Τα σύννεφα είναι ένα από τα πλέον εντυπωσιακά καιρικά φαινόμενα που επηρεάζουν την καθημερινότητά μας. Είτε πρόκειται για ένα παχύ άσπρο σύννεφο που απλά κρύβει τον ήλιο ή για έναν σχηματισμό shelf που προμηνύει… καταρρακτώδεις βροχές. Στην πραγματικότητα είναι ένα μετεωρολογικό φαινόμενο μεταβαλλόμενων, πολύμορφων και πολύχρωμων σχηματισμών στον ουρανό. Μία ορατή σύνθεση από υδρατμούς που έχουν συμπυκνωθεί σε σταγόνες νερού ή μικρούς παγοκρυστάλλους πάνω σε πυρήνες αλάτων και αιωρούνται σε διάφορα ύψη της ατμόσφαιρας.
Για τους πιο ρομαντικούς μπορεί να είναι μία ευκαιρία για έμπνευση. Για όλους όμως είναι μία ένδειξη των διαθέσεων του καιρού καθώς με την κίνησή τους μας δείχνουν πού και πόσο θα βρέξει (ή θα χιονίσει ή θα ρίξει χαλάζι ή θα σχηματιστεί κυκλώνας, διαλέγετε και παίρνετε) και το αν θα επηρεαστεί η βόλτα μας.
Σύννεφα Kelvin – Helmholtz
Δεν είναι τυχαίο ότι τα σύννεφα Kelvin-Helmholtz, που πήραν το όνομά τους από τον Λόρδο Kelvin και τον Hermann Von Helmholtz, που μελέτησαν τη φυσική που τα προκαλεί, μοιάζουν με με κύματα της θάλασσας. Όταν το ανώτερο στρώμα νέφους είναι θερμότερο από το κάτω στρώμα, είναι επίσης λιγότερο πυκνό και μπορεί να κινηθεί γρηγορότερα από το ψυχρότερο, πυκνότερο σύννεφο από κάτω.
Η αστάθεια που δημιουργείται στο όριο προκαλεί την άνω άκρη του κάτω στρώματος να ανεβαίνει καθώς κινείται προς τα εμπρός μέχρι να κυρτώσει, σαν να σπάει ένα κύμα.
Αν ακούσετε τον πιλότο να αναφέρει τα σύννεφα Kelvin – Helmholtz κατά τη διάρκεια μιας πτήσης, περιμένετε κάποια αναταραχή.
Κυλινδρικά σύννεφα
Τα σύννεφα κυλίνδρων είναι μεγάλα, χαμηλά, σωληνοειδή τόξα που μπορούν να εκτείνονται για εκατοντάδες χιλιόμετρα. Όπως τα σύννεφα Kelvin-Helmholtz, εμφανίζονται όταν υπάρχει ζεστός αέρας πάνω από τον ψυχρότερο αέρα, γνωστό ως αντιστροφή, και υποδηλώνουν αστάθεια.
Τα σύννεφα είναι εξαιρετικά σπάνια και το μόνο μέρος που μπορούμε να τα συναντήσουμε με μία σχετική συνέπεια είναι το Ακρωτήριο της Αυστραλίας, όπου ονομάζονται «σύννεφα της πρωινής δόξας» και δεν συμπίπτουν απαραίτητα με καταιγίδες. Όσο για το γιατί είναι τόσο συνεπείς εκεί, είναι ακόμα ένα μυστήριο. Αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι έχει να κάνει με τη συνήθη σύγκρουση του θαλασσινού αερίου που κινείται ανατολικά πέρα από το ακρωτήριο από τον Κόλπο του Καρπεντάρια και τη θαλασσινή αύρα που έρχεται δυτικά από την Κοραλλιογενή θάλασσα.
Shelf Clouds
Τα σύννεφα shelf είναι ένας τεράστιος σχηματισμός που οι άκρες του δίνουν την αίσθηση ότι πλησιάζουν το έδαφος. Σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ, το shelf cloud είναι ένα σύννεφο σφηνοειδούς σχήματος, που σχηματίζεται σε χαμηλό ύψος κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας και συνοδεύεται από ισχυρή βροχόπτωση ισχυρούς ανέμους.
Μάλιστα συνήθως προηγείται ο ισχυρός άνεμος και ακολουθεί το ξέσπασμα της καταιγίδας.
Τα σύννεφα αυτά προκαλούνται από τις απότομες μετακινήσεις θερμών και ψυχρών αέριων μαζών. Φαίνονται εντυπωσιακά, ίσως ακόμη και τρομακτικά και πολλοί τα μπερδεύουν με ανεμοστρόβιλο καθώς εμφανίζονται σχετικά γρήγορα στον ορίζοντα. Στην πραγματικότητα όμως, τα shelf clouds είναι ακίνδυνα αλλά άκρως εντυπωσιακά.
Σύννεφα Mammatus
Οι μετεωρολόγοι χρησιμοποιούν τον όρο «mammatocumulus» για να περιγράψουν τις «σακούλες» που φαίνονται ορισμένες φορές να κρέμονται κάτω από τα σύννεφα. Δόθηκε η ονομασία αυτή στο φαινόμενο λόγω του σχήματός τους, που θυμίζει γυναικείο μαστό.
Τα εν λόγω σύννεφα συνήθως είναι προάγγελοι επερχόμενης καταιγίδας ή έπονται αυτής. Τα σύννεφα αυτά εκτείνονται για εκατοντάδες μίλια σε κάθε κατεύθυνση και αποτελούνται κυρίως από πάγο.
Σύννεφο αμόνι
Όταν αναπτύσσεται μια καταιγίδα, τα ρεύματα αέρα ανεβαίνουν, ψύχονται και σχηματίζουν σύννεφα. Αλλά υπάρχει ένα σημείο στην ατμόσφαιρα μεταξύ της τροπόσφαιρας και της στρατόσφαιρας – που ονομάζεται τροπόπαυση – όπου ο αέρας σταματά να ψύχεται ανάλογα το υψόμετρο.
Εάν μια αναβάθμιση είναι αρκετά ισχυρή για να φτάσει εκεί, δεν θα μπορεί να ανέβει ψηλότερα και θα αρχίσει αντίθετα να κινείται πλευρικά, σχηματίζοντας ένα επίπεδο σύννεφο που ονομάζεται cumulonimbus incus, ή σύννεφο αμόνι (incus σημαίνει «άκμονα» στα λατινικά).
Περιστασιακά, ένα τέτοιο ανοδικό ρεύμα θα είναι αρκετά ισχυρό για να ξεπεράσει την τροπόπαυση και να εισέλθει στη στρατόσφαιρα, οπότε μια προεξοχή νέφους θα εμφανιστεί πάνω από την επίπεδη επιφάνεια του αμονιού. Αν παρατηρήσετε κάτι τέτοιο ετοιμαστείτε για μια ιδιαίτερα δυνατή καταιγίδα.
Σύννεφα Asperitas
Τα σύννεφα Asperitas είναι η τελευταία είσοδος στον μετεωρολογικό Άτλαντα των νεφών. Το 2008, ο ιδρυτής της Cloud Appreciation Society Γκάβιν Πρέτορ-Πίνι πρότεινε στον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό να προσθέσει μια νέα ονομασία στον Διεθνή Άτλαντα Νεφών για να περιγράψει τα ταραχώδη, σε αναβρασμό κύματα σύννεφων που στερούνται κάποιου προφανούς σχεδίου.
Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, ο WMO υποχρέωσε, τροποποίησε το προτεινόμενο όνομα του Pretor-Pinney-Asperatus, λατινικά για το «roughened» στο ουσιαστικό της λέξης: Asperitas, ή «τραχύτητα». Τα εν λόγω σύννεφα σχηματίζονται όταν σταθερό, πλευρικό σύννεφο που εκτείνεται σε μεσαίο έως χαμηλό υψόμετρο διαταράσσεται από περισσότερες από μία κατευθύνσεις, συχνά από μια καταιγίδα.
«Φανταστείτε τον πυροβολισμό σε πισίνα. Μόλις χτυπήσετε το νερό, κύματα φεύγουν προς τα έξω σε κύκλους», έγραψε ο μετεωρολόγος Matthew Cappucci για την Washington Post. «Αυτό είναι ανάλογο με τις τοπικές θύλακες αέρα που κινούνται προς τα πάνω ή προς τα κάτω στην ατμόσφαιρα και προκαλούν κύματα βαρύτητας, όπως συνηθίζεται στην περιοχή των καταιγίδων. Εάν πολλοί άνθρωποι πηδούσαν ταυτόχρονα στην πισίνα, ωστόσο, ταραγμένες κυματοειδείς κινήσεις θα σμίλευαν την επιφάνεια του νερού σε χάος».
