Περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ λαμβάνουν αγωγή για τη μείωση της χοληστερόλης. Τον Οκτώβριο του 2024, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Αριστείας Φροντίδας (NICE) της Αγγλίας ανέφερε ότι περίπου 5,3 εκατομμύρια άνθρωποι στη χώρα είχαν λάβει στατίνες ή εζετιμίμπη τον προηγούμενο χρόνο. Ο αριθμός αυτός είναι σχεδόν τριπλάσιος σε σχέση με το 2015/2016 και πλησιάζει το 10% του πληθυσμού της χώρας, ενώ η χρήση στατινών αυξάνεται και διεθνώς.

Οι στατίνες συνταγογραφούνται για πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων, αφού σήμερα αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Δρουν μειώνοντας την LDL («κακή») χοληστερόλη, παρεμβαίνουν στα ηπατικά ένζυμα που παράγουν χοληστερόλη και βοηθούν στην απομάκρυνσή της από το αίμα. Αυτό τις καθιστά αποτελεσματικές στην πρόληψη εμφραγμάτων και εγκεφαλικών, χωρίς ωστόσο να απαντούν μόνες τους σε όλα τα ερωτήματα που έχει ένας άνθρωπος πριν αρχίσει τέτοια αγωγή:

  • Αν έχω υψηλή χοληστερόλη, πρέπει να πάρω στατίνες;
  • Μπορώ πρώτα να δοκιμάσω αλλαγές στη διατροφή και την άσκηση;
  • Τι παρενέργειες να περιμένω;

Η σύντομη απάντηση στα ερωτήματα είναι: «εξαρτάται από εσάς σε συνεργασία με το γιατρό σας».

Πώς αποφασίζετε αν οι στατίνες είναι για εσάς

Η απόφαση λαμβάνεται μαζί με τον γιατρό σας και βασίζεται στον συνολικό κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, όχι μόνο στα επίπεδα της χοληστερόλης. Εξετάζονται παράγοντες όπως αρτηριακή πίεση, οικογενειακό ιστορικό, ακόμη και ο ταχυδρομικός κώδικας.

Όπως εξηγεί η Julie Ward, καρδιολογική νοσοκόμα στο Βρετανικό Ίδρυμα Καρδιάς, οι γιατροί συνδυάζουν αυτά τα στοιχεία για να υπολογίσουν την προσωπική βαθμολογία καρδιαγγειακού κινδύνου: την πιθανότητα εμφράγματος ή εγκεφαλικού στα επόμενα δέκα χρόνια.

«Μόλις επανέλθει η βαθμολογία καρδιαγγειακού κινδύνου, μπορούν να ξεκινήσουν συζητήσεις σχετικά με το τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε αυτόν τον κίνδυνο», λέει η Ward. «Έτσι, είναι πραγματικά μια συζήτηση μεταξύ του ατόμου και του γιατρού. Δεν είναι απλώς, “Αυτός είναι ο καρδιαγγειακός σας κίνδυνος. Θα σας ξεκινήσουμε με μια στατίνη”».

Η συζήτηση συχνά ξεκινά με αλλαγές στον τρόπο ζωής (υγιεινή διατροφή, διακοπή καπνίσματος). Όσο υψηλότερος είναι ο δεκαετής κίνδυνος, τόσο πιο πιθανό είναι να μπουν στο τραπέζι οι στατίνες. Μερικοί επιλέγουν πρώτα πρόγραμμα διατροφής και άσκησης και επανεκτίμηση μετά από λίγους μήνες. Τι γίνεται, όμως, όταν οι στατίνες συνιστώνται έντονα;

Είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές;

Το δίλημμα είναι κατανοητό: πρόκειται για φάρμακο που ίσως χρειαστεί μακροχρόνια λήψη. Ωστόσο, τα επιστημονικά στοιχεία είναι εκτεταμένα. Ο καθηγητής James Sheppard, επιστήμονας δεδομένων υγείας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, σημειώνει: «Οι στατίνες είναι πιθανώς τα πιο ευρέως μελετημένα φάρμακα στην ιατρική ιστορία. Υπάρχουν εκατοντάδες κλινικές δοκιμές που εξετάζουν τις στατίνες.»

Οι ερευνητές έχουν επίσης συνθέσει ευρήματα από μεγάλες σειρές δοκιμών. Το 2015, ομάδα της Cochrane συγκέντρωσε δεδομένα από σχεδόν 39.000 άτομα σε 296 δοκιμές για την ατορβαστατίνη (την πιο συχνά συνταγογραφούμενη στατίνη). Η ανασκόπηση έδειξε ότι η λήψη της για έως και 12 εβδομάδες μείωσε την LDL κατά 37–52%, ανάλογα με τη δόση.

Ως προς τη μείωση του κινδύνου θανάτου από καρδιακή προσβολή ή άλλη καρδιαγγειακή αιτία, μια ανασκόπηση κλινικών δοκιμών που δημοσιεύθηκε στις αρχές του 2025 τοποθετεί το εύρος στο 20–62%, με τα υψηλότερα ποσοστά να παρουσιάζονται στις ομάδες υψηλότερου κινδύνου. Πρόκειται για ουσιαστικές μειώσεις από φάρμακα που κοστίζουν λιγότερο από 2 λίρες ανά 28 δισκία.

Σχετικός vs απόλυτος κίνδυνος

Στις μεγάλες δοκιμές, τα αποτελέσματα συχνά δηλώνονται ως σχετικές μειώσεις (σε σύγκριση με μη λήψη στατίνης). Όμως, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Sheppard, κρίσιμος για την πραγματική ζωή είναι ο απόλυτος κίνδυνος. Παράδειγμα: αν μια στατίνη μειώνει τον κίνδυνο κατά 20%, τότε για κάποιον με απόλυτο κίνδυνο 1%, η μείωση είναι από 1% σε 0,8%. Για άτομα με βαθμολογία κινδύνου >10%, τα οφέλη μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερα.

Παρενέργειες: τι δείχνουν οι μελέτες

Η δημόσια συζήτηση έχει επηρεαστεί από αρνητική δημοσιότητα. «Η κάλυψη από τον Τύπο στο παρελθόν έχει αλλοιώσει τις απόψεις πολλών ανθρώπων», αναγνωρίζει η Ward. «Αλλά μέσω της έρευνας, γνωρίζουμε ότι οι παρενέργειες είναι ελάχιστες και οι στατίνες είναι εξαιρετικά καλά ανεκτές στον γενικό πληθυσμό».

Αυτό επιβεβαιώνει και μελέτη του 2021 από την ομάδα του καθηγητή Sheppard: σε 62 δοκιμές με >120.000 συμμετέχοντες, μόνο μικρός αριθμός ανέφερε ανεπιθύμητες ενέργειες. Περίπου 15 στους 10.000 παρουσίασαν μυαλγίες ή άλλα μυϊκά συμπτώματα· προβλήματα σε ήπαρ, νεφρά και μάτια ήταν ακόμη σπανιότερα.

Παρόλα αυτά, αρκετοί που διακόπτουν τη λήψη στατινών το κάνουν λόγω παρενεργειών. Τι συμβαίνει εδώ; Άλλη μελέτη του 2021 υποδηλώνει ότι μέρος των συμπτωμάτων συνδέεται με τις αρνητικές προσδοκίες απέναντι στο χάπι («νοσεμπο»). Σε 60 άτομα δόθηκαν 12 μηνιαίες προμήθειες: 4 μπουκάλια με στατίνη, 4 με εικονικά χάπια και 4 κενά, χωρίς να γνωρίζουν ποιο είναι ποιο. Μετά από έναν χρόνο, οι συμμετέχοντες εμφάνισαν περισσότερα συμπτώματα όταν έπαιρναν οποιοδήποτε χάπι σε σύγκριση με το «τίποτα», ενώ το 90% των συμπτωμάτων που αποδόθηκαν στη στατίνη εμφανίστηκαν και με το εικονικό χάπι.

Αν έχετε παρενέργειες: επιλογές στην πράξη

Το μήνυμα δεν είναι «ανεχτείτε το». Η Ward προτείνει να συζητήσετε προσαρμογή δόσης με τον γιατρό σας. Η ατορβαστατίνη χορηγείται από 10–80 mg/ημέρα. Επειδή οι παρενέργειες σχετίζονται με τη δόση, τα 80 mg είναι πιθανότερο να προκαλέσουν προβλήματα από τα 10 mg — και συχνά δεν αποτελούν μακροπρόθεσμη δόση.

«Εάν κάποιος έχει υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, μπορεί να τον ξεκινήσουμε με 80», λέει η Ward. «Μήνες αργότερα, εάν τα πάει καλά, μπορούμε να το μειώσουμε στα 40 και στη συνέχεια, σε ένα χρόνο, ίσως ακόμη και στα 20 ή 10, τη λεγόμενη δόση συντήρησης. Και είναι πολύ απίθανο να έχετε παρενέργειες στα 10 ή 20 mg.»

Σε σπάνιες περιπτώσεις, οι στατίνες μπορεί να έχουν σοβαρότερες επιπτώσεις σε ήπαρ και νεφρά, γι’ αυτό οι ασθενείς κάνουν τακτικές εξετάσεις αίματος.

Για τα άτομα με διαβήτη, οι νεότερες έρευνες δείχνουν ότι οι στατίνες μπορούν να αυξήσουν το σάκχαρο. Παρ’ όλα αυτά, τα ευεργετικά αποτελέσματα της μείωσης της χοληστερόλης πιστεύεται ότι υπερτερούν των επιπτώσεων της ήπιας αύξησης της γλυκόζης.

Ο τελικός λόγος ανήκει σε εσάς — Με καθοδήγηση

Η λήψη στατινών παραμένει προσωπική απόφαση. Αν έχετε ανησυχίες, μιλήστε με τον γιατρό σας για τη χοληστερόλη. Ο στόχος δεν είναι μια «αυτόματη» συνταγή, αλλά μια ενημερωμένη επιλογή με βάση τον ατομικό σας κίνδυνο, τις προτιμήσεις σας και την ανεκτικότητα στην αγωγή