Από το ξέσπασμα της πανδημίας μέχρι και σήμερα, έχουν πεθάνει επισήμως από επιπλοκές του κορονοϊού στην Ελλάδα σχεδόν 30.000 άτομα και έχουν καταγραφεί περίπου 3.300.000 κρούσματα (συμπεριλαμβανομένων όσων έχουν προσβληθεί από τον ιό δύο ή και τρεις φορές). Στην μακρινή και πολύπαθη Σιέρα Λεόνε της δυτικής Αφρικής, μια υπανάπτυκτη σε πολλούς τομείς χώρα 8,3 εκατομμυρίων κατοίκων, από τις αρχές του 2020 που έφθασε και εκεί ο ιός μέχρι σήμερα, έχουν καταγραφεί μόλις 125 θάνατοι και 7.681 κρούσματα.
Παράλληλα ο κόσμος κυκλοφορεί χωρίς μάσκες, στις αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις οι χώροι γεμίζουν ασφυκτικά και οι θάλαμοι απομόνωσης των ολιγάριθμων νοσηλευτικών ιδρυμάτων που προορίζονται για ασθενείς με Covid-19 είναι άδειοι.
Ανάλογη εικόνα αποτυπώνεται και στη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών της δυτικής και κεντρικής Αφρικής όπως είναι η Λιβερία, τη Γκάμπια, τη Γκαμπόν, την Αγκόλα, το Τόγκο και η Μπουρκίνα Φάσο.
Τρεις γιατροί ανά 100.000 άτομα
Τι συμβαίνει τελικά; Για ποιο λόγο όλα αυτά τα κράτη παραμένουν αλώβητα από την πανδημία αν και οι υγειονομικές υποδομές τους είναι ανύπαρκτες; Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στη Σιέρρα Λεόνε, αντιστοιχούν μόλις τρεις γιατροί ανά 100.000 άτομα, όταν στην Ελλάδα η αναλογία είναι 630 γιατροί ανά 100.000 άτομα. Μήπως τελικά ο ιός SARS CoV2 είναι λιγότερο θανατηφόρος στην Αφρική ή μήπως δεν καταγράφονται οι θάνατοι;
Όταν ξέσπασε η πανδημία, όλοι στοιχημάτιζαν ότι στη μαύρη ήπειρο θα σάρωνε ολόκληρα χωριά καθώς δεν μπορούσε να προσφερθεί η κατάλληλη περίθαλψη και ο πληθυσμός ήδη μαστιζόταν εδώ και δεκαετίες από υψηλά ποσοστά φυματίωσης, ελονοσίας και συνδρόμου επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (Αids). Θεωρητικά όλες οι παραπάνω λοιμώξεις σε συνδυασμό με τον κορονοϊό θα έπρεπε να θερίσουν ένα σημαντικό τμήμα των κατοίκων που εκτός όλων των άλλων υποφέρει και από υποσιτισμό. Με μια πρώτη εικόνα όμως αυτό δεν συνέβη.
Ανύπαρκτοι οι εμβολιασμοί
Μάλιστα το «μυστήριο» μεγαλώνει ακόμη περισσότερο εάν σκεφτούμε ότι οι εμβολιασμοί στην Αφρική είναι από ελάχιστοι έως ανύπαρκτοι. Την ώρα που στις χώρες του δυτικού κόσμου λαμβάνονται αποφάσεις για τη χορήγηση της τέταρτης πλέον δόσης του εμβολίου κατά του κορονοϊού, τα υποσαχάρια κράτη αναμένουν να σταλούν έστω ελάχιστες παρτίδες της πρώτης δόσης. Στο Μπουρούντι για παράδειγμα, που έχει παρόμοιο πληθυσμό με εμάς, έχει εμβολιαστεί λίγο πάνω από το 0,05% του πληθυσμού.
Υψηλό ποσοστό νεανικού πληθυσμού
Μια από τις εκδοχές που αναφέρονται προκειμένου να εξηγηθεί η χαμηλή θνησιμότητα είναι το γεγονός ότι στην Αφρική αυτή τη στιγμή είναι αρκετά μεγάλος ο αριθμός των νέων. Ο μέσος όρος ηλικίας σε ολόκληρη την ήπειρο είναι μόλις τα 19 έτη, όταν στην Ευρώπη είναι τα 43 και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής τα 38 έτη.
Στο δε υποσαχάριο τμήμα, μόλις το 3% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών – αν και για να λέμε την αλήθεια αυτό οφείλεται και στην υψηλή θνησιμότητα που έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι εκεί να μην ζουν πολύ. Επειδή όμως υπάρχουν αρκετοί νέοι, περνούν τον κορονοϊό πολύ πιο εύκολα και χωρίς προβλήματα, αφού ο πληθυσμός δεν πάσχει στις ηλικίες των 15, 20 ή 30 ετών από χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη και καρκίνο. Σε μεγαλύτερες ηλικίες τέτοιου είδους υποκείμενα νοσήματα έχουν οδηγήσει εκατομμύρια ασθενείς με Covid-19 στον θάνατο.
Αραιοκατοικημένες περιοχές
Μια άλλη εξήγηση που έχει δοθεί είναι πως σε κράτη σαν την Σιέρα Λεόνε ή το Μπουρούντι ο κόσμος ζει πολλές ώρες τις ημέρας σε ανοικτούς χώρους. Συν τοις άλλοις τα χωριά και οι πόλεις είναι αραιοκατοικημένες και οι μετακινήσεις από τη μια περιοχή στην άλλη, όχι και τόσο συχνές. Αυτό προφανώς βοηθάει στο να μην υπάρχει αντίστοιχος ρυθμός μετάδοσης του ιού με αυτόν στις μεγάλες πόλεις της δυτικής Ευρώπης ή των ΗΠΑ.
Μια άλλη θεωρητική εξήγηση θέλει τις υψηλές θερμοκρασίες, όπως αυτές που επικρατούν στην Αφρική, να συμβάλλουν στην ηπιότερη μετάδοση της Covid-19. Διεθνής ομάδα ερευνητών υπό την επίβλεψη του πανεπιστημίου McMaster του Καναδά ανακάλυψε ότι η υψηλή θερμοκρασία και η υγρασία μπορούν να καθυστερήσουν την εξάπλωση του κορονοϊού.
Εκτεθειμένοι σε πολλούς παθογόνους οργανισμούς
Εικάζεται επίσης ότι η έκθεση των Αφρικανών σε άλλους σοβαρούς παθογόνους οργανισμούς, όπως είναι ο ιογενής πυρετός Lassa (που χαρακτηρίζεται από αιμορραγία, ισχυρές μυαλγίες και σε κάποιες περιπτώσεις καταπληξία), οι παλαιότεροι γνωστοί κορονοϊοί και η νόσος του Έμπολα, μπορεί τελικά να έχει δράσει προστατευτικά έναντι της τρέχουσας πανδημίας. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει τεκμηριωθεί.
Μήπως τελικά η εξήγηση είναι πιο εύκολη και οι θάνατοι από Covid-19 απλώς δεν καταγράφηκαν στα υποσαχάρια κράτη; Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αναφέρει πως το 78% του πληθυσμού σε αυτές τις περιοχές, έχει αναπτύξει αντισώματα, αν και ανεμβολίαστο ως επί το πλείστον. Άρα δεν είναι καθόλου απίθανο τελικά οι άνθρωποι να πέθαιναν και να μην υπολογίζονταν ως θύματα της Covid.
Μήπως τελικά δεν γίνεται σωστή καταγραφή;
Σύμφωνα με την Stephanie Nolen που εστάλη στη Σιέρα Λεόνε για λογαριασμό των New York Times, ο κόσμος πεθαίνει στα σπίτια του καθώς η πρόσβαση στο νοσοκομείο είναι δύσκολο ή δεν προβαίνουν σε μια τόσο αυτονόητη κίνηση (για τον δυτικό κόσμο) οι συγγενείς του ασθενούς. Όπως επισημαίνει η ανταποκρίτρια, μόνο ένας στους 25 θανάτους αναφέρεται στις αρχές. Την ίδια ώρα, στο κράτος της Νοτίου Αφρικής που η καταγραφή της θνησιμότητας είναι σαφώς καλύτερη, έχουν πεθάνει από κορονοϊό πάνω από 100.000 άνθρωποι και έχουν νοσήσει 3.765.000 κάτοικοι σε έναν πληθυσμό 59,3 εκατ.
Με άλλα λόγια, η Νότια Αφρική έχει ποσοστό θνησιμότητας από κορονοϊό που συγκρίνεται με αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών που δεν τα πήγαν καθόλου καλά στη διαχείριση της πανδημίας. Αρκετοί είναι βέβαιοι ότι ο ρυθμός θανάτων είναι αντίστοιχος στη δυτική και την κεντρική Αφρική, απλώς δεν μπορούμε να τον αποδείξουμε με νούμερα από τη στιγμή που δεν καταγράφονται. Στην περίπτωση πάντως που δεν ισχύσει εξ ολοκλήρου και αυτή η εξήγηση, τότε θα πρέπει να εγκύψουμε ακόμη περισσότερο στην περίπτωση της συγκεκριμένης ηπείρου, καθώς εκεί μπορεί να κρύβεται το «κλειδί» για τη θεραπεία της νόσου που ταλαιπωρεί τον πλανήτη μας εδώ και δυόμιση χρόνια.
