Πόση χοληστερόλη πρέπει να έχετε ανάλογα με την ηλικία σας

Η χοληστερόλη είναι ένας δείκτης που αφορά εκατομμύρια ανθρώπους. Δεν πονάει, δεν «φαίνεται» και συχνά ανακαλύπτεται τυχαία σε μια γενική εξέταση αίματος. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί τη θεωρούν έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες κινδύνου για καρδιοπάθεια και εγκεφαλικό επεισόδιο, δύο από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.

Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), σχεδόν 25 εκατομμύρια ενήλικες στις ΗΠΑ ζουν με ολική χοληστερόλη ≥240 mg/dL, επίπεδα που θεωρούνται «υψηλά». Στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, τα ποσοστά είναι αντίστοιχα ανησυχητικά: μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι πάνω από το μισό του ενήλικου πληθυσμού εμφανίζει κάποια μορφή δυσλιπιδαιμίας.

Τι είναι η χοληστερόλη και πώς μετριέται

Η χοληστερόλη είναι μια λιπαρή, κηρώδης ουσία απαραίτητη για τη λειτουργία του οργανισμού. Το σώμα τη χρειάζεται για να σχηματίσει ορμόνες, βιταμίνη D και ουσίες που βοηθούν στη χώνευση. Όμως, όταν βρίσκεται σε υπερβολική ποσότητα στο αίμα, γίνεται επικίνδυνη.

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι:

• LDL (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη): η «κακή» χοληστερόλη. Σε περίσσεια, επικάθεται στα τοιχώματα των αρτηριών σχηματίζοντας πλάκες, στενεύοντας τα αγγεία.
• HDL (υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη): η «καλή» χοληστερόλη, που «καθαρίζει» το αίμα μεταφέροντας την περίσσεια LDL στο ήπαρ για αποβολή.

Η εξέταση αίματος που μετρά τη χοληστερόλη ονομάζεται «λιπιδαιμικό προφίλ» και περιλαμβάνει:

• Ολική χοληστερόλη
• LDL
• HDL
• Τριγλυκερίδια
• Non-HDL (όλα τα αθηρογόνα λιπίδια εκτός της HDL)

Η ηλικία και το φύλο καθορίζουν την εικόνα

Τα επίπεδα χοληστερόλης αυξάνονται με την ηλικία. Στην ηλικία 20–39 ετών οι άνδρες εμφανίζουν συχνά υψηλότερα επίπεδα από τις γυναίκες. Μετά την εμμηνόπαυση όμως, οι γυναίκες βλέπουν τις τιμές τους να ανεβαίνουν, εξισώνοντας ή ξεπερνώντας εκείνες των ανδρών.

Οι παιδιατρικές οδηγίες αναφέρουν ότι τα παιδιά πρέπει να κάνουν τουλάχιστον δύο ελέγχους: μία φορά στα 9–11 έτη και ξανά στα 17–21 έτη. Αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου (παχυσαρκία, διαβήτης, οικογενειακό ιστορικό), οι εξετάσεις γίνονται νωρίτερα και πιο συχνά.

Ποια είναι τα βέλτιστα επίπεδα

Για παιδιά και εφήβους (≤19 ετών):

• Ολική χοληστερόλη: <170 mg/dL
• LDL: <110 mg/dL
• HDL: >45 mg/dL

Για ενήλικες άνδρες:

• Ολική: <200 mg/dL
• LDL: <100 mg/dL
• HDL: ≥40 mg/dL

Για ενήλικες γυναίκες:

• Ολική: <200 mg/dL
• LDL: <100 mg/dL
• HDL: ≥50 mg/dL

Κατηγοριοποίηση LDL στους ενήλικες:

• Βέλτιστη: <100
• Σχεδόν βέλτιστη: 100–129
• Οριακά υψηλή: 130–159
• Υψηλή: 160–189
• Πολύ υψηλή: ≥190

HDL:

• Βέλτιστη: ≥60
• Αποδεκτή: ≥40 στους άνδρες, ≥50 στις γυναίκες
• Χαμηλή: <40

Ο κ. Κωνσταντίνος Μπακογιάννης MD PhD, Ειδικός Καρδιολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Γ’ Πανεπιστημιακής Κλινικής, Α.Π.Θ. μίλησε στο Newsbeast και εξηγεί: «Είναι ζωτικής σημασίας να τονιστεί ότι οι τιμές «στόχοι» για τη χοληστερόλη και ιδιαίτερα για την LDL χοληστερόλη είναι προσωποποιημένοι. Για τα ενήλικα άτομα, οι στόχοι αυτοί εξαρτώνται όχι απλώς από την ηλικία αλλά και από τον υπολογιζόμενο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ο κίνδυνος αυτός υπολογίζεται με ειδικά μοντέλα, όπως είναι το SCORE2 για άτομα 40-69 ετών και με το SCORE2-OP για άτομα ≥70 ετών. Τα μοντέλα αυτά εκτιμούν το 10ετή κίνδυνο θανάτου ή σοβαρού καρδιαγγειακού επεισοδίου (π.χ. έμφραγμα μυοκαρδίου, εγκεφαλικό) και βοηθούν ώστε να κατηγοριοποιήσουμε τον κίνδυνο σε Χαμηλό, Μέτριο, Υψηλό και Πολύ Υψηλό. Όσο πιο αυξημένος υπολογίζεται ο καρδιαγγειακός κίνδυνος για κάποιο άτομο τόσο πιο χαμηλή είναι η τιμή στόχος για την LDL χοληστερόλη. Για τον ελληνικό πληθυσμό, έχει αναπτυχθεί από την Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης, με βάση το SCORE2, το HellenicSCOREII+ (https://atherosclerosis.gr/hellenicscore/).»

Οι «ένοχοι» που ανεβάζουν τη χοληστερόλη

Η αύξηση δεν είναι τυχαία. Οι γιατροί κατονομάζουν συγκεκριμένους παράγοντες:

• Διατροφή πλούσια σε κορεσμένα και trans λιπαρά
• Έλλειψη φυσικής δραστηριότητας
• Παχυσαρκία
• Κάπνισμα
• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2
• Κληρονομικότητα (π.χ. οικογενής υπερχοληστερολαιμία)

«Ένας παράγοντας κινδύνου, που έχει έρθει τελευταία στο προσκήνιο και συχνά παραβλέπεται, είναι τα υψηλά επίπεδα της Λιποπρωτεΐνης-άλφα ή Lp(a). Με βάση τις υπάρχουσες γνώσεις, πρόκειται για μια γενετικά καθορισμένη μορφή «κακής» χοληστερόλης, που είναι επίσης αθηρογόνα. Οι νεότερες οδηγίες συστήνουν τη μέτρηση της Lp(a) τουλάχιστον μια φορά στη ζωή κάθε ενηλίκου, και ιδιαίτερα σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό πρώιμης εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Επίπεδα μεγαλύτερα από 50mg/dl (105nmol/l) σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο. Προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου όπως το πρόγραμμα «Προλαμβάνω» που πραγματοποιείται τους τελευταίους μήνες στη χώρα μας, μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό παραγόντων κινδύνου όπως είναι η Lp(a)» αναφέρει ο κ. Μπακογιάννης.

Η εικόνα στην Ελλάδα

Η μεγάλη εθνική μελέτη EMENO (2013–2016) κατέγραψε ότι 60% των ενηλίκων είχαν ολική χοληστερόλη ≥190 mg/dL ή λάμβαναν ήδη φάρμακα. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι πάνω από το 50% του πληθυσμού έχει δυσλιπιδαιμία, ενώ μόλις το 14–23% λαμβάνει θεραπεία.

Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία (FH) παραμένει υποδιαγνωσμένη. Σύμφωνα με το HELLAS-FH Registry, πολλοί ασθενείς διαγιγνώσκονται αργά και δυσκολεύονται να πετύχουν τους στόχους LDL, ενώ ο πραγματικός επιπολασμός εκτιμάται περίπου 1:200 στον γενικό πληθυσμό.

Στην Ελλάδα, η Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης και η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία (ESC/EAS) δίνουν σαφείς οδηγίες: οι στόχοι LDL προσαρμόζονται στον συνολικό κίνδυνο. Για παράδειγμα:

• Χαμηλός κίνδυνος: <116 mg/dL
• Μέτριος: <100 mg/dL
• Υψηλός: <70 mg/dL
• Πολύ υψηλός: <55 mg/dL
• Εξαιρετικά υψηλός (π.χ. επαναλαμβανόμενα επεισόδια): <40 mg/dL

Πώς να μειώσετε τη χοληστερόλη

Οι ειδικοί συμφωνούν: πρώτα αλλάζουμε τρόπο ζωής.

• Μεσογειακή διατροφή: φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ψάρια, δημητριακά ολικής άλεσης, ελαιόλαδο.
• Λιγότερα κορεσμένα/trans λιπαρά.
• Τακτική άσκηση (150 λεπτά/εβδομάδα).
• Διακοπή καπνίσματος.
• Έλεγχος βάρους, επαρκής ύπνος, περιορισμός αλκοόλ.

Αν αυτά δεν επαρκούν, προβλέπεται φαρμακευτική αγωγή:

• Στατίνες (πρώτη γραμμή, ισχυρότερη τεκμηρίωση)
• Εζετιμίμπη
• Αναστολείς PCSK9 (για πολύ υψηλή LDL ή FH)
• Μπεμπεδοϊκό οξύ
• Εικοσιπεντανοϊκό οξύ

«Η επίτευξη βέλτιστων στόχων στο λιπιδαιμικό προφίλ ενός ασθενούς θεωρείται κομβικό για τη βελτίωση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Η έρευνα για την ανακάλυψη νέων πιο αποτελεσματικών μορίων ή συνδυασμού φαρμάκων είναι εντατική και συνεχής. Στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Καρδιολογίας που διοργανώνεται από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία και βρίσκεται σε εξέλιξη στη Μαδρίτη (29 Αυγούστου-1 Σεπτεμβρίου), ανακοινώθηκαν οι επικαιροποιημένες οδηγίες για τη διαχείριση του λιπιδαιμικού προφίλ. Εκτός από τις στατίνες και την εζετιμίμπη που αποτελούν την πρώτη γραμμή θεραπείας στην πλειοψηφία των ασθενών έχουμε πλέον στη διάθεσή μας μια σειρά νέων θεραπειών. Το μπεμπεδοϊκό οξύ είναι νέο φάρμακο για ασθενείς που δεν ανέχονται τις στατίνες. Το μονοκλωνικό αντίσωμα εβινακουμάμπη συστήνεται για τη θεραπευτική διαχείριση με ομόζυγη οικογενή υπερηχοληστερολαιμία σε ασθενείς με ηλικία μεγαλύτερη από τα 5 έτη, καθώς πρόσφατα δεδομένα έχουν δείξει σημαντική αποτελεσματικότητα στη μείωση της LDL χοληστερόλης. Υψηλή δόση εικοσιπεντανοϊκού οξέος σε συνδυασμό με στατίνη βοηθά στην ελάττωση του καρδιαγγειακού κινδύνου σε ασθενείς με πολύ υψηλές τιμές τριγλυκεριδίων» επισημαίνει ο κ. Μπακογιάννης.

Πότε να δείτε γιατρό

• Παιδιά: τουλάχιστον δύο φορές πριν την ενηλικίωση, νωρίτερα αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ή παχυσαρκία.
• Ενήλικες: κάθε 4–6 χρόνια, συχνότερα αν έχετε διαβήτη, υπέρταση, καρδιοπάθεια ή οικογενειακό ιστορικό.

Η χοληστερόλη είναι ένας δείκτης που λέει πολλά για την υγεία της καρδιάς μας. Οι αριθμοί-στόχοι είναι σαφείς: ολική <200, LDL <100, HDL >40–50, αλλά η πραγματική ερμηνεία γίνεται πάντα στο πλαίσιο του συνολικού κινδύνου.

Στην Ελλάδα, με δεδομένο ότι περισσότεροι από τους μισούς ενήλικες έχουν αυξημένη χοληστερόλη, το μήνυμα είναι επίκαιρο: μετρηθείτε, αλλάξτε τρόπο ζωής, συμβουλευθείτε τον γιατρό σας. Γιατί η υψηλή χοληστερόλη μπορεί να είναι σιωπηλή, αλλά οι συνέπειές της κάθε άλλο παρά αθόρυβες είναι.

«Οι τακτικοί έλεγχοι είναι το κλειδί για την πρόληψη. Εφόσον δεν υπάρχει γνωστό ιατρικό ιστορικό με πολύ πρώιμη εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων ή διάγνωση οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας, συστήνεται σε άτομα ηλικίας μεγαλύτερα από τα 40 έτη να φροντίζουν να γίνει μια πλήρης αξιολόγηση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Στην εποχή της προσωποποιημένης ιατρικής, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι το κάθε άτομο και ο κάθε ασθενής είναι ξεχωριστός και η διαγνωστική και θεραπευτική διαχείριση θα πρέπει να είναι στοχευμένη στον καθένα, κάτι που επιτυγχάνεται μέσω μιας δημιουργικής επικοινωνίας με τον θεράποντα ιατρό και τους καλά καταρτισμένους επαγγελματίες υγείας» καταλήγει ο κ. Μπακογιάννης.