Η λήψη προγεννητικών συμπληρωμάτων σχετίζεται με 30% χαμηλότερο κίνδυνο αυτισμού

Μια από τις πιο ολοκληρωμένες αναλύσεις που έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα σχετικά με την προγεννητική διατροφή και την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος στα παιδιά δείχνει ότι η λήψη προγεννητικών συμπληρωμάτων φολικού οξέος και πολυβιταμινών μπορεί να μειώσει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης διαταραχής του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦ).

Η νέα γενική ανασκόπηση (η οποία συγκεντρώνει και ενοποιεί δεδομένα από οκτώ υπάρχουσες συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις) διεξήχθη από ερευνητές του Πανεπιστημίου Curtin στην Αυστραλία και συνεργαζόμενα πανεπιστήμια στην Αιθιοπία και δημοσιεύθηκε στο PLOS One. Τα αποτελέσματα της μελέτης χαρακτηρίζονται από τους συγγραφείς ως «ιδιαίτερα υποδηλωτικά» υπέρ μιας προστατευτικής επίδρασης των προγεννητικών συμπληρωμάτων στη νευροαναπτυξιακή υγεία των παιδιών.

Η σημασία της μελέτης και το γιατί χρειάστηκε μια γενική ανασκόπηση

Η ΔΑΦ είναι μία από τις πιο σύνθετες νευροαναπτυξιακές διαταραχές, με πολλαπλούς γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που αλληλεπιδρούν κατά την εμβρυϊκή και πρώιμη αναπτυξιακή περίοδο.

Παρότι δεκάδες μελέτες έχουν εξετάσει την προγεννητική διατροφή και ειδικότερα την επίδραση του φολικού οξέος και των πολυβιταμινών, τα αποτελέσματά τους συχνά ήταν αντικρουόμενα. Αυτό οφείλεται σε:

• διαφορετικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις,
• διακυμάνσεις στη δοσολογία των συμπληρωμάτων,
• διαφοροποιημένο χρονικό πλαίσιο λήψης (πριν τη σύλληψη, πρώτο τρίμηνο, καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης),
• διαφορετικά διαγνωστικά εργαλεία για τον αυτισμό,
• αλλά και πιθανή μεροληψία δημοσίευσης.

Η γενική ανασκόπηση (umbrella review) αποτελεί το ανώτατο επίπεδο επιστημονικής σύνθεσης: συνδυάζει τα αποτελέσματα πολλών ανασκοπήσεων ώστε να προσφέρει μια πιο σταθερή, συγκεντρωτική εκτίμηση του συνολικού σώματος της βιβλιογραφίας.

Το εύρος των δεδομένων: πάνω από 3 εκατομμύρια συμμετέχοντες

Η μελέτη περιέλαβε:

• 8 συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις,
• 101 πρωτογενείς μελέτες,
• 3.029.208 συνολικούς συμμετέχοντες.

Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα συνολικά δείγματα που έχουν εξεταστεί ποτέ σε αυτό το ερευνητικό πεδίο.

Πέντε από τις ανασκοπήσεις επικεντρώθηκαν στη λήψη φολικού οξέος, ενώ τρεις ανέλυσαν δεδομένα σχετικά με πολυβιταμινούχα συμπληρώματα. Οι επιμέρους πρωτογενείς μελέτες περιελάμβαναν από μόλις μερικές χιλιάδες συμμετέχοντες έως και δείγματα που ξεπερνούσαν το ένα εκατομμύριο.

Αυτισμός: επιπολασμός, συμπτώματα και συνοσηρότητες

Η ΔΑΦ, που εκτιμάται ότι επηρεάζει έως και 1% των παιδιών παγκοσμίως, χαρακτηρίζεται από:

• δυσκολίες στην αμοιβαία κοινωνική αλληλεπίδραση,
• δυσκολίες στη μη λεκτική επικοινωνία,
• δυσκολίες στην κατανόηση κοινωνικών σχέσεων και συναισθηματικών σημάτων.

Συνοδεύεται συχνά από άλλες παθήσεις όπως:

• επιληψία,
• διαταραχές διάθεσης (κατάθλιψη, άγχος),
• ΔΕΠ-Υ,
• διαταραχές του ύπνου,
• αυτοτραυματικές συμπεριφορές.

Η πολυπλοκότητα της ΔΑΦ ενισχύει την ανάγκη κατανόησης τροποποιήσιμων παραγόντων που θα μπορούσαν να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισής της.

Ο ρόλος του φολικού οξέος: κρίσιμο για τη μεθυλίωση και τη νευροανάπτυξη

Το φολικό οξύ αποτελεί βασικό συστατικό της προγεννητικής φροντίδας, καθώς:

• συμμετέχει στη μεθυλίωση του DNA,
• επηρεάζει την επιγενετική ρύθμιση που καθορίζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου,
• είναι απαραίτητο για τον σωστό σχηματισμό του νευρικού σωλήνα,
• σχετίζεται με τη δομική και λειτουργική ωρίμανση του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Η ανεπάρκειά του έχει συνδεθεί με αυξημένες πιθανότητες ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα, ενώ η επάρκειά του θεωρείται κρίσιμη για τη νευροανάπτυξη τα πρώτα στάδια της κύησης.

Ο ρόλος των πολυβιταμινών: συνδυαστική δράση μικροθρεπτικών συστατικών

Τα προγεννητικά πολυβιταμινούχα σκευάσματα συνήθως περιλαμβάνουν:

• βιταμίνη Β12 (σχετίζεται με τον μεταβολισμό του DNA και το νευρικό σύστημα),
• βιταμίνη D (σημαντική για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και την ανοσολογική ισορροπία),
• ιώδιο (απαραίτητο για τις θυρεοειδικές ορμόνες που καθορίζουν την εγκεφαλική ωρίμανση),
• καθώς και άλλα ιχνοστοιχεία.

Κάθε ένα από τα παραπάνω θεωρείται ότι συμβάλλει σε ένα βιολογικό περιβάλλον που ευνοεί την ομαλή ανάπτυξη του εμβρύου και μπορεί να λειτουργεί προστατευτικά έναντι του αυτισμού.

Τα αποτελέσματα της γενικής ανασκόπησης: σαφής μείωση του κινδύνου ΔΑΦ

Σύμφωνα με τα συνολικά ευρήματα:

• Η λήψη προγεννητικού φολικού οξέος συνδέθηκε με 30% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ΔΑΦ στους απογόνους.
• Η λήψη προγεννητικών πολυβιταμινών συνδέθηκε με 34% μείωση του κινδύνου.
• Ο συγκεντρωτικός σχετικός κίνδυνος (RR) για όλα τα συμπληρώματα μαζί ήταν 0,70, δηλαδή 30% συνολική μείωση σε σχέση με τη μη λήψη.

Οι εκτιμώμενες τιμές στις επιμέρους μελέτες κυμαίνονταν από 0,57 έως 0,91, δείχνοντας μια σταθερή τάση προς μείωση του κινδύνου.

Αξιολόγηση της αξιοπιστίας: Αναλύσεις ευαισθησίας και GRADE

Για να ελέγξουν την ανθεκτικότητα των αποτελεσμάτων, οι ερευνητές έκαναν αναλύσεις ευαισθησίας:

• όταν αφαιρούνταν μία ανασκόπηση κάθε φορά,
• όταν ελέγχονταν οι εκτιμήσεις για πιθανή μεροληψία,
• όταν εξετάζονταν υποομάδες διαφορετικών τύπων συμπληρωμάτων.

Σε όλες τις περιπτώσεις, οι σχετικοί κίνδυνοι κυμαίνονταν μεταξύ 0,67 και 0,72, αποδεικνύοντας ότι τα ευρήματα ήταν σταθερά. Η αξιολόγηση GRADE κατέταξε τα αποτελέσματα ως «ιδιαίτερα υποδηλωτικά» — μια κατηγορία που αποκαλύπτει ισχυρή, αν και όχι οριστική, ένδειξη προστατευτικής επίδρασης.

Τι σημαίνουν τα ευρήματα για την προγεννητική φροντίδα

Οι ερευνητές τονίζουν ότι τα δεδομένα είναι αρκετά ισχυρά ώστε να υποστηρίξουν την ενσωμάτωση:

• φολικού οξέος,
• πολυβιταμινών,

στην προγεννητική φροντίδα πριν από τη σύλληψη και κατά τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης, περίοδο κατά την οποία διαμορφώνονται κρίσιμες νευροαναπτυξιακές δομές.

Αν και τα στοιχεία δεν αποδεικνύουν αιτιώδη σχέση, παρουσιάζουν με συνέπεια προστατευτικό μοτίβο που ενισχύει τις ήδη υπάρχουσες διεθνείς οδηγίες για τη λήψη συμπληρωμάτων.

Συμπέρασμα: Ένα παζλ που αρχίζει να ξεκαθαρίζει

Η νέα γενική ανασκόπηση προσφέρει μια από τις πιο ισχυρές μέχρι σήμερα συνθέσεις επιστημονικών δεδομένων γύρω από τον ρόλο της προγεννητικής διατροφής στον κίνδυνο εμφάνισης ΔΑΦ.

Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι δύο από τα πιο ευρέως διαθέσιμα και οικονομικά προσιτά συμπληρώματα (το φολικό οξύ και οι πολυβιταμίνες) μπορεί να συμβάλλουν ουσιαστικά στη μείωση του κινδύνου αυτισμού.

Παρά την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα που να απαντήσει σε ερωτήματα αιτιότητας, δόσης και βιολογικών μηχανισμών, το συνολικό μήνυμα της νέας μελέτης είναι σαφές: η προγεννητική χορήγηση βασικών μικροθρεπτικών συστατικών συνδέεται σταθερά με καλύτερα νευροαναπτυξιακά αποτελέσματα για τα παιδιά.