Ανησυχητική αύξηση των περιστατικών καρκίνου του παχέος εντέρου σε άτομα κάτω των 50 ετών καταγράφεται τα τελευταία χρόνια, προκαλώντας έντονο προβληματισμό στην επιστημονική κοινότητα. Ο τύπος αυτός, γνωστός ως «καρκίνος πρώιμης εμφάνισης», ακολουθεί αυξητική πορεία σε πολλές χώρες, κόντρα στη συνολική τάση μείωσης της νόσου χάρη σε προληπτικές πρακτικές, όπως οι τακτικές κολονοσκοπήσεις.
Το φαινόμενο αυτό αναλύεται σε πρόσφατο άρθρο στο ASCO Daily News από τη Julia Freckelton και την ερευνητική της ομάδα, ενώ και Έλληνες επιστήμονες επιβεβαιώνουν την ύπαρξη αυτής της τάσης και υπογραμμίζουν την ανάγκη να κατανοήσουμε τους διαφορετικούς παράγοντες κινδύνου που φαίνεται να σχετίζονται με τους νεότερους ασθενείς.
Η καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η Βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου, η Δρ. Μαρία Καπαρέλου (Παθολόγος – Ογκολόγος), ο Μιχάλης Λιόντος (Επίκουρος Καθηγητής Ογκολογίας) και ο Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας) εξηγούν ότι, παραδοσιακά, οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η διατροφή πλούσια σε επεξεργασμένα τρόφιμα και κόκκινο κρέας, η κατανάλωση αλκοόλ και ο καθιστικός τρόπος ζωής.
Ωστόσο, στην περίπτωση των νεότερων ασθενών, η κατάσταση φαίνεται πιο σύνθετη. Οι περισσότερες περιπτώσεις πρώιμης εμφάνισης καρκίνου δεν εξηγούνται επαρκώς από τους γνωστούς αυτούς παράγοντες, οδηγώντας τους επιστήμονες να στρέψουν την προσοχή τους σε νέες παραμέτρους -με κυριότερη το μικροβίωμα του εντέρου.
Το μικροβίωμα είναι το σύνολο των μικροοργανισμών που ζουν μέσα στο σώμα μας, κυρίως στο έντερο. Αυτά τα τρισεκατομμύρια βακτήρια δεν είναι απλώς «επισκέπτες» αλλά παίζουν σημαντικό ρόλο στην πέψη, στην άμυνα του οργανισμού και στη ρύθμιση της φλεγμονής. Όταν η ισορροπία του μικροβιώματος διαταραχθεί, μπορεί να προκληθούν διάφορα προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων και ο καρκίνος.
Οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι τα άτομα με καρκίνο του παχέος εντέρου συχνά έχουν ένα μικροβίωμα διαφορετικό από εκείνο των υγιών ατόμων. Κάποια βακτήρια, όπως το Fusobacterium και το Bacteroides fragilis, βρίσκονται σε αυξημένα επίπεδα σε ασθενείς με τη νόσο. Στην περίπτωση του καρκίνου πρώιμης εμφάνισης, το μικροβίωμα φαίνεται να είναι διαφορετικό από εκείνο που παρατηρείται στους μεγαλύτερους σε ηλικία ασθενείς. Μάλιστα, ένα συγκεκριμένο βακτήριο, το Flavonifractor plautii, εμφανίζεται σε υψηλότερες συγκεντρώσεις στους νεότερους ασθενείς με καρκίνο. Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η αύξηση αυτού του βακτηρίου συνδέεται με χαμηλή κατανάλωση φλαβονοειδών – ουσιών που βρίσκονται σε φρούτα και λαχανικά. Αυτό ενισχύει την άποψη ότι η διατροφή μας μπορεί να επηρεάσει το μικροβίωμα και, κατά συνέπεια, τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Πειράματα σε ζώα έχουν δείξει ότι η κακή διατροφή μπορεί να δημιουργήσει ένα φλεγμονώδες περιβάλλον στο έντερο, το οποίο ενθαρρύνει την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Ακόμη πιο εντυπωσιακά είναι τα αποτελέσματα μελετών όπου η μεταμόσχευση μικροβιώματος από ζώα με καρκίνο σε υγιή ζώα προκάλεσε αύξηση του πολλαπλασιασμού των κυττάρων και εμφάνιση όγκων.
Υπάρχει μάλιστα η υπόθεση ότι οι αλλαγές στο μικροβίωμα μπορούν να κληρονομηθούν, όχι μέσω γονιδίων αλλά μέσω της επίδρασης που έχουν οι συνήθειες των προηγούμενων γενεών. Αυτό σημαίνει ότι οι νεότερες γενιές ξεκινούν ήδη με ένα «διαταραγμένο» μικροβίωμα, το οποίο σε συνδυασμό με τον σημερινό τρόπο ζωής αυξάνει ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε μικρότερη ηλικία. Βεβαίως ένα μικρό ποσοστό των νεαρών ασθενών εμφανίζει τον καρκίνο λόγω κληρονομικών παραγόντων. Σύνδρομα όπως το Lynch syndrome είναι γνωστά για τον αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, η δυσβίωση φαίνεται να επιδεινώνει την κατάσταση, ενισχύοντας την ανάπτυξη των όγκων. Άλλες θεωρίες που έχουν εξεταστεί, όπως η πιθανότητα διαφοράς στην ανοσολογική απόκριση των νεότερων ατόμων, δεν έχουν μέχρι στιγμής επιβεβαιωθεί.
Η αυξανόμενη συχνότητα του καρκίνου πρώιμης εμφάνισης αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για την ιατρική κοινότητα. Είναι απαραίτητο να εντοπιστούν έγκαιρα οι αιτίες του φαινομένου, ώστε να αναπτυχθούν στρατηγικές πρόληψης και νέες θεραπείες. Μέχρι τότε, η καλύτερη άμυνα είναι η πρόληψη μέσω ενός υγιεινού τρόπου ζωής: ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά, περιορισμός του κόκκινου κρέατος και των επεξεργασμένων τροφών, τακτική σωματική άσκηση και αποφυγή υπερβολικής χρήσης αντιβιοτικών. Επίσης, είναι σημαντικό οι νέοι να είναι ενήμεροι για τα συμπτώματα, όπως αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου ή αίμα στα κόπρανα, και να αναζητούν ιατρική βοήθεια χωρίς καθυστέρηση.
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου στους νέους είναι υπενθύμιση ότι η υγεία επηρεάζεται και από τα γονίδιά μας και από το περιβάλλον, δηλαδή τον τρόπο ζωής. Το μικροβίωμα ίσως βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της ασθένειας και να σταματήσει την ανησυχητική αύξηση των περιστατικών στις νεότερες γενιές.
