Ογδόντα χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αποκαλύπτεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο μια άγνωστη σελίδα αντίστασης: Γερμανοί και γερμανόφωνοι στρατιώτες της Βέρμαχτ λιποτακτούν, ενώνουν τις δυνάμεις τους με την Ελληνική Αντίσταση και πολεμούν τον ναζισμό από το εσωτερικό της κατεχόμενης Ελλάδας
Το ντοκιμαντέρ «Πειθαρχική Μεραρχία “999”» που πρόκειται να κάνει πρεμιέρα 15 Μαΐου στον κινηματογράφο «Τριανόν», αναφέρεται σε μια ελάχιστα γνωστή αλλά βαθιά συγκινητική πτυχή της Ιστορίας στη θυελλώδη δεκαετία του 1940 που συντάραξε την Ευρώπη και το μεγαλύτερο τμήμα του πλανήτη. Με άξονα την Πειθαρχική Μεραρχία 999 – μια μονάδα του γερμανικού στρατού με πολιτικούς κρατούμενους και αντιφασίστες στρατιώτες που είχαν χαρακτηριστεί «ανάξιοι να υπηρετήσουν» – το έργο φωτίζει τη δράση των Γερμανών αντιναζιστών που, κατά την Κατοχή, λιποτάκτησαν, ενώθηκαν με τον ΕΛΑΣ και συμμετείχαν ενεργά στην Αντίσταση.
Η ταινία καταγράφει για πρώτη φορά σε κινηματογραφική μορφή αυτή τη σημαντική ιστορία, μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό, μαρτυρίες επιζώντων και απογόνων, καθώς και επιστημονική τεκμηρίωση. Αναδεικνύει το αντιφασιστικό δίκτυο AKFD (Antifaschistisches Komitee Freies Deutschland) και τον ρόλο των «Πειθαρχικών Ταγμάτων 999» στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1941–1945. Μια ιστορική καταγραφή βασισμένη σε τεκμηριωμένη έρευνα, αρχειακό υλικό και προσωπικές μαρτυρίες.
Σύνοψη
Χωρίς να παραβλέπουμε ότι μεγάλα τμήματα του γερμανικού λαού υποστήριξαν τον ναζισμό, δεν έλειψαν οι φωνές αντίστασης. Εκείνοι που ανέπτυξαν αντιφασιστική δράση κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες.
Ανατρέποντας τη διαδεδομένη εικόνα του γερμανικού στρατού ως ενιαίου και τυφλά πιστού οργάνου του ναζιστικού καθεστώτος, το ντοκιμαντέρ «Πειθαρχική Μεραρχία 999» φέρνει στο φως μια άγνωστη και συγκλονιστική πτυχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: την οργανωμένη αντίσταση Γερμανών και Αυστριακών στρατιωτών στην κατεχόμενη Ελλάδα.
Μέσα από πλούσιο αρχειακό υλικό, ανέκδοτες μαρτυρίες επιζώντων και απογόνων, καθώς και επιστημονικά τεκμηριωμένη ιστορική έρευνα, η ταινία καταγράφει για πρώτη φορά τον ρόλο των «Πειθαρχικών Ταγμάτων 999» – μονάδων τιμωρίας που ιδρύθηκαν από το Γ΄ Ράιχ για να μετατρέψουν σε στρατιώτες, όσους είχαν κριθεί παλαιότερα «ανάξιοι να υπηρετήσουν», δηλαδή πολιτικούς κρατούμενους, αντιφρονούντες και όσους θεωρούνταν «ανεπιθύμητοι» για το καθεστώς.
Το 1942, περίπου 28.000 άνδρες οδηγήθηκαν σε αυτές τις μονάδες, χωρίς ουσιαστική εκπαίδευση, με ελλιπή εξοπλισμό σε αποστολές υψηλού κινδύνου. Από το 1943, πολλοί από αυτούς στάλθηκαν στην κατεχόμενη Ελλάδα (Πελοπόννησος, Θεσσαλία, νησιά Ανατολικού Αιγαίου), όπου, όντας υπό διαρκή δυσπιστία από τη ναζιστική στρατιωτική διοίκηση, χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για τη φύλαξη ακτών και «εκκαθαρισμένων» περιοχών. Η άμεση επαφή τους με τον ελληνικό πληθυσμό και τους αντάρτες του ΕΛΑΣ αποτέλεσε τον καταλύτη για μαζικές λιποταξίες.
Ένοπλοι με τον εξοπλισμό τους και συχνά μεταφέροντας πολύτιμες στρατιωτικές πληροφορίες, πολλοί Γερμανοί λιποτάκτες εντάχθηκαν στην Ελληνική Αντίσταση, συμμετέχοντας ενεργά σε επιχειρήσεις κατά των Δυνάμεων Κατοχής. Παράλληλα, το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει τον ρόλο της οργάνωσης AKFD (Antifaschistisches Komitee Freies Deutschland), η οποία λειτούργησε στην Ελλάδα και συντόνισε την αντιφασιστική δράση Γερμανών και γερμανόφωνων στρατιωτών.
Η ταινία καταρρίπτει το στερεότυπο της μονολιθικής υποταγής και φωτίζει την ανθρώπινη επιλογή ενάντια στη βαρβαρότητα. Οι «πειθαρχικές μονάδες» του Ράιχ αποκαλύπτονται ως χώροι αντίστασης, σύγκρουσης συνειδήσεων και προσωπικής θυσίας.
Σημείωμα του σκηνοθέτη Κώστα Σταματόπουλο
«Η ταινία “Πειθαρχική Μεραρχία “999”: Γερμανοί αντιφασίστες στην Ελλάδα 1941–1945″ ολοκληρώθηκε το 2025, μετά από οκτώ χρόνια έρευνας και επιμονής. Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο σε μια άγνωστη σελίδα της Ιστορίας: στους Γερμανούς στρατιώτες, που μέσα στην καρδιά της ναζιστικής θηριωδίας, αρνήθηκαν να υποταχθούν. Αντιστάθηκαν. Πέρασαν στο πλευρό της Εθνικής Αντίστασης και αρκετοί από αυτούς πλήρωσαν το τίμημα με φυλακίσεις και βασανιστήρια και ορισμένοι με την ίδια τους τη ζωή.
Η ιδέα για την ταινία γεννήθηκε το 2016, όταν σε μια παράπλευρη έρευνα ανακάλυψα ντοκουμέντα που αναφέρονταν στη δράση Γερμανών φαντάρων της Βέρμαχτ στα πειθαρχικά τάγματα 999, οι οποίοι είχαν αυτομολήσει και πολέμησαν στο πλευρό του ΕΛΑΣ. Από εκείνη τη στιγμή ένιωσα πως αυτή η ιστορία δεν έπρεπε να μείνει στη λήθη. Δεν είχα ξαναδεί κάτι παρόμοιο να καταγράφεται κινηματογραφικά. Και όμως, υπήρχαν μαρτυρίες, υπήρχαν ονόματα, υπήρχαν ζωές.
Με τεράστια προσπάθεια, επιτόπια έρευνα και πρόσβαση σε αρχειακό υλικό από Ελλάδα, Γερμανία και Αυστρία, φέρνουμε στο φως μια ιστορία που παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό, αλλά είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Όπως λέει και η ταινία “Όχι για να εξιστορήσουμε μόνο την καταστροφή, αλλά για να φωτίσουμε το θάρρος εκείνων που είπαν το δικό τους “Όχι”. Αυτό το “Όχι” είναι η τιμή τους. Κι αυτή η τιμή είναι η αφετηρία μας.
Η ταινία αυτή δεν είναι μόνο ένα ντοκιμαντέρ. Είναι ένα μνημείο – κυριολεκτικά και μεταφορικά. Στα πλαίσιά της στήθηκε τιμητική πλάκα στην Αμαλιάδα, στην πλατεία Καζαντζάκη, για να τιμηθούν οι εκτελεσμένοι Γερμανοί αντιφασίστες που συμμετείχαν στην οργάνωση «Ένωση Γερμανών Αντιφασιστών στην Πελοπόννησο». 80 χρόνια μετά την εκτέλεσή τους από τους ναζί, η μνήμη τους γίνεται επιτέλους κοινός τόπος. Η θυσία τους αναγνωρίζεται – όχι ως ένα παράδοξο, αλλά ως ύψιστη πράξη ανθρωπιάς.
“Κανένας δεν μπορεί να μου αφαιρέσει την τιμή… Πρέπει να πεθάνω για την ελευθερία της Γερμανίας και της Ελλάδας. Αυτή είναι η τιμή μου!”, έγραψε λίγο πριν εκτελεστεί ο Χάιντς Στάγιερ. Αυτή η φράση συνοψίζει το νόημα της ταινίας: την άρνηση της βαρβαρότητας ,την υπέρβαση και την πίστη την πίστη σε έναν καλύτερο κόσμο.
Αυτή η ταινία είναι ένα νήμα που ενώνει την ατομική ευθύνη με τη συλλογική μνήμη. Ένα χρέος σε εκείνους που δεν σιώπησαν. Ένα κάλεσμα να κρατήσουμε την Ιστορία ζωντανή – όχι μόνο για να θυμόμαστε, αλλά για να πράττουμε».
Πληροφορίες ταινίας
Συμμετέχουν Prof. Dr. Johannes Tuchel, Galonska Heidi, Dr. Gärtner Wolfgang, Rondholz Eberhard, Τσιόκος Γιώργος, Γιούσιος Γιώργος, Μάντζαρης Δημήτρης, Αλεξάνδρου Χαράλαμπος, Λυμπερόπουλος Κώστας, Λοχοβίτης Χαράλαμπος, Παπαγιαννακόπουλος Βλάσσης, Κόκκινος Νίκος, Andre, Χρηστάκος Αντώνης, Χανδρινός Λεωνίδας, Πουρζιτίδου Βαΐτσα, Σαβόγλου Γιώργος
Παρουσιάζονται: Schulz Erwin, Pirker August, Reinhardt Gerhard
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Κώστας Σταματόπουλος
Σενάριο: Φώτης Μιχαλόπουλος, Κώστας Σταματόπουλος
Ιστορικός Σύμβουλος: Θεόφιλος Διαμάντης
Φωτογραφία: Σέργιος Κολισίκας, Χρήστος Δούρος
Μοντάζ: Γιώργος Διδυμιώτης, Αντιγόνη Νουφαρίτση
Μουσική: Κλείτος Κυριακίδης
Παραγωγοί: Παναγιώτης Κακαβιάς, Κατερίνα Μπεληγιάννη
Από τις 15 Μαΐου στον κινηματογράφο «Τριανόν»
