Ο θάνατος λόγω αναταράξεων σε αεροπλάνα είναι εξαιρετικά σπάνιος: από το 1981 μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί μόλις τέσσερις τέτοιες περιπτώσεις. Ωστόσο, οι τραυματισμοί παρουσιάζουν πολύ διαφορετική εικόνα και οι αναταράξεις γίνονται όλο και πιο συχνές, όπως αναφέρει το BBC.

Μόνο στις ΗΠΑ έχουν σημειωθεί 207 σοβαροί τραυματισμοί από το 2009, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφάλειας Μεταφορών. Από αυτούς, οι 166 ήταν μέλη πληρώματος, που πιθανόν να μην ήταν δεμένα με ζώνες.

Ωστόσο, καθώς η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τις ατμοσφαιρικές συνθήκες, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα αεροπορικά ταξίδια θα γίνουν πιο «ταραχώδη». Οι αλλαγές στη θερμοκρασία και τα μοτίβα των ανέμων αναμένεται να αυξήσουν τη συχνότητα και την ένταση των ισχυρών αναταράξεων.

Ο καθηγητής ατμοσφαιρικής επιστήμης Paul Williams από το Πανεπιστήμιο του Reading δηλώνει:
«Μέσα στις επόμενες δεκαετίες μπορούμε να περιμένουμε διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό της έντονης ανατάραξης παγκοσμίως. Για κάθε 10 λεπτά ισχυρών αναταράξεων σήμερα, μπορεί να φτάσουμε τα 20 ή 30 λεπτά στο μέλλον».

Οι πιο επικίνδυνες πτήσεις

Η διαδρομή πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό -μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΗΠΑ/Καραϊβικής- είναι ήδη γνωστή για σοβαρές αναταράξεις. Από τότε που ξεκίνησαν οι δορυφορικές παρατηρήσεις πριν από 40 χρόνια, έχει σημειωθεί αύξηση 55% στην ένταση των αναταράξεων στην περιοχή.

Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η συχνότητα των αναταράξεων θα αυξηθεί επίσης στην Ανατολική Ασία, τη Βόρεια Αφρική, τον Βόρειο Ειρηνικό, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αμερική.

Πώς σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή

Οι τρεις βασικές αιτίες αναταράξεων είναι:

  • Θερμικές (από καταιγίδες ή νέφη)
  • Ορεινές (λόγω ορεινών περιοχών)
  • Καθαρού αέρα (clear-air), οι πιο επικίνδυνες γιατί δεν είναι ορατές.

Η κλιματική αλλαγή ενισχύει τόσο τις θερμικές όσο και τις καθαρές αναταράξεις, κυρίως λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας και της υγρασίας στην ατμόσφαιρα, κάτι που δημιουργεί πιο ισχυρές καταιγίδες και έντονα ανοδικά και καθοδικά ρεύματα.

Οι αναταράξεις τύπου clear-air προκαλούνται από την αστάθεια κοντά στο jet stream -ταχύτατο ρεύμα ανέμου όπου πετούν τα αεροσκάφη. Η αυξημένη θερμοκρασία στον νότο και το ψυχρότερο κλίμα στον βορρά ενισχύουν τη διαφορά θερμοκρασίας, κάνοντας το ρεύμα πιο ισχυρό και άρα πιο επικίνδυνο.

Τι σημαίνει για την ασφάλεια

Παρότι οι πτέρυγες των αεροσκαφών είναι σχεδιασμένες να αντέχουν ισχυρές ταλαντεύσεις (π.χ. οι πτέρυγες ενός Boeing 747 αντέχουν κάμψη μέχρι και 25 μοίρες), οι αναταράξεις ενδέχεται να προκαλέσουν τραυματισμούς, ειδικά αν επιβάτες ή πλήρωμα δεν είναι δεμένοι.

Έρευνα έδειξε ότι σχεδόν το 40% των τραυματισμών σε πτήσεις το 2023 οφειλόταν σε αναταράξεις.

Οικονομικό κόστος και λύσεις

Το κόστος για τις αεροπορικές εταιρείες κυμαίνεται μεταξύ 180.000 και 1,5 εκατ. λίρες τον χρόνο ανά εταιρεία. Περιλαμβάνει ελέγχους αεροσκαφών, αποζημιώσεις και καύσιμα λόγω παρακάμψεων.

Η Eurocontrol εκτιμά ότι το 2019 οι παρακάμψεις λόγω κακοκαιρίας προκάλεσαν επιπλέον 1 εκατ. χλμ πτήσεων και 19.000 τόνους επιπλέον εκπομπών CO₂.

Τα μέτρα αντιμετώπισης

Εταιρείες παίρνουν μέτρα για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο, αλλάζοντας τον χρόνο των υπηρεσιών στα αεροσκάφη και το φαγητό που σερβίρεται (η Korean Air σταμάτησε να σερβίρει noodles για να αποφευχθούν εγκαύματα λόγω αναταράξεων).

Επίσης, αξιοποιούνται συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, όπως όπως το FALCON, που μπορούν να προβλέπουν και να αντισταθμίζουν την ανατάραξη σε πραγματικό χρόνο.

Επιπλέον, μελέτη πάνω σε κουκουβάγιες έδειξε πως τα πτερύγιά τους λειτουργούν σαν «ανάρτηση», κάτι που μπορεί να εφαρμοστεί στα μελλοντικά αεροσκάφη.

Μια αυστριακή startup αναπτύσσει τεχνολογία που, όπως ισχυρίζεται, μειώνει τις αναταράξεις έως και 80% σε μικρά αεροσκάφη.

Παρά τη συχνότερη εμφάνιση αναταράξεων λόγω της κλιματικής αλλαγής, οι ειδικοί τονίζουν ότι δεν υπάρχει λόγος πανικού. Οι περισσότερες αναταράξεις παραμένουν ενοχλητικές, όχι επικίνδυνες. Το μόνο που αλλάζει είναι η ανάγκη να μένουμε καθιστοί και δεμένοι για περισσότερη ώρα.

Όπως λέει και ο Andrew Davies, επιβάτης που βίωσε σοβαρές αναταράξεις:
«Μόλις καθίσω, βάζω αμέσως τη ζώνη μου — και όταν πρέπει να σηκωθώ, το κάνω σύντομα και επιστρέφω γρήγορα πίσω στο κάθισμά μου δεμένος.»