Δραματική μείωση στην κάλυψη των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις καταγράφει η ετήσια έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ για το 2025, επισημαίνοντας την πλήρη αποδυνάμωση του θεσμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων την τελευταία δεκαπενταετία.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, μόλις το 28% των μισθωτών εργαζομένων, δηλαδή περίπου 711.500 άτομα, καλύπτονταν το 2024 από 47 κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας (ΣΣΕ). Το ποσοστό αυτό είναι δραματικά μειωμένο σε σύγκριση με το 2010 –πριν την οικονομική κρίση– όταν το 100% των μισθωτών καλύπτονταν από συλλογικές συμβάσεις, σύμφωνα με τα δεδομένα του ΟΟΣΑ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πράξη το ποσοστό κάλυψης είναι ακόμη χαμηλότερο, καθώς μόλις 7 από τις 47 ΣΣΕ έχουν κηρυχθεί γενικά υποχρεωτικές. Οι υποχρεωτικές συμβάσεις αφορούν περιορισμένο αριθμό κλάδων (ξενοδοχεία, τουριστικά-επισιτιστικά καταστήματα, ιδιωτική ασφάλιση, ναυτιλία), καλύπτοντας περίπου 502.630 εργαζομένους, δηλαδή μόλις το 20% του συνόλου των μισθωτών.
Απουσία θεσμικής μεταρρύθμισης και περιορισμένη πρόοδος καταγράφεται και για το 2024, παρά τη σχετική νομοθετική πρωτοβουλία στα τέλη του έτους. Συγκεκριμένα, τον Δεκέμβριο ψηφίστηκε ο νόμος 5163/2024 που ενσωματώνει την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2022/2041 για τους «επαρκείς κατώτατους μισθούς» στο εθνικό δίκαιο. Η Οδηγία υποχρεώνει τα κράτη-μέλη όπου η κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις υπολείπεται του 80% – όπως στην Ελλάδα – να θεσπίσουν συγκεκριμένα μέτρα και σχέδιο δράσης για την ενίσχυση των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, το απαιτούμενο εθνικό σχέδιο δράσης δεν έχει ακόμη καταρτιστεί.
Στατιστικά για τις ΣΣΕ του 2024: Το 2024 υπεγράφησαν 18 νέες κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ, οι οποίες κυρώθηκαν από το Υπουργείο Εργασίας. Από αυτές, 9 είναι εθνικές και 9 τοπικές. Επίσης, υπεγράφη η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) από τους κοινωνικούς εταίρους. Παράλληλα, παρέμειναν σε ισχύ 25 συμβάσεις προηγούμενων ετών (2022 και 2023), ανεβάζοντας το σύνολο των κλαδικών και ομοιοεπαγγελματικών ΣΣΕ σε 47.
Στο επιχειρησιακό επίπεδο, καταγράφηκαν 238 νέες επιχειρησιακές ΣΣΕ μέσα στο 2024, οι οποίες δυνητικά καλύπτουν 168.161 εργαζομένους, σημειώνοντας άνοδο σε σχέση με το 2023, όταν είχαν υπογραφεί 209 επιχειρησιακές ΣΣΕ, με κάλυψη 137.171 εργαζομένων.
Από τις επιχειρησιακές συμβάσεις του 2024, οι 156 (66%) δεν περιλαμβάνουν μισθολογικές αυξήσεις και διατηρούν σταθερές αποδοχές για 110.747 εργαζομένους, ενώ οι 82 (34%) προβλέπουν μισθολογικές αυξήσεις και καλύπτουν 57.414 εργαζομένους.
Το πλαίσιο της απορρύθμισης επιβεβαιώνει τη διαχρονική υπονόμευση του θεσμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων στην Ελλάδα, ειδικά μετά το 2010. Αν και υπάρχουν τυπικά συλλογικές συμβάσεις σε ισχύ, η ουσιαστική κάλυψη του εργατικού δυναμικού είναι περιορισμένη, με άμεσες συνέπειες στη διαμόρφωση των μισθών, στη διατήρηση αξιοπρεπών όρων εργασίας και στη συλλογική εκπροσώπηση.
Η απουσία ενός συνεκτικού θεσμικού πλαισίου ενίσχυσης των συλλογικών διαπραγματεύσεων, παρά τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις, σε συνδυασμό με τον κατακερματισμό των επιχειρησιακών ΣΣΕ, εντείνει την επισφάλεια στην αγορά εργασίας.
