Memes, emoji και βία: Από το Adolescence στη δολοφονία Κερκ, πώς η γλώσσα των νέων θολώνει τα κίνητρα

Ο Τάιλερ Ρόμπινσον, ο ύποπτος για τη δολοφονία του Τσάρλι Κερκ, «είναι δεξιός, είναι αριστερός ή είναι τρελός;» Αυτό το ερώτημα απασχολεί εδώ και ημέρες τις αμερικανικές Αρχές, αλλά και τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ -και παγκοσμίως.

Είναι ένα ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί με σαφήνεια, τέσσερις ημέρες μετά τη σύλληψη του 22χρονου υπόπτου, ενώ ο Ρόμπισον έχει συνδεθεί με τον τόπο του εγκλήματος μέσω DNA και έχουν αποκαλυφθεί μηνύματα και σημειώματα που φέρεται να έγραψε.

Παράλληλα, έχουν εντοπιστεί μηνύματα που έχει γράψει σε σφαίρες του όπλου που βρέθηκε σε δάσος κοντά στο πανεπιστήμιο όπου ο Κερκ έπεσε νεκρός, αφού χτυπήθηκε με μια σφαίρα στον λαιμό.

Οι Αρχές «χτενίζουν» το παρελθόν του νεαρού, τα ΜΜΕ γράφουν για την οικογένειά του και τις πολιτικές πεποιθήσεις της, όμως η έρευνα και το ρεπορτάζ δεν έχουν καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα για τα κίνητρα της δολοφονίας του συντηρητικού ακτιβιστή και συμμάχου του προέδρου των ΗΠΑ.

Από τη σειρά adolescence στην πραγματικότητα

Διαβάζοντας τα μηνύματα στους κάλυκες, ακούγοντας τις ανακοινώσεις του FBI για τη σύλληψη του υπόπτου και παρακολουθώντας την κάλυψη των ειδήσεων, εύκολα μπορεί κανείς να εντοπίσει ένα μοτίβο, μια σύνδεση με το περιεχόμενο της εξαιρετικά δημοφιλούς τηλεοπτικής σειράς του Netflix, Adolescence (Εφηβεία), που συζητήθηκε εκτενώς σε όλον τον κόσμο, αλλά και στη χώρα μας -και που «σάρωσε» στα βραβεία Emmy.

Η σειρά αυτή ασχολείται με έναν φόνο και με το πώς η εφηβεία είναι μια περίοδος γεμάτη με σύγχυση, ένα κομμάτι της ζωής στο οποίο νεαρά παιδιά αναζητούν την ταυτότητά τους και στο πώς πολλές φορές μπορεί να καταλήξουν σε βία -η οποία μπορεί να μην είναι αμέσως ορατή- ή και σε δολοφονίες.

Η σειρά, όπως και η δολοφονία του Κερκ, δείχνει πώς ορισμένες ιδεολογίες και επιρροές σε νεαρά άτομα μπορεί να οδηγήσουν σε σκοτεινά και επικίνδυνα «μονοπάτια».

Στο Adolescence βρίσκεται στο επίκεντρο η απομόνωση και η πίεση που νιώθουν οι νέοι, κάτι που συνδέεται με το πώς ριζοσπαστικοποιούνται διαδικτυακά, μέσα από memes, φόρουμ και διάφορες υποκουλτούρες, με αποτέλεσμα να φτάνουν ακόμα και σε ακραίες πράξεις, ενώ οι ενήλικοι αγνοούν όσα συμβαίνουν, μέχρι να είναι αργά.

Ένα σημείο της πλοκής, ειδικά, θυμίζει σε ανατριχιαστικό βαθμό τα γεγονότα γύρω από τη δολοφονία Κερκ. Στην τηλεοπτική σειρά, ο αστυνομικός που έχει αναλάβει την εξιχνίαση της δολοφονίας ενός κοριτσιού, με βασικό ύποπτο τον 13χρονο Τζέιμι -τον οποίο υποδύεται ο πρωτοεμφανιζόμενος Όουεν Κούπερ, που έγραψε ιστορία στα φετινά βραβεία Emmy-, καλείται να εξετάσει τα ψηφιακά ίχνη του νεαρού.

Στο πλαίσιο της έρευνας, πέφτει σε συνομιλίες μεταξύ εφήβων, στο διαδίκτυο. Ενώ οι Αρχές δεν έχουν καταφέρει να αξιοποιήσουν τη διαδικτυακή επικοινωνία για να βρουν στοιχεία, ο γιος του αστυνομικού παίζει κομβικό ρόλο: εξηγεί στον πατέρα του πώς τα emoji, τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται στις ψηφιακές συνομιλίες, δεν είναι πάντα όσο απλά δείχνουν, αλλά κρύβουν από πίσω τους νοήματα που, όπως φαίνεται, οι μεγαλύτεροι ηλικιακά δεν μπορούν να ερμηνεύσουν, καθώς δίνουν κυριολεκτική σημασία σε ό,τι διαβάζουν ή υποτιμούν τη σημασία αυτών των στοιχείων, αγνοώντας τις προεκτάσεις των συμβόλων.

Για παράδειγμα, μια κίτρινη καρδιά μπορεί να σημαίνει κάτι διαφορετικό από μια μοβ, ενώ ένα σύμβολο που αναπαριστά μια έκρηξη ή ένα χάπι μπορεί να σημαίνει κάτι που δεν θα φανταζόταν κάποιο αμύητο μάτι.

Κάποια -φαινομενικά απλά και αθώα- σύμβολα σχετίζονται με τους «incel» ή τον μισογυνισμό. Ανήμπορες οι Αρχές να εξηγήσουν αυτά τα κρυφά νοήματα, θεώρησαν πως πράγματι πρόκειται για αυτό ακριβώς που βλέπουν, για εικόνες που αντικαθιστούν τις λέξεις στο πλαίσιο της καθημερινής επικοινωνίας, για μια πιο εύκολη και διαδραστική συνομιλία στο διαδίκτυο.

Και τώρα, μια παρόμοια περίπτωση εντοπίζεται στην πραγματική ζωή και στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Ο Τάιλερ Ρόμπινσον έγραψε κάποια μηνύματα στις σφαίρες, τα οποία εξετάζονται, όμως δεν είναι εύκολο να ερμηνευτούν.

Τα αλλόκοτα μηνύματα που άφησε ο ύποπτος για τη δολοφονία του Τσάρλι Κερκ και η σύνδεση με τους «Groypers»

Μερικά μηνύματα φάνηκαν ευκολότερα στην ανάγνωση, σε πρώτη φάση. Για παράδειγμα, σε μια σφαίρα ήταν γραμμένες οι λέξεις «Bella Ciao», σε μια προφανή αναφορά στο γνωστό ιταλικό τραγούδι, που είναι αφιερωμένο στους αντάρτες που αντιστάθηκαν στις ναζιστικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και αποτελεί σύνθημα για τους αντιφασίστες (και έγινε viral όταν έπαιξε στη σειρά του Netflix, «La Casa de Papel».

Ωστόσο, ακόμα και γι’ αυτό το φαινομενικά ευνόητο μήνυμα, έχει ξεσπάσει αντιπαράθεση στις ΗΠΑ. Υπάρχουν αρκετοί που αναφέρουν πως το τραγούδι χρησιμοποιείται ειρωνικά από την ομάδα των «Groypers» που, σύμφωνα με το Axios, αυτοχαρακτηρίζονται ως χριστιανοί εθνικιστές, αντιτίθενται στον φεμινισμό και στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ και πιστεύουν πως οι ΗΠΑ πρέπει να κλείσουν τα σύνορά τους.

Η ομάδα Groypers συνδέθηκε το 2019 με τον Νικ Φουέντες, έναν podcaster που χαρακτηρίστηκε «υπερασπιστής της λευκής υπεροχής» από το FBI. Ο Φουέντες, ο οποίος κάποτε δείπνησε με τον Ντόναλντ Τραμπ και τον ράπερ Γιε (παλιότερα Κάνιε Γουέστ), έκτοτε στράφηκε εναντίον του Αμερικανού προέδρου.

Σύμφωνα με την Anti-Defamation League, οι Groypers συχνά αντιμάχονται πιο «mainstream» οργανώσεις, όπως η Turning Point USA του Κερκ, επειδή δεν προωθούν το όραμά τους για μια ατζέντα που βάζει «την Αμερική πρώτα» («America First»).

Το 2019, οι οπαδοί του Φουέντες ξεκίνησαν έναν «πόλεμο», στον οποίο τρόλαραν τους ομιλητές και τις εκδηλώσεις της Turning Point. Αρκετά άτομα που, σύμφωνα με ομοσπονδιακούς ερευνητές, είχαν σχέση με το κίνημα των Groypers, συνελήφθησαν σε σχέση με την επίθεση στο Καπιτώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών στις 6 Ιανουαρίου 2021. Όπως ανέφερε η εφημερίδα The New York Times, ο Φουέντες έχει αποκλειστεί από μερικές σημαντικές εκδηλώσεις της συντηρητικής Αμερικής, μεταξύ των οποίων εκείνες της Turning Point USA. Πάντως, ο Φουέντες είπε στο Axios ότι δεν είχε ακούσει ποτέ το τραγούδι Bella Ciao, ενώ δήλωσε στο X ότι οι οπαδοί του «κατηγορούνται άδικα» για τη δολοφονία του Κερκ, «με βάση κυριολεκτικά μηδενικές αποδείξεις».

«Χωμένα» στην κουλτούρα του ίντερνετ τα μηνύματα στους κάλυκες

Στα υπόλοιπα μηνύματα του Ρόμπινσον συμπεριλαμβάνονται λέξεις και φράσεις που μπερδεύουν ακόμα περισσότερο και μπαίνουν σε βαθύτερα «νερά» της διαδικτυακής κουλτούρας.

«Αν το διαβάζεις, είσαι γκέι», «Φασίστα, πάρε αυτό!» και το δυσμετάφραστο «Notices bulges, OwO what’s this?» ήταν άλλα μηνύματα που είχαν γραφτεί στις σφαίρες, όπως αποκάλυψε το FBI κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου για τη σύλληψη του υπόπτου.

Γρήγορα εμφανίστηκαν βίντεο στα social media, στα οποία κόσμος γελούσε, κοροϊδεύοντας την προφορά του FBI όταν ανακοίνωνε αυτά τα μηνύματα, ιδίως το «OwO», σε μια ένδειξη του χάσματος μεταξύ των νεότερων ηλικιακά ανθρώπων, που έχουν μεγαλώσει «μέσα» στο διαδίκτυο, και των μεγαλύτερων, που δεν γνωρίζουν τους όρους που χρησιμοποιούνται από γενιές όπως η Gen-Z (γεννήσεις περίπου μεταξύ 1997 και 2012). Σημειώνεται πως δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα εικόνες από τα μηνύματα, με αποτέλεσμα να μην είναι ξεκάθαρη η ακριβής διατύπωση.

Αμέσως φάνηκε πώς μεγάλο μέρος του κόσμου είναι αποκομμένο από την αργκό του ίντερνετ, όπως τη χρησιμοποιούν οι νέοι. Μεγάλοι ειδησεογραφικοί οργανισμοί, όταν προσπάθησαν να εξηγήσουν τα μηνύματα που βρέθηκαν στις σφαίρες, φάνηκε πως αγνοούν σε μεγάλο βαθμό τη γλώσσα της νεολαίας.

Μάλιστα, αναφερόμενα σε μια ακολουθία από βέλη που βρισκόταν δίπλα από το μήνυμα «φασίστα, πάρε αυτό», διεθνή ΜΜΕ έγραψαν πως πρόκειται πιθανώς για αντιφασιστικό έμβλημα. Ωστόσο, στην πραγματικότητα φαίνεται πως τα βελάκια είναι η ακολουθία πλήκτρων που πρέπει να πατήσει ο χρήστης όταν παίζει το βιντεοπαιχνίδι Helldivers 2, για να ρίξει μια ισχυρή βόμβα στους εχθρούς του -αξίζει να σημειωθεί πως το εν λόγω παιχνίδι αποτελεί παρωδία μιας φασιστικής διαγαλαξιακής αυτοκρατορίας (άρα το «φασίστα, πάρε αυτό» θα μπορούσε κάλλιστα να αναφέρεται εκεί, ειρωνικά).

Κάποιοι αναλυτές κατάφεραν να βρουν από πού προέρχονται τα μηνύματα, κάνοντας αναφορές, μεταξύ άλλων, στις κοινότητες των «furries» (άνθρωποι που ταυτίζονται με ανθρωπόμορφα ζώα), χωρίς, ωστόσο, να μπορούν να αποφανθούν: πρόκειται για κάποιου είδους μανιφέστο, για μηνύματα που σχετίζονται με το κίνητρο της επίθεσης, ή είναι απλώς ασυναρτησίες, «τρολάρισμα» χωρίς ουσιώδες περιεχόμενο;

Παραμένει άγνωστο το κίνητρο του δράστη

Οι Αρχές, με βάση όσα στοιχεία έχουν εντοπιστεί, ακόμη προσπαθούν να εξακριβώσουν το κίνητρο της δολοφονίας. Ο κυβερνήτης της Γιούτα είχε δηλώσει προηγουμένως ότι ο Ρόμπινσον ήταν «βαθιά επηρεασμένος από την αριστερή ιδεολογία». Σύμφωνα με αρχεία που εξέτασε το BBC, ο Ρόμπινσον είχε καταχωρηθεί στο παρελθόν ως ανεξάρτητος ή μη κομματικός ψηφοφόρος στη Γιούτα. Οι γονείς του, από την άλλη πλευρά, είναι καταχωρημένοι Ρεπουμπλικάνοι, σύμφωνα με τα αρχεία της Πολιτείας.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον κυβερνήτη, ένα μέλος της οικογένειας είπε ότι ο ύποπτος είχε γίνει «πιο πολιτικοποιημένος» τα τελευταία χρόνια και είχε αναφερθεί συγκεκριμένα στην επικείμενη επίσκεψη του Κερκ στο πανεπιστήμιο. Κορυφαίος αξιωματούχος του Τραμπ, ο Στίβεν Μίλερ, ισχυρίστηκε ότι υπήρχε μια οργανωμένη εκστρατεία πίσω από τη δολοφονία, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν παρουσιαστεί στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι ο Ρόμπινσον εργαζόταν ως μέλος ομάδας.

Κάποιοι έσπευσαν να κατηγορήσουν τα βιντεοπαιχνίδια για τη βία -όπως θα μπορούσε να κατηγορηθεί η διαδικτυακή επικοινωνία για τη ριζοσπαστικοποίηση νεαρών. Όμως όλα αυτά μπορεί να έχουν από πίσω ερμηνείες που αγγίζουν τις «σκοτεινές πλευρές» του ίντερνετ, την επιρροή των διαδικτυακών κοινοτήτων σε νέους που ζουν μέσα στη μοναξιά.

Και τα βιντεοπαιχνίδια, εξάλλου, τώρα -περισσότερο από ποτέ- είναι στημένα γύρω από κοινότητες, που λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο: για κάποιους μπορεί να είναι κοινωνική διέξοδος, για άλλους χώρος πολιτικοποίησης ή επιρροή που ξεφεύγει από την οθόνη.

Η γλώσσα της Gen-Z και η απομάκρυνση από παραδοσιακές μεθόδους ανάλυσης

Και, τελικά, ίσως κανείς να αναρωτηθεί: έκανε η σειρά Adolescence πρόβλεψη για το μέλλον; Θα μπορούσαμε να πούμε πως δεν έκανε, όμως, κατά κάποιον τρόπο, πράγματι προέβλεψε τα γεγονότα που θα ακολουθούσαν, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Εξάλλου η σωστή πρόβλεψη τέτοιων γεγονότων δεν απαιτεί μαντικές ικανότητες. Αυτό που χρειάζεται είναι διεξοδική ανάλυση του παρόντος και σωστές εκτιμήσεις για την ευρύτερη εικόνα που διαμορφώνεται γύρω από αυτά τα περιστατικά.

Άλλωστε, δεν πρόκειται για την πρώτη φορά που η διαδικτυακή κουλτούρα παρεισφρέει στον πραγματικό κόσμο και εμφανίζεται μέσω memes σε υποθέσεις δολοφονίας. Πρόσφατα, το άτομο που σκότωσε δύο φοιτητές στη Μινεσότα, αφού πυροβόλησε μέσα από τα παράθυρα Καθολικής Εκκλησίας, προκάλεσε σύγχυση με τα μηνύματα που είχε γράψει στα όπλα του, όπως «skibidi» και «ζούμε σε μια κοινωνία». Πρόκειται, πάλι, για φράσεις που χρησιμοποιούνται στο διαδίκτυο, στο πλαίσιο των memes.

Οι αναλύσεις επιχειρούν να εντοπίσουν τα κίνητρα με παραδοσιακούς τρόπους, ψάχνοντας στις πολιτικές πεποιθήσεις του υπόπτου, όμως η πραγματικότητα μπορεί να είναι πιο περίπλοκη και να ξεφεύγει σιγά-σιγά από τις γνωστές μεθόδους ανάλυσης

Πιο εύκολη λύση είναι να κατηγορηθεί μια οθόνη η το ίντερνετ, όμως πιο δύσκολη είναι η αναζήτηση και η ερμηνεία του περιεχομένου που καταναλώνουν, που διαβάζουν τα παιδιά στο ίντερνετ, η ανάλυση του τρόπου επικοινωνίας τους και της γλώσσας που χρησιμοποιούν, αλλά και η έρευνα σχετικά με πρόσωπα που μπορεί να υποκινούν διάφορα κινήματα με κώδικες που δεν είναι ευρέως γνωστοί. Ίσως η παραδοσιακή ανάλυση δεν αρκεί πια, γιατί οι νέες γενιές ζουν σε ένα «σύμπαν» που διαφεύγει από τις κλασικές κατηγορίες.