Ο Ροβεσπιέρος μνημονεύεται συνήθως για τον απόλυτο τρόμο που έφερε στα γαλλικά εδάφη, οδηγώντας στη λαιμητόμο χιλιάδες πολίτες που θεωρήθηκαν εχθροί της επανάστασης.

Ο ριζοσπάστης ηγέτης των Ιακωβίνων και διαπρεπής φιγούρα της Γαλλικής Επανάστασης εγκαινίασε το 1793 τη διαβόητη «Βασιλεία του Τρόμου», ρίχνοντας τη σκιά της θηριωδίας στην πολιτική εξέγερση του γαλλικού λαού.

Όσο κι αν ο ίδιος ήταν αδέκαστος, «Αδιάφθορο» τον αποκαλούσαν οι οπαδοί του, η καταστροφή που επέφερε στην καθημερινότητα του λαού με λίγα ιστορικά παραδείγματα μπορεί να συγκριθεί, ενώ και ο ίδιος από είδωλο του κόσμου έμελλε να μετατραπεί σύντομα στον Νο 1 εχθρό του.

Κι όταν οδηγήθηκε τελικά και ο ίδιος στην γκιλοτίνα το 1794, δεν ήταν και πολλοί αυτοί που θρήνησαν τον χαμό του…

Πρώτα χρόνια

Ο Μαξιμιλιανός Μαρία Ισίδωρος Ροβεσπιέρος γεννιέται στις 6 Μαΐου 1758 στην Αράς της Γαλλίας, ως το μεγαλύτερο από τα 4 παιδιά της φτωχής οικογένειας. Η μητέρα του πέθανε όταν ο Μαξιμιλιανός ήταν μόλις 6 ετών, με τον πατέρα του να εγκαταλείπει τη φαμίλια λίγο αργότερα και την ανατροφή των παιδιών να ανατίθεται πλέον στους παππούδες τους.

Παρά τη φτώχεια και την εξαθλίωση, ο παππούς του καταφέρνει να τον στείλει για σπουδές στο Παρίσι, απ’ όπου αποφοιτεί το 1781 με πτυχίο στα νομικά. Επιστρέφοντας ο νεαρός Ροβεσπιέρος στη γενέτειρά του, ασκεί τη δικηγορία και σύντομα θα καταφέρει να σταντάρει ένα καλό εισόδημα…

Είσοδος στη δημόσια σκηνή

Η φήμη που απολάμβανε ως δικηγόρος θα τον οδηγούσε πίσω στο Παρίσι, όπου θα αρχίσει προοδευτικά να αρθρώνει δημόσιο λόγο, καλώντας για πολιτική αλλαγή στη Γαλλία και κατάργηση της μοναρχίας. Και σαν από καπρίτσιο της μοίρας, ο μετριοπαθής Ροβεσπιέρος καταφέρεται κατά της θανατικής ποινής, την ίδια ώρα που ενστερνίζεται την προωθημένη για την εποχή κοινωνική φιλοσοφία του Ζαν-Ζακ Ρουσό.

Οι αυστηροί ηθικοί κανόνες που ακολουθεί και ο ενάρετος βίος του σύντομα θα του φέρουν το παρατσούκλι «Αδιάφθορος», με τον ίδιο να εκτοξεύει τη φήμη του υπερασπιζόμενος τους φτωχούς και εξαθλιωμένους.

Το 1788, σε ηλικία 30 ετών, ο Ροβεσπιέρος εκλέγεται αντιπρόσωπος στη Συνέλευση των Τάξεων και αποκτά νέα φήμη και λαϊκό έρεισμα τόσο από τις σφοδρές επιθέσεις που εξαπολύει κατά της γαλλικής μοναρχίας όσο και από τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις που προωθεί. Ο ίδιος είναι κάθετα αντίθετος τόσο με τη θανατική ποινή όσο και με τον θεσμό της δουλείας, γεγονός που κάνει τμήματα του λαού να συνταχθούν μαζί του.

Η άρνησή του ωστόσο να συμβιβαστεί με την πολιτική πραγματικότητα και η άκαμπτη στάση του ενάντια σε κάθε μορφή εξουσίας σύντομα θα τον φέρουν εκτός νομοθετικού σώματος, παρά το ενδιάμεσο ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης (1789), με τον ίδιο να επιδιώκει πλέον τους σκοπούς του εκτός κυβέρνησης…

Επαναστάτης ή δικτάτορας;

Το 1790 ο Ροβεσπιέρος εκλέγεται πρόεδρος του πανίσχυρου πολιτικού σχηματισμού των Ιακωβίνων, ενώ τον επόμενο χρόνο θα πάρει μέρος στη συγγραφή του επαναστατικού γαλλικού Συντάγματος (Διακήρυξη των Δικαιωμάτων). Με τον λαό να έχει ήδη εξεγερθεί κατά του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ’, ο Ροβεσπιέρος μετατρέπεται σε ισχυρό πολέμιο κατά της βασιλείας, ζητώντας την παραδειγματική του τιμωρία. Ταυτοχρόνως, ενθαρρύνει τον λαό να κλιμακώσει την αντίθεσή του κατά της αριστοκρατίας.

Κι όταν ο Λουδοβίκος ΙΣΤ’ θα εκτελεστεί τον Ιανουάριο του 1793, ο Ροβεσπιέρος θα νιώσει δικαιωμένος. Είναι πλέον ιδιαιτέρως λαοφιλής και απολαμβάνει μεγάλη δημοτικότητα, όλα όμως έμελλε να αλλάξουν το καλοκαίρι αυτής της χρονιάς, όταν ο Μαξιμιλιανός θα φτάσει να ελέγξει όλη τη Συμβατική Συνέλευση, μετατρέποντας τον δημοκρατικό θεσμό σε απόλυτη δικτατορία.

Αντιμέτωπος με πιέσεις και πολιτικές έριδες τόσο από τους ανταγωνιστές όσο και στο εσωτερικό του σχηματισμού του, ο Ροβεσπιέρος και η επαναστατική του κυβέρνηση εγκαινιάζουν τη «Βασιλεία του Τρόμου» τον Σεπτέμβριο του 1793: στους επόμενους 11 μήνες, 300.000 εχθροί της Επανάστασης και πολιτικοί αντιφρονούντες συλλαμβάνονται και περισσότεροι από 17.000 οδηγούνται με συνοπτικές διαδικασίες στην γκιλοτίνα, μέσω των Επαναστατικών Δικαστηρίων που ίδρυσε ο Ροβεσπιέρος, στα οποία λόγω του επαναστατικού «επείγοντος» ο κατηγορούμενος δεν είχε δυνατότητα να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Σε αυτό το πρωτοφανές όργιο αιματοχυσίας, ο Ροβεσπιέρος εξοντώνει τους πολιτικούς του αντιπάλους, τους Γιρονδίνους, ενώ από το μακελειό δεν γλιτώνει κανείς που θα βάλει στο στόχαστρο ο «Αδιάφθορος», ακόμα και παιδιά. Εκτελούνται ευγενείς και αριστοκράτες, ένθεοι και άθεοι, ακραίοι και μετριοπαθείς πολιτικοί και λαός, βασιλόφρονες, άντρες, γυναίκες και παιδιά, σε ένα μπαράζ φρίκης, ίντριγκας και συνωμοσίας που εγκαθίδρυσε για τα καλά τον τρόμο στη γαλλική καθημερινότητα.

Πέρα από το κύμα καταστροφής που επέφερε στην καθημερινότητα, ο Ροβεσπιέρος εισήγαγε και βαθιές τομές σε επίπεδο κοινωνικής οργάνωσης, προσπαθώντας να περιορίσει τη δύναμη του κλήρου και να οργανώσει εκ νέου τη δομή του στρατού. Δημεύει την εκκλησιαστική περιουσία, μειώνει τα προνόμια του κλήρου και καθιερώνει επισήμως τη λατρεία του Υπέρτατου Όντος (του Ορθού Λόγου δηλαδή), αποδυναμώνοντας καθοριστικά την επίδραση του καθολικισμού.

Ταυτοχρόνως, αλλάζει το ημερολόγιο και κάνει το 1793 το 1ο έτος του νέου ημερολογίου του, στο οποίο ωστόσο δεν υπάρχουν πουθενά Κυριακές! Αλλάζει μέχρι και τα ονόματα των μηνών. Ο ίδιος μοιάζει μεθυσμένος από την αχαλίνωτη εξουσία και καλεί σε νέους διωγμούς και εκτελέσεις.

Μέχρι το καλοκαίρι του 1794 ωστόσο δεν ήταν λίγοι οι οπαδοί του που άρχισαν να αμφισβητούν τις μεθόδους του, καθώς δεν υπήρχε πλέον ορατός εξωτερικός εχθρός που να απειλεί το μέλλον της Επανάστασης. Ο εχθρός της Επανάστασης ήταν πλέον ο ίδιος ο Ροβεσπιέρος.

Λόγω του ασύλληπτου τρόμου που είχε επιφέρει, σύμμαχοι και αντίπαλοι άρχισαν να φοβούνται για τη ζωή τους. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, δεν θα ήταν καθόλου δύσκολο να δημιουργηθεί ένας περίεργος συνασπισμός μετριοπαθών και επαναστατών για να αντιπαρατεθούν αποφασιστικά (αν και συνωμοτικά) με τον Ροβεσπιέρο και τους ακολούθους του. Μέχρι και παλιοί του σύντροφοι προσχώρησαν στο αντι-ροβεσπιεριανό μέτωπο, τέτοιος ήταν ο φόβος για τη ζωή τους.

Στις 27 Ιουλίου 1794 λοιπόν, όταν ο Ροβεσπιέρος ανακοίνωσε στη Συνέλευση ότι ήταν έτοιμος να εκτελέσει και άλλους συνωμότες, κάποιοι από τους οποίους μάλιστα κάθονταν στα έδρανα της Βουλής, ήταν η αφορμή που περίμεναν οι πραξικοπηματίες: τον κατηγορούν ως εχθρό της λαϊκής ενότητας και τον συλλαμβάνουν, δίνοντας ουσιαστικά τέλος στην τυραννία του Ροβεσπιέρου και τη «Βασιλεία του Τρόμου»!

Θάνατος και κληρονομιά

Ο Ροβεσπιέρος και πολλοί από τους πιστούς οπαδούς του οδηγήθηκαν στη φυλακή, ο ίδιος κατάφερε ωστόσο να αποδράσει και βρήκε καταφύγιο στο Δημαρχείο του Παρισιού. Εκεί έμαθε τα συγκλονιστικά νέα, ότι η Συνέλευση τον είχε κηρύξει παράνομο, και προσπάθησε να δώσει τέλος στη ζωή του, το μόνο που κατάφερε ωστόσο ήταν να τραυματιστεί στο σαγόνι.

Λίγο αργότερα, οι επαναστατικές δυνάμεις θα ορμούσαν στο κτίριο και θα έπιαναν τον Ροβεσπιέρο. Ο ίδιος, τραυματισμένος, απογοητευμένος και σε κακή κατάσταση, δεν θα φέρει άλλη αντίσταση καθώς οδηγείται στο κελί του. Παρά την Περίοδο της Τρομοκρατίας που είχε εγκαινιάσει στη Γαλλία, ένα μεγάλο τμήμα του λαού καλεί για άμεση αποφυλάκισή του!

Την επόμενη μέρα, 28η Ιουλίου 1794, ο Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος και 21 οπαδοί του οδηγούνται με συνοπτικές διαδικασίες στην γκιλοτίνα, πληρώνοντας κι αυτός το τίμημα των δικών-παρωδία που ο ίδιος είχε σκαρφιστεί.

Ως ειρωνικό λες επακόλουθο της εκτέλεσης του Ροβεσπιέρου, η Συνέλευση θα έχανε σύντομα την αξιοπιστία της και η Γαλλική Επανάσταση θα γινόταν προοδευτικά όλο και λιγότερο επαναστατική. Η Γαλλία δεν άργησε να δει την επιστροφή των αστικών αξιών, της διαφθοράς και της περαιτέρω στρατιωτικής αποτυχίας, γεγονός που θα κλιμακωνόταν το 1799, με το πραξικόπημα του Βοναπάρτη που θα έδινε οριστικά τέλος στο όνειρο του λαού για δημοκρατία: το 1804 ο Ναπολέων αναγορεύτηκε αυτοκράτορας της Γαλλίας.

Η ιστορική έριδα για την προσωπικότητα του Ροβεσπιέρου δεν έχει καταλαγιάσει ακόμα: την ώρα που η συνήθης αναπαράστασή του είναι αυτή του αιμοσταγούς και βάρβαρου τυράννου, η ηθικότητα και ακεραιότητα του χαρακτήρα του δεν έχουν αμφισβητηθεί από κανέναν. Ο ίδιος ένιωσε ότι η χώρα έπρεπε να απαλλαγεί πρώτα από τη διαφθορά για να πετύχει η επανάσταση, επέλεξε ωστόσο την τραγικά λάθος μέθοδο. Και βέβαια ο ίδιος δεν θα γλίτωνε από το αποτρόπαιο δημιούργημά του, τη «Βασιλεία του Τρόμου», αποτελώντας το τελευταίο της θύμα…

Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr