Η Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ) αποτελεί μία από τις πιο συχνές, αλλά και πιο πολύπλοκες, νευρολογικές παθήσεις. Εμφανίζεται κυρίως σε νεαρούς ενήλικες, συχνά στην πιο παραγωγική περίοδο της ζωής τους, και χαρακτηρίζεται από σημαντική ποικιλία συμπτωμάτων, γεγονός που καθιστά τη διάγνωση απαιτητική. Ο καθηγητής Νευρολογίας του ΑΠΘ, Νικόλαος Γρηγοριάδης, αναλύει στο Newsbeast όλα όσα πρέπει να γνωρίζει ένας ασθενής ή ένας πολίτης για τη νόσο, από τη διάγνωση έως τις νεότερες θεραπείες και τις πραγματικές δυνατότητες των συμπληρωμάτων και της φαρμακευτικής κάνναβης.
Τι είναι η Πολλαπλή Σκλήρυνση;
Η ΠΣ είναι μια χρόνια πάθηση του κεντρικού νευρικού συστήματος, κατά την οποία η μυελίνη (το προστατευτικό περίβλημα των νευρικών ινών) προσβάλλεται και αλλοιώνεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διαταραχή στη διαβίβαση των νευρικών σημάτων και την εμφάνιση διαφόρων νευρολογικών συμπτωμάτων. Η αιτιολογία της θεωρείται πολυπαραγοντική, περιλαμβάνοντας ανοσολογικούς μηχανισμούς, χωρίς ωστόσο να κατατάσσεται απολύτως στα κλασικά αυτοάνοσα νοσήματα.
Γιατί λέτε ότι η ΠΣ “υποδύεται” άλλες παθήσεις;
Η ΠΣ μπορεί να εκδηλωθεί με συμπτώματα που απαντώνται σε δεκάδες άλλες νευρολογικές παθήσεις. Ο ποικιλόμορφος χαρακτήρας της οδηγεί πολλούς ασθενείς να παρουσιάζονται στον νευρολόγο με συμπτώματα που «θα μπορούσαν» να είναι ΠΣ, έστω και αν τελικά δεν είναι.
Σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται συνήθως;
Αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, τα περισσότερα περιστατικά καταγράφονται μεταξύ 20 και 30 ετών, με σαφή υπεροχή των γυναικών. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις παιδιών και ηλικιωμένων, γεγονός που δείχνει ότι η νόσος δεν έχει απόλυτα στενά ηλικιακά όρια. Το πρόβλημα είναι ότι πλήττει συχνά ανθρώπους στην πιο δραστήρια φάση της ζωής τους.
Ποια είναι τα συχνότερα συμπτώματα και πότε πρέπει κάποιος να ανησυχήσει;
Τα συμπτώματα μπορεί να είναι εξαιρετικά ποικίλα, όμως πολλές φορές περιλαμβάνουν οπτικές διαταραχές, μουδιάσματα, διαταραχές ισορροπίας, νευροπαθητικό πόνο, έντονη κόπωση, διαταραχές ούρησης ή σεξουαλικής λειτουργίας και, σε αρκετές περιπτώσεις, γνωστικές δυσκολίες όπως προβλήματα μνήμης.
Συμπτώματα που διαρκούν περισσότερο από 24 ώρες, ιδιαίτερα όταν εμφανίζονται για πρώτη φορά ή συνοδεύονται από επιδείνωση, είναι λόγος για άμεση ιατρική εκτίμηση. Επίσης, οτιδήποτε επιμένει ή επανεμφανίζεται χωρίς εμφανή αιτία, πρέπει να οδηγήσει τον ασθενή σε νευρολόγο.
Πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση;
Η έγκαιρη διάγνωση είναι καθοριστική. Αν και η ΠΣ δεν είναι κατάσταση που απαιτεί θεραπεία μέσα σε λίγες ώρες (όπως ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο) τα πρώτα χρόνια της νόσου αποτελούν κρίσιμη περίοδο. Η έναρξη κατάλληλης θεραπείας μέσα στην πρώτη διετία ή τριετία μειώνει δραστικά τις υποτροπές, μειώνει την πιθανότητα δημιουργίας νέων βλαβών και βελτιώνει σημαντικά την πρόγνωση. Η παλαιά τακτική του «βλέπουμε και περιμένουμε» δεν ακολουθείται πλέον.
Ποιες θεραπείες είναι διαθέσιμες σήμερα;
Σήμερα υπάρχουν πολυάριθμες θεραπείες που τροποποιούν την πορεία της νόσου. Ο στόχος τους είναι να μειώσουν τη συχνότητα και τη βαρύτητα των υποτροπών, να εμποδίσουν την εμφάνιση νέων βλαβών στις μαγνητικές τομογραφίες και να επιβραδύνουν την επιδείνωση της αναπηρίας. Αυτές οι θεραπείες έχουν διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης και επιλέγονται εξατομικευμένα. Παράλληλα, υπάρχει μια ολόκληρη κατηγορία συμπτωματικών θεραπειών που στοχεύουν ειδικά σε προβλήματα όπως η σπαστικότητα, η κόπωση, ο πόνος, οι δυσκολίες ούρησης, σεξουαλική δυσλειτουργία, οι γνωστικές δυσλειτουργίες και τα ψυχολογικά συμπτώματα. Η αποκατάσταση (με φυσιοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία) αποτελεί επίσης βασικό κομμάτι της αντιμετώπισης, ακριβώς επειδή αξιοποιεί τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου.
Τι ρόλο παίζουν τα συμπληρώματα διατροφής;
Ο ρόλος των συμπληρωμάτων στην ΠΣ είναι συχνά υπερεκτιμημένος. Οι μόνες δύο ουσίες με πραγματικά επιστημονικά τεκμηριωμένη χρησιμότητα είναι η βιταμίνη D3 και η βιταμίνη B12, οι οποίες πρέπει να διατηρούνται σε υψηλά φυσιολογικά επίπεδα, χωρίς να τα υπερβαίνουν.
Άλλα συμπληρώματα όπως το μαγνήσιο, ο βασιλικός πολτός, η αλόη ή τα διάφορα φυτικά εκχυλίσματα μπορεί να προσφέρουν υποκειμενική ανακούφιση, αλλά δεν έχουν αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην πορεία της νόσου. Η άκριτη λήψη πολλών σκευασμάτων όχι μόνο δεν βοηθά, αλλά ενίοτε επιβαρύνει περισσότερο τον ασθενή.
Ποια είναι η θέση της φαρμακευτικής κάνναβης;
Το ενδοκανναβινοειδές σύστημα του οργανισμού είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός που ρυθμίζει λειτουργίες τόσο στο νευρικό όσο και στο ανοσοποιητικό σύστημα προσφέροντας ομοιοστασία. Η φαρμακευτική κάνναβη, όταν χορηγείται με ελεγχόμενο τρόπο, μπορεί να έχει αξία σε συγκεκριμένα συμπτώματα της ΠΣ, όπως η σπαστικότητα και ο νευροπαθητικός πόνος. Δεν αποτελεί θεραπεία της νόσου, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί επικουρικά για τη διαχείριση ιδιαίτερα ενοχλητικών συμπτωμάτων. Είναι ωστόσο σημαντικό να γίνει διάκριση ανάμεσα σε φαρμακευτική κάνναβη και κάνναβη του δρόμου. Η δεύτερη δεν έχει σταθερή σύνθεση, δεν είναι ελεγχόμενη και δεν αποτελεί θεραπευτική επιλογή. Η πρώτη είναι φάρμακο και πρέπει να χορηγείται αποκλειστικά υπό ιατρική καθοδήγηση.
Ποιο μήνυμα θέλετε να μεταφέρετε στους ασθενείς;
Το μήνυμα είναι αισιόδοξο. Η πρόοδος στην κατανόηση της ΠΣ και στην ανάπτυξη νέων θεραπειών είναι εντυπωσιακή. Σήμερα υπάρχουν πολύ περισσότερα εργαλεία από ό,τι πριν μία δεκαετία, και η πρόγνωση για τη μακροπρόθεσμη πορεία των ασθενών είναι σαφώς καλύτερη. Πρόσφατα, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα κλινικών μελετών για παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στον έλεγχο της εξέλιξης της αναπηρίας, όχι μόνο στον περιορισμό της εμφάνισης υποτροπών. Από την άλλη, στον τομέα των συμπτωματικών θεραπειών, η συνεχής επιστημονική έρευνα, ιδιαίτερα γύρω από το ρόλο του ενδοκανναβινοειδούς συστήματος και φαρμακευτικών παρεμβάσεων σε αυτό, δείχνει ότι στο μέλλον οι διαθέσιμες επιλογές θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο. Η κυκλοφορία υψηλής ποιότητας τέτοιων φαρμακευτικών προϊόντων στη χώρα μας, είναι μία σημαντική αφετηρία.
Συμπερασματικά
Όποιος εμφανίσει νέο νευρολογικό σύμπτωμα που διαρκεί πάνω από ένα 24ωρο (είτε αφορά την όραση, είτε περιλαμβάνει μούδιασμα, αδυναμία ή διαταραχές ισορροπίας) οφείλει να απευθυνθεί σε νευρολόγο. Η διαγνωστική διαδικασία βασίζεται στη νευρολογική εξέταση, τη μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού και, όπου χρειάζεται, σε εξειδικευμένες εξετάσεις που αποκλείουν άλλες παθήσεις.
Οι θεραπείες που διαθέτουμε σήμερα στοχεύουν στη μείωση της ενεργότητας της νόσου και στην καθυστέρηση της αναπηρίας, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν στοχευμένες παρεμβάσεις για κάθε σύμπτωμα που επηρεάζει την ποιότητα ζωής. Η τακτική άσκηση, η ισορροπημένη διατροφή, η αποφυγή καπνίσματος, ο ποιοτικός ύπνος και η καλή ψυχολογική φροντίδα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της συνολικής αντιμετώπισης.
Η διατήρηση καλών επιπέδων βιταμίνης D3 και Β12 είναι ουσιαστική, όμως η υπερκατανάλωση συμπληρωμάτων δεν προσφέρει αντίστοιχο όφελος και μπορεί να οδηγήσει σε περιττή επιβάρυνση. Από την άλλη, η φαρμακευτική κάνναβη, όταν χορηγείται υπό προϋποθέσεις και έλεγχο, μπορεί να ανακουφίσει συγκεκριμένα συμπτώματα χωρίς να αποτελεί ωστόσο την κύρια θεραπεία της νόσου.
