Στο κενό έχουν πέσει μέχρι τώρα οι προσπάθειες του νέου οικονομικού επιτελείου στην Τουρκία για να ανατρέψουν τις καταστροφικές επιπτώσεις των Erdoganomics, της ανορθόδοξης οικονομικής πολιτικής που εφάρμοσε τα προηγούμενα χρόνια ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγιπ Ερντογάν, εκτοξεύοντας τον πληθωρισμό και οδηγώντας στον κατήφορο τη λίρα.

Πριν από μερικές ημέρες η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας ανακοίνωσε τη δεύτερη – μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα – αύξηση του βασικού επιτοκίου της, από το 17,5% στο 25%. Όμως ο πληθωρισμός καλπάζει και ο κατήφορος της λίρας συνεχίζεται, καθιστώντας δυσβάσταχτη την καθημερινότητα για μεγάλο μέρος της τουρκικής κοινωνίας.

Η Κεντρική Τράπεζα με τη νέα της απόφαση, η οποία προφανώς έχει και την έγκριση του Ερντογάν, επιχειρεί να στείλει και ένα μήνυμα στις διεθνείς αγορές πως η χώρα στρέφεται προς τον «οικονομικό ορθολογισμό», εγκαταλείποντας οριστικά τα Erdoganomics, βάσει των οποίων ο τόκος αντιμετωπιζόταν ως «αμαρτία» και ως την «αιτία» για το πρόβλημα του πληθωρισμού. Ο «Σουλτάνος» ισχυριζόταν πως η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων, δηλαδή το φτηνό χρήμα, ενθαρρύνει την ανάπτυξη και με αυτόν τον τρόπο θα λυθεί και το πρόβλημα του υψηλού πληθωρισμού.

Η στροφή στο ζήτημα των επιτοκίων είναι μια απόφαση υψηλού διακυβεύματος για τον Τούρκο Πρόεδρο, ο οποίος μετά την ιστορική εκλογική νίκη του, καλείται να αντιμετωπίσει τα απότοκα των πολιτικών του. Το ερώτημα είναι εάν αυτές οι κινήσεις αρκούν ή εάν τελικά η Τουρκία θα αναγκαστεί να καταλήξει στην «αγκάλη» του ΔΝΤ;

Το ΔΝΤ ανέφερε επίσημα πως «τεχνική επιτροπή του θα πραγματοποιήσει επίσκεψη ρουτίνας στην Τουρκία στα τέλη Σεπτεμβρίου για να συναντηθεί με Τούρκους αξιωματούχους». Μάλιστα, θέλοντας να καθησυχάσει τις ανησυχίες στην Τουρκία για πιθανή προσφυγή στο Ταμείο με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομία και την κοινωνία μιας χώρας, το ΔΝΤ υπογράμμισε πως «δεν έχει λάβει καμία ένδειξη από τις τουρκικές αρχές ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να ζητήσουν οικονομική βοήθεια από το Ταμείο».

Στο ίδιο κλίμα ήταν και η ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Οικονομικών, το οποίο υποβαθμίζει την επίσκεψη της τεχνικής επιτροπής στην Τουρκία, λέγοντας πως «θέλει να γνωρίσει τη χώρα και τους ενδιαφερόμενους θεσμούς».

Πάντως πληροφορίες στα Τουρκικά ΜΜΕ αναφέρουν πως η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική και πως το ΔΝΤ προσκλήθηκε από την κυβέρνηση και πιθανότατα από το νέο υπουργό Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ. Τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ κατηγορούν τον Ερντογάν πως «παραδίδεται» στο ΔΝΤ και σκοπεύει να εφαρμόσει τις γνωστές πολιτικές του.

Ο πυρετός του χρυσού

Και ενώ ο πληθωρισμός κινείται σε δυσθεώρητα ύψη με τις επίσημες εκτιμήσεις να τον υπολογίζουν στο 48%, αλλά ανεξάρτητες πηγές να κάνουν λόγο πως κινείται πάνω από 100%, στην Τουρκία έχει ξεσπάσει ο «πυρετός του χρυσού». Μπορεί ο καθένας να το διαπιστώσει στην καθημερινότητα των Τούρκων, σε κάθε κοινωνική και οικονομική συναναστροφή, πως ο χρυσός, σε οποιαδήποτε μορφή, αποτελεί το αγαπημένο αποταμιευτικό μέσο.  

Τα μικρά χρυσά νομίσματα πωλούνται σε οποιοδήποτε κοσμηματοπωλείο και σε πολλά ανταλλακτήρια. «Όταν οι άνθρωποι έχουν οικονομικά προβλήματα, τα λύνουν με αυτόν τον τρόπο, πουλώντας τα νομίσματα και παίρνοντας μετρητά», λέει στην El Pais, ο Adem Kurtulmus, κοσμηματοπώλης στην Μεγάλο Παζάρι της Κωνσταντινούπολης.

Και προφανώς για να υποστηριχτεί αυτή η τάση απαιτείται η εισαγωγή τεράστιων ποσοτήτων ακατέργαστου χρυσού. Το 2022 η Τουρκία εισήγαγε χρυσό αξίας 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ μόνο τους επτά πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους έχει ήδη ξεπεράσει τα 19 δισεκατομμύρια δολάρια. Βάσει των στοιχείων του του Παγκόσμιου Συμβουλίου Χρυσού, τον περασμένο Μάρτιο, η Τουρκία κατείχε 565 τόνους χρυσού, το υψηλότερο απόθεμα που έχει καταγραφεί ποτέ, εκτινασσόμενο κατά 148 τόνους

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της αγοράς χρυσού από την Τουρκία αξίζει να αναφερθεί πως τον Ιανουάριο συνολικά οι υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο προσέθεσαν 31 τόνους χρυσού στα αποθέματά τους, μόλις οκτώ τόνους μεγαλύτερη ποσότητα από αυτήν που αγόρασε μόνη της η Τουρκία (23 τόνους).

Η Τουρκία, όπως σημειώνει το Bloomberg, συσσωρεύει χρυσό εδώ και αρκετούς μήνες, ενώ βρισκόταν ήδη από πέρυσι στην πρώτη θέση του πίνακα με τους αγοραστές του πολύτιμου μετάλλου διεθνώς.

Όμως ο «πυρετός του χρυσού» αποτελεί και ένα σημαντικό πρόβλημα για τα δημοσιονομικά της γειτονικής χώρας. Είναι ένας από τους κύριους υπαίτιους του διαρκούς εμπορικού ελλείμματος της Τουρκίας για αυτό και η κυβέρνηση άρχισε να επιβάλλει ποσοστώσεις εισαγωγών. Το άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι ότι αυτός ο χρυσός καταλήγει σε χρηματοκιβώτια, συρτάρια ή κάτω από στρώματα, έξω από τα οικονομικά κυκλώματα και είναι αδύνατο να υπολογιστεί στατιστικά. Ίσως εκεί, σχολιάζει η El Pais, βρίσκεται μια από τις εξηγήσεις για το πώς η κοινωνία επιβιώνει σε τέτοιες σοβαρές κρίσεις: «Κάτω από τα στρώματα, υπάρχει ένα μικρό απόθεμα χρυσού».