεοειδούς-Παραθυρεοειδών), κ. Γιώργο Σακοράφα, ΜD, PhD.
Για αναλυτική ενημέρωση μπορείτε να απευθύνεστε στον ιατρό στα τηλέφωνα 210 7487318 & 697 706 8223.
Ο κος Σακοράφας είναι Επ. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπηρέτησε επί 5.5 έτη στην 4η Χειρουργική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών (νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟ) και στη συνέχεια υπηρέτησε επί 5ετία ως Συντονιστής Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής στο Αντικαρκινικό Ογκολογικό Νοσοκομείο Αθηνών «ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ». Διαβάστε το πλήρες βιογραφικό του εδώ.
Η χειρουργική θυρεοειδούς – παραθυρεοειδών αποτελεί την εξειδίκευσή του. Η εμπειρία του στις επεμβάσεις θυρεοειδούς – παραθυρεοειδών (θυρεοειδεκτομή με ή χωρίς λεμφαδενικό καθαρισμό, παραθυρεοειδεκτομή) αποτυπώνεται τόσο σε κλινικό, όσο και σε ακαδημαϊκό/ερευνητικό επίπεδο. Η ενασχόλησή του με τη χειρουργική θυρεοειδούς & παραθυρεοειδών είναι συστηματική, μακρά και σε βάθος.
