Η ευρωπαϊκή αγορά κατοικίας βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ολοένα και πιο οξυμένη κρίση, που συνδυάζει την έλλειψη νέων κατασκευών με τη σημαντική αύξηση των τιμών πώλησης, φαινόμενο που οδηγεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού να στρέφεται στην ενοικίαση ως μοναδική λύση στέγασης. Αυτή η τάση, που προκύπτει από πολυετείς δομικές δυσκολίες, επιδεινώνεται από τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες, δημιουργώντας ένα περίπλοκο κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα.
Σύμφωνα με ανάλυση της Alpha Bank, η στεγαστική κρίση πλήττει δυσανάλογα τις πιο ευάλωτες οικονομικά ομάδες, διευρύνοντας το χάσμα κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων. Όταν οι βασικές ανάγκες για προσιτή στέγαση δυσχεραίνουν, οι συνέπειες επεκτείνονται πέρα από τα όρια της αγοράς ακινήτων, επηρεάζοντας τη συνολική κοινωνική συνοχή και την ποιότητα ζωής.
Τα στοιχεία που παρουσιάζει το Economic Research της Eurobank δείχνουν πως ο δείκτης τιμών κατοικιών στη Ζώνη του Ευρώ κατέγραψε μια μακροχρόνια ανοδική πορεία από το 2013 μέχρι το 2023. Ωστόσο, το 2023 σημειώθηκε μια πρώτη σημαντική υποχώρηση, με τον δείκτη να μειώνεται κατά 1,2% σε ονομαστικούς όρους και ακόμα πιο έντονα, κατά 7,1%, σε πραγματικούς όρους, προσαρμοσμένους στο επίπεδο τιμών του 2015. Η πτώση αυτή αντανακλά κυρίως την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, καθώς και την αβεβαιότητα που επικρατεί στις ευρωπαϊκές αγορές.
Στην Ελλάδα η μεγαλύτερη αύξηση τιμών κατοικιών
Παρόλα αυτά, το 2024 παρατηρείται μια αντιστροφή αυτής της τάσης, με τον δείκτη τιμών κατοικιών να ανακάμπτει και να σημειώνει άνοδο 2% σε ονομαστικούς όρους, φτάνοντας στα υψηλότερα επίπεδα από το 2000. Η πραγματική μείωση, σε προσαρμογή πληθωρισμού, περιορίζεται σε μόλις 0,5%. Παράλληλα, αυξάνεται και ο όγκος των συναλλαγών σε οικιστικά ακίνητα σε πολλές χώρες της Ζώνης του Ευρώ, κάτι που δείχνει ότι η ζήτηση παραμένει ισχυρή παρά τις δυσκολίες.
Ενδεικτικά, χώρες όπως η Κροατία, η Λιθουανία, η Πορτογαλία, η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Ολλανδία καταγράφουν άνοδο τιμών κατοικιών πάνω από 8% το 2024, με την Ελλάδα να ξεχωρίζει με αύξηση 8,9%. Παράλληλα, και οι τιμές ενοικίων αυξάνονται σημαντικά σε αυτές τις χώρες, επιβαρύνοντας περαιτέρω τα νοικοκυριά.
Αντίθετα, σε χώρες όπως το Λουξεμβούργο, η Γαλλία, η Φινλανδία, η Γερμανία και η Αυστρία, οι τιμές κατοικιών μειώθηκαν, αλλά οι τιμές των ενοικίων παρουσίασαν σημαντική άνοδο. Αυτό υποδεικνύει μια στροφή της αγοράς, με τη ζήτηση να μετατοπίζεται από την αγορά στην ενοικίαση, επιβαρύνοντας το κόστος ζωής για όσους δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να αγοράσουν ακίνητο. Τις μεγαλύτερες αυξήσεις στα ενοίκια σημειώνουν η Μάλτα, η Πορτογαλία και η Αυστρία, με ποσοστά 8,9%, 7,0% και 6,7% αντίστοιχα.
Βαθύ κοινωνικό πρόβλημα η κρίση στην αγορά κατοικίας
Η κρίση στην αγορά κατοικίας δεν είναι απλώς ένα οικονομικό ζήτημα, αλλά και βαθύ κοινωνικό πρόβλημα. Η δυσκολία πρόσβασης σε προσιτή στέγαση μειώνει την ποιότητα ζωής των πολιτών και εντείνει τις ανισότητες. Όταν η στέγαση γίνεται απρόσιτη για σημαντικό μέρος του πληθυσμού, πλήττεται η κοινωνική συνοχή, ενώ η οικονομική ανάπτυξη μπαίνει σε κίνδυνο, καθώς η κινητικότητα και η παραγωγικότητα επηρεάζονται αρνητικά.
Το πρόβλημα επιτείνεται από το γεγονός ότι οι κατασκευαστικές δραστηριότητες δεν επαρκούν για να καλύψουν τη ζήτηση. Οι αυξημένες τιμές των οικοδομικών υλικών, οι καθυστερήσεις στις αδειοδοτήσεις και η έλλειψη εργατικού δυναμικού περιορίζουν την ανάπτυξη νέων κατοικιών, δημιουργώντας ένα διαρκές έλλειμμα στην αγορά.
Ταυτόχρονα, η αύξηση των επιτοκίων έχει κάνει τον τραπεζικό δανεισμό πιο ακριβό, περιορίζοντας την ικανότητα πολλών νοικοκυριών να χρηματοδοτήσουν την απόκτηση πρώτης κατοικίας. Αυτό ενισχύει την τάση στροφής προς την ενοικίαση, με συνέπεια περαιτέρω πίεση στις τιμές των ενοικίων.
Ανάγκη για ολοκληρωμένες και στοχευμένες πολιτικές στέγασης
Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάγκη για ολοκληρωμένες και στοχευμένες πολιτικές στέγασης είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Η προώθηση προσιτών κατοικιών, η επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης, η ενίσχυση των επενδύσεων σε νέες κατασκευές και η υποστήριξη των ευάλωτων ομάδων μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Η οικονομική βιωσιμότητα και η κοινωνική συνοχή περνούν μέσα από την εξασφάλιση πρόσβασης σε προσιτή και ποιοτική κατοικία, ειδικά σε μια περίοδο που οι προκλήσεις στην αγορά εργασίας, η αύξηση του κόστους ζωής και οι πληθωριστικές πιέσεις δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο τα νοικοκυριά.
Η ευρωπαϊκή αγορά κατοικίας βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Η σωστή πολιτική και ο στρατηγικός σχεδιασμός μπορούν να αποτρέψουν περαιτέρω επιδείνωση, ενώ η αδράνεια και η ανεπαρκής παρέμβαση θα οδηγήσουν σε διεύρυνση των ανισοτήτων και σε μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα, με αρνητικές συνέπειες για ολόκληρη την οικονομία.
