Συνθετικές χημικές ουσίες γνωστές ως φθαλικές ενώσεις, που βρίσκονται σε καταναλωτικά προϊόντα όπως δοχεία αποθήκευσης φαγητού, σαμπουάν, μακιγιάζ, αρώματα, διάφορα πλαστικά και παιδικά παιχνίδια, ενδέχεται να ευθύνονται για πάνω από το 10% των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα παγκοσμίως το 2018, σε άνδρες και γυναίκες ηλικίας 55 έως 64 ετών, σύμφωνα με νέα μελέτη.
«Οι φθαλικές ενώσεις συμβάλλουν σε φλεγμονές και συστημική φλεγμονή στις στεφανιαίες αρτηρίες, γεγονός που μπορεί να επιταχύνει προϋπάρχουσες ασθένειες και να οδηγήσει σε οξέα περιστατικά, ακόμη και θανάτους», δήλωσε, σύμφωνα με το CNN, ο επικεφαλής της μελέτης Δρ Λεονάρντο Τρασάντε, καθηγητής παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και διευθυντής του Κέντρου Περιβαλλοντικής Παιδιατρικής και του Κέντρου Ερευνών Περιβαλλοντικών Κινδύνων του NYU Langone.
Ο Τρασάντε πρόσθεσε ότι οι φθαλικές ενώσεις είναι γνωστό ότι διαταράσσουν την τεστοστερόνη. Στους άνδρες «η χαμηλή τεστοστερόνη αποτελεί προγνωστικό δείκτη καρδιοαγγειακής νόσου», σημειώνει.
Παλαιότερες έρευνες έχουν ήδη συνδέσει τις φθαλικές ενώσεις με προβλήματα αναπαραγωγής, όπως γενετικές δυσμορφίες και κρυψορχία σε βρέφη αγόρια, καθώς και χαμηλότερα επίπεδα σπέρματος και τεστοστερόνης σε ενήλικες άνδρες. Άλλες μελέτες τις έχουν συνδέσει με άσθμα, παιδική παχυσαρκία και καρκίνο.
Επίσης μελέτη, που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2025 από κινέζους ερευνητές, διαπίστωσε πως η συχνή κατανάλωση τροφίμων από πλαστικά δοχεία μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας. Η αιτία φαίνεται να είναι οι αλλαγές που προκαλούνται στο εντερικό μικροβίωμα, εξαιτίας χημικών ουσιών που βρίσκονται στα πλαστικά, οδηγώντας σε φλεγμονή που βλάπτει το κυκλοφορικό σύστημα.
«Η νέα μελέτη υπογραμμίζει το τεράστιο υγειονομικό και οικονομικό κόστος από την έκθεση στο DEHP, επιβεβαιώνοντας τις υπάρχουσες ανησυχίες για τους κινδύνους του», δήλωσε ο Ντέιβιντ Άντριους, αναπληρωτής επικεφαλής επιστήμονας του Environmental Working Group, ενός οργανισμού που παρακολουθεί την έκθεση σε φθαλικές ενώσεις και άλλα χημικά των πλαστικών.
Χημικά για πάντα – Έκθεση και κίνδυνοι
Οι φθαλικές ενώσεις είναι τόσο διαδεδομένες που αποκαλούνται «χημικά για πάντα» εξαιτίας της ανθεκτικότητάς τους. Προστίθενται σε προϊόντα όπως σωλήνες PVC, δάπεδα βινυλίου, αδιάβροχα και αλέκιαστα υφάσματα, ιατρικούς σωλήνες, λάστιχα κήπου και παιδικά παιχνίδια, για να γίνουν πιο ελαστικά και με υψηλότερη αντοχή.
Εκτίθεται κανείς σε αυτές μέσω του αέρα που αναπνέει ή μέσω της τροφής και των ποτών που έρχονται σε επαφή με πλαστικά. Άλλες πηγές είναι τα απορρυπαντικά, τα ρούχα, τα έπιπλα, τα καλλυντικά και προϊόντα περιποίησης, στα οποία περιλαμβάνονται φθαλικές ενώσεις ώστε να διατηρούν το άρωμά τους.
Τα ευρήματα μιας παγκόσμιας μελέτης
Η νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό eBiomedicine, εξέτασε την επίδραση της φθαλικής ένωσης DEHP (Φθαλικός δι-2-αιθυλoεξυλo εστέρας) στους θανάτους σε 200 χώρες και περιοχές. Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα υγείας και περιβάλλοντος από δεκάδες δημογραφικές έρευνες, περιλαμβανομένων δειγμάτων ούρων με μεταβολικά παράγωγα του DEHP, το οποίο έχει συνδεθεί με καρδιοπάθειες. Το DEHP έχει επίσης συνδεθεί με γενετικές ανωμαλίες, καρκίνο και βλάβες στην αναπαραγωγική υγεία των ανδρών.
Σύμφωνα με το αποτέλεσμα της έρευνας, η έκθεση στο DEHP συνέβαλε σε 356.238 θανάτους το 2018, σε άτομα 55–64 ετών. Η Αφρική είχε το 30% των θανάτων, ενώ η Ανατολική Ασία και η Μέση Ανατολή μαζί είχαν 25%.
Η μελέτη θεωρείται η πρώτη παγκόσμια εκτίμηση επιπτώσεων του DEHP στην υγεία, σύμφωνα με τη Σάρα Χάιμαν, κύρια συγγραφέα της μελέτης. «Αναδεικνύοντας τη σύνδεση μεταξύ φθαλικών ενώσεων και μιας από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως, τα ευρήματά μας ενισχύουν τα ήδη πολυάριθμα στοιχεία ότι οι χημικές αυτές ουσίες είναι τεράστιος κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία», δήλωσε η Χάιμαν.
Ωστόσο, η μελέτη έχει και ένα περιορισμό, σημείωσε ο Άντριους: χρησιμοποιεί δεδομένα κινδύνου από τις ΗΠΑ για να εκτιμήσει θανάτους σε άλλες χώρες, κάτι που μπορεί να μην αντανακλά σωστά τις διαφορές σε επίπεδα έκθεσης και πρόσβαση σε διάγνωση και θεραπεία καρδιακών νοσημάτων.
Τι έδειξε έρευνα στις ΗΠΑ
Προηγούμενη μελέτη του Τρασάντε και της ομάδας του, που ανέλυσε ούρα από πάνω από 5.000 ενήλικες στις ΗΠΑ, εκτίμησε ότι οι φθαλικές ενώσεις μπορεί να συμβάλλουν σε 91.000 έως 107.000 πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο σε άτομα ηλικίας 55–64 ετών. Οι συμμετέχοντες με τα υψηλότερα επίπεδα είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου, ιδιαίτερα από καρδιακά αίτια, ακόμα και όταν ελήφθησαν υπόψη προϋπάρχουσες ασθένειες και άλλοι γνωστοί παράγοντες διαταραχής ορμονών όπως η BPA.
Πώς να περιορίσετε την έκθεση
Παρά την πανταχού παρουσία τους, οι ειδικοί τονίζουν ότι είναι δυνατό να περιοριστεί η έκθεση στις επικίνδυνες φθαλικές ενώσεις, με ορισμένες απλές ενέργειες:
- Αποφύγετε όσο μπορείτε τα πλαστικά.
- Μην ζεσταίνετε φαγητό σε πλαστικά δοχεία σε φούρνο μικροκυμάτων ή πλυντήριο πιάτων.
- Επιλέγετε άοσμα καλλυντικά και καθαριστικά.
- Χρησιμοποιείτε γυαλί, ανοξείδωτο ατσάλι, κεραμικά ή ξύλο για αποθήκευση τροφίμων.
- Προτιμάτε φρέσκα ή κατεψυγμένα τρόφιμα αντί για κονσερβοποιημένα.
- Πλένετε συχνά τα χέρια.
- Αποφεύγετε τα αποσμητικά χώρου και τα πλαστικά με τις ενδείξεις No. 3, No. 6 και No. 7.
