Τέλος εποχής για την Άγκελα Μέρκελ στην καγκελαρία, καθώς οι Γερμανοί προσέρχονται στις κάλπες αυτή την Κυριακή. Όταν όμως αποχωρήσει ύστερα από 16 χρόνια στην εξουσία, πώς θα τη θυμάται η ιστορία;
Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει το βρετανικό BBC, το οποίο μίλησε με τέσσερις ειδικούς, από τους οποίους ζήτησε να σχολιάσουν την περίοδό της στην καγκελαρία.
Ποια είναι η κληρονομιά της Άνγκελα Μέρκελ;
Η γερμανική πολιτική ήταν ένα κλαμπ αντρών. Με την Άνγκελα Μέρκελ στην εξουσία, τα πράγματα έχουν προσανατολιστεί πολύ περισσότερο προς την πολιτική, λέει ο Matt Qvortrup, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο πανεπιστήμιο Coventry και συγγραφέας του «Angela Merkel: Europe’s Most Influential Leader».
«Το πρόβλημα με αυτό, υποθέτω, είναι ότι καταλήγει να είναι αρκετά μηχανικό και επιστημονικό. Η Μέρελ είναι φυσικός και έχει διδακτορικό στην κβαντική χημεία. Έτσι, για κάποιον σαν εκείνη, έχει μια προσέγγιση που βασίζεται πολύ στα γεγονότα.
Με τον δικό της τρόπο, έχει κάνει μια μικρή επανάσταση στη γερμανική πολιτική και την παγκόσμια πολιτική γενικά. Σε μια εποχή που η πολιτική έχει γίνει πιο πολωμένη, προσπάθησε να τους από-πολώσει, αποπολιτικοποιώντας θέματα».
Για τη Charlotte Galpin, λέκτορα γερμανικής και ευρωπαϊκής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, «η Μέρκελ έχει χαρακτηριστεί από το Forbes ως η πιο ισχυρή γυναίκα στην κόσμο για 10 χρόνια. Υπάρχει μια ολόκληρη γενιά στη Γερμανία που δεν έχει γνωρίσει τίποτα άλλα παρά μια γυναίκα στην ηγεσία.
Η θέση της έχει υπάρξει συμβολικά σημαντική για την εκπροσώπηση των γυναικών και είναι γνωστή για το γεγονός ότι φέρνει γυναίκες σε θέσεις – κλειδιά.
Αυτή η συμβολική εκπροσώπηση, ωστόσο, δεν σημαίνει αυτόματα μια ευρύτερη αλλαγή, ειδικά για τις μη λευκές γυναίκες ή για την κοινότητα LGBT».
Ο Dr Rüdiger Schmitt-Beck, καθηγητής πολιτικής επιστήμης και πολιτικής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Mannheim, σημειώνει πως «η πολιτική κληρονομιά της είναι μια παράξενη μίξη εκσυγχρονισμού και οπισθοδρομικότητας.
Πολλά από τα εκσυγχρονιστικά χαρακτηριστικά – όπως ο γάμος μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου, η σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας και οι μεταναστευτικές πολιτικές – δεν θα ήταν αναμενόμενα από μια καγκελάριο των Χρηστιανοδημοκρατών.
Ωστόσο, η χώρα υστερεί σχεδόν σε μεγάλα, πιεστικά θέματα όπως η ψηφιοποίηση, η κλιματική πολιτική και η δημογραφική αλλαγή.
Καθώς η Άνγκελα Μέρκελ αποχωρεί από το αξίωμα, το πολιτικό τοπίο είναι πολύ πιο ρευστό. Αυτό αφορά, εν μέρει, το ολοένα και πιο πολύπλοκο κομματικό σύστημα και το AfD, το οποίο ευδοκιμεί στο αντι-μεταναστευτικό συναίσθημα.
Υπάρχει, φυσικά, το απλό γεγονός ότι ήταν η πρώτη γυναίκα καγκελάριος της χώρας. Είμαι βέβαιος ότι ο ρεαλιστικός, οιονεί προεδρικός τρόπος διακυβέρνησής της θα χρησιμεύσει ως πρότυπο για τον διάδοχό της, όποιος κι αν είναι».
Η Dr Katrin Schreiter, λέκτορας Γερμανικών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, παρατηρεί ότι «η κληρονομιά της είναι αποφασιστική και σιωπηλή. Η ηγεσία της βασίζεται σε νηφάλια αξιολόγηση και προβολή αξιοπιστίας. Πάντα την επέκριναν γιατί δεν ήταν οραματίστρια. Αλλά οι ψηφοφόροι ήξεραν τι έπαιρναν μαζί της.
Είναι εξαιρετική στο να διαβάζει το δωμάτιο και να παίρνει τη θερμοκρασία του εκλογικού σώματος. Για αυτό, έχει κερδίσει μεγάλη εμπιστοσύνη από διεθνείς συνεργάτες.
Η άλλη κληρονομιά που αφήνει είναι ότι απελευθέρωσε την ατζέντα του κόμματός της, των συντηρητικών Χριστιανοδημοκρατών. Έχει μεταφέρει τους συντηρητικούς πιο κοντά στο κέντρο και επίσης πιο κοντά στους αριστερούς Πράσινους σε ορισμένες πτυχές».
Άνγκελα Μέρκελ: Οι στιγμές – κλειδιά στην καγκελαρία
Matt Qvortrup: «Η κύρια κληρονομιά της είναι η διάσωση του ευρώ και η διαχείριση της κρίσης του 2008. Θυμάμαι να της μιλάω στις Βρυξέλλες εκείνη την εποχή. Σε απάντηση στην κρίση, είπε ότι ήθελε όσο γίνεται περισσότερη οικονομία της αγοράς, αλλά και όση κρατική παρέμβαση ήταν απαραίτηση.
Οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες χρησιμοποίησαν αυτή την ατάκα ως σλόγκαν τη δεκαετία του 1960. Όταν της το είπα αυτό, μου είπε: “Δεν είμαι ιστορικός, είμαι ρεαλίστρια”.
Η δεύτερη στιγμή ήταν η απάντησή της στα χρόνια του Τραμπ. Κράτησε τη σκόνη στεγνή για τον φιλελεύθερο διεθνισμό. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα στην πραγματικότητα την έπεισε να διεκδικήσει την τέταρτη θητεία. Αμέσως μετά τη νίκη του Τραμπ στις εκλογές, ο Ομπάμα πέταξε στο Βερολίνο για να συναντηθεί με τη Μέρκελ.
Μετά τη συνάντηση, ο Ομπάμα είπε ότι είδε ένα δάκρυ στο μάτι της. Ήταν ολομόναχη. Κράτησε το πλοίο στην επιφάνεια και, κατά κάποιον τρόπο, τώρα έχει κάνει το καθήκον της. Μπορεί να φύγει».
Charlotte Galpin: «Η θητεία της Άνγκελα Μέρκελ περιγράφεται συνήθως ως μια περίοδος κρίσεων.
Μια στιγμή – κλειδί ήταν η προσφυγική κρίση. Αντιμετωπίζοντας μια ανθρωπιστική κρίση στα Βαλκάνια, η Μέρκελ άνοιξε τα σύνορα της Γερμανίας και δέχτηκε σχεδόν ένα εκατομμύριο πρόσφυγες στη διάρκεια του 2015, διακηρύσσοντας «wir schaffen das» – μπορούμε να το διαχειριστούμε αυτό.
Η Γερμανία ξεχώρισε ως μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες που έδωσαν καταφύγιο στους Σύρους που αναζητούσαν καταφύγιο από τον εμφύλιο πόλεμο. Ωστόσο, το 2015 το AfD πέρασε από ένα οικονομικά φιλελεύθερο κόμμα σε ένα ακροδεξιό, ισλαμοφοβικό».
Για τον Dr Rüdiger Schmitt-Beck, υπάρχουν τρεις στιγμές που ξεχωρίζουν. «Πρώτον, όταν η Μέρκελ και ο υπουργός Οικονομικών της απευθύνθηκαν στους πολίτες το 2008 για να τους διαβεβαιώσουν ότι η κυβέρνηση θα εγγυηθεί τις αποταμιεύσεις τους, για να αποτρέψει μια μαζική φυγή από τις τράπεζες.
Δεύτερον, οι διαπραγματεύσεις υψηλού ρίσκου για την ελάφρυνση του χρέους της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της κρίσης στο ευρώ.
Και τέλος, η απόφαση της Μέρκελ να μην κλείσει τα σύνορα για τους πρόσφυγες που εγκλωβίστηκαν στην Ουγγαρία το 2015. Δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι η Μέρκελ δεν άνοιξε τα σύνορα, καθώς αυτή η απόφαση συχνά πλαισιώνεται, αλλά αποφάσισε να μην τα κλείσει».
Η Dr Katrin Schreiter λέει πως η μία στιγμή – κλειδί για την Άνγκελα Μέρκελ ήταν το 2017, όταν άνοιξε τον δρόμο για τον γάμο των ατόμων του ίδιου φύλου.
Λίγο πριν από τις εκλογές, έδωσε συνέντευξη σε ένα γυναικείο περιοδικό. Σε αυτό, είπε ότι η ψηφοφορία για αυτά τα θέματα ήταν θέμα ατομικής συνείδησης. Βασικά έσπασε την κομματική γραμμή και αυτό έδωσε την ευκαιρία να περάσει αυτός ο νόμος μετά από χρόνια καθυστέρησης. Αυτό ήταν ένα σημαντικό επίτευγμα.
Μια από τις αγαπημένες μου δηλώσεις είναι παλιότερη. Κάποτε, όταν ρωτήθηκε για το τι ένιωσε όταν σκεφτόταν τη Γερμανία, είπε: “Σκέφτομαι καλά σφραγισμένα παράθυρα. Καμία άλλη χώρα δεν μπορεί να φτιάξει τόσο καλά σφραγισμένα και ωραία παράθυρα”. Αυτό δείχνει την ταπεινότητα και τον πραγματισμό της».
