Σαν σήμερα 4 Μαΐου: Η ιστορική επίσκεψη του πάπα στην Ελλάδα που δίχασε – Η συγγνώμη που συγκίνησε τον Χριστόδουλο

Σαν σήμερα, στις 4 Μαΐου 2001, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ έγινε ο πρώτος προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας που επισκέφθηκε την Ελλάδα μετά από σχεδόν μία χιλιετία διχασμού – από το Σχίσμα του 1054. Το γεγονός, με έντονο συμβολισμό και ένταση, αποτέλεσε ορόσημο στις σχέσεις Ορθόδοξης και Καθολικής Εκκλησίας και προκάλεσε αναταράξεις εντός και εκτός Εκκλησίας.

Η επίσκεψη του Ποντίφικα στην Αθήνα, αν και παρουσιάστηκε ως πολιτική –ύστερα από πρόσκληση του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου– ήταν ουσιαστικά μια θρησκευτική πράξη συμφιλίωσης. Ήταν ένα ταξίδι στα «βήματα του Αποστόλου Παύλου», όπως έλεγε ο ίδιος ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄, που επέλεξε να καθίσει στο λόφο της Πνύκας δίπλα στον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, στέλνοντας εικόνες με τεράστιο διεθνή συμβολισμό.

Οι αντιδράσεις, οι διαδηλώσεις και ο εκνευρισμός της Εκκλησίας

Η παρουσία του Πάπα στην Ελλάδα προκάλεσε αντιδράσεις: φανατικοί μοναχοί, παλαιοημερολογίτες και οργανώσεις διαμαρτύρονταν εντόνως, κάνοντας ακόμη και πορείες στο Σύνταγμα. Περισσότεροι από 170 ηγούμενοι είχαν στείλει επιστολές στον Αρχιεπίσκοπο χαρακτηρίζοντας τον Πάπα «ανεπιθύμητο». Στο παρασκήνιο, ο Χριστόδουλος –αν και θετικός στην προσέγγιση– έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα στον θεσμικό του ρόλο και στην πίεση της ιεραρχίας.

Όπως αποκάλυψαν τότε τα ρεπορτάζ, ο Χριστόδουλος ζήτησε από τους δημοσιογράφους να μην προβάλλονται εικόνες διαμαρτυριών, ενώ επιχείρησε να καθησυχάσει τους κύκλους της Εκκλησίας, τονίζοντας πως η επίσκεψη γίνεται αποκλειστικά με πρόσκληση του κράτους και πως ο Πάπας έρχεται ως προσκυνητής και όχι ως επικεφαλής θρησκευτικής αποστολής.

Η συγγνώμη για την Άλωση και η «ανακάθαρση της μνήμης»

Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄, μπροστά στο βλέμμα του Χριστόδουλου και των Ελλήνων, εξέφρασε δημόσια συγγνώμη για τη συμμετοχή Λατίνων στη Σταυροφορία του 1204 και την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Χαρακτήρισε τη διαίρεση των Εκκλησιών «αμάρτημα στα μάτια του Θεού» και «σκάνδαλο για τον κόσμο». Ήταν μια ιστορική στιγμή –και όχι μόνο για την Ελλάδα– καθώς για πρώτη φορά Ποντίφικας έκανε ρητή αναφορά στις ευθύνες της Καθολικής Εκκλησίας απέναντι στην Ορθοδοξία.

Ο Χριστόδουλος, αν και προσφώνησε τον Πάπα με αυστηρό τόνο για να κατευνάσει το εσωτερικό ακροατήριο, χειροκρότησε τη συγγνώμη και μίλησε για «ανακάθαρση της μνήμης» και υπέρβαση των τραυμάτων του παρελθόντος.

Το κοινό ανακοινωθέν – και τα μηνύματα για την ενότητα

Ακολούθησε κοινό ανακοινωθέν Χριστόδουλου και Πάπα με έξι σημεία-πυλώνες: καταδίκη του φανατισμού, σεβασμός στη διαφορετικότητα, αγώνας για παγκόσμια ειρήνη, υποστήριξη της Ολυμπιακής Εκεχειρίας ενόψει Αθήνας 2004, ανησυχία για την άνιση παγκοσμιοποίηση, και έκκληση για διατήρηση των χριστιανικών ριζών της Ευρώπης.

Ήταν μια πρωτοφανής δήλωση ενότητας, που τόνιζε: «Καταδικάζουμε κάθε καταφυγή στη βία, τον προσηλυτισμό και τον φανατισμό εν ονόματι των θρησκειών». Οι δύο άνδρες στάθηκαν μπροστά από το Βήμα του Αρείου Πάγου, το ίδιο σημείο όπου δίδαξε ο Απόστολος Παύλος.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

589: Συνέρχεται στο Τολέδο η Γ΄ Σύνοδος της τοπικής Εκκλησίας, η οποία καταδικάζει τον Αρειανισμό και εισάγει για πρώτη φορά στο Σύμβολο της Πίστεως τη φράση filioque («και εκ του Υιού»). Η προσθήκη αυτή, αν και αρχικά τοπική, θα εξελιχθεί σε μία από τις βασικές θεολογικές αιτίες του Μεγάλου Σχίσματος ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Εκκλησία τον 11ο αιώνα.

1814: Ο αυτοκράτορας Ναπολέων Α΄ φτάνει στο νησί Έλβα για να ξεκινήσει την εξορία του, μετά την παραίτησή του από τον θρόνο της Γαλλίας.

1814: Ο βασιλιάς Φερδινάνδος Ζ’ της Ισπανίας με το διάταγμα της 4ης Μαΐου επαναφέρει το απόλυτο μοναρχικό καθεστώς στην Ισπανία, ακυρώνοντας το φιλελεύθερο Σύνταγμα του 1812.

1886: Στην Πλατεία Χεϊμάρκετ του Σικάγου, οι αμερικανοί εργαζόμενοι διαδηλώνουν για την καθιέρωση του οκτάωρου, όταν η πορεία καταλήγει σε αιματηρή σύγκρουση με την αστυνομία. Από ρίψη χειροβομβίδας σκοτώνονται 8 αστυνομικοί και τραυματίζονται δεκάδες, ενώ η αστυνομία ανοίγει πυρ στο πλήθος, σκοτώνοντας ανυπολόγιστο αριθμό διαδηλωτών. Το γεγονός θα περάσει στην Ιστορία ως η «Σφαγή της Χεϊμάρκετ» και θα αποτελέσει ορόσημο για το παγκόσμιο εργατικό κίνημα.

1904: Ο Τσαρλς Ρολς και ο Χένρι Ρόις ιδρύουν την Rolls-Royce, δημιουργώντας μία από τις πιο αναγνωρίσιμες φίρμες πολυτελών αυτοκινήτων στην Ιστορία.

1905: Η οδός Αθηνάς στην Αθήνα ηλεκτροφωτίζεται για πρώτη φορά, σηματοδοτώντας τον εκσυγχρονισμό της πόλης.

1912: Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχωρεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία, εγκαινιάζοντας την περίοδο της Ιταλοκρατίας που θα κρατήσει μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

1927: Ιδρύεται η Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών στο Χόλιγουντ. Από το 1929, θα απονέμει τα κινηματογραφικά βραβεία Όσκαρ.

1930: Η βρετανική αστυνομία συλλαμβάνει τον Μαχάτμα Γκάντι, ηγετική φυσιογνωμία του αντι-αποικιακού αγώνα στην Ινδία.

1941: Σε λόγο του στο Ράιχσταγκ, ο Αδόλφος Χίτλερ εξυμνεί την ανδρεία των Ελλήνων, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Η ιστορική δικαιοσύνη με υποχρεώνει να διαπιστώσω ότι απ’ όλους τους αντιπάλους, τους οποίους αντιμετωπίσαμε, ο Ελληνικός Στρατός πολέμησε με ύψιστο ηρωισμό και αυτοθυσία». Η δήλωση προκαλεί εντύπωση, καθώς προέρχεται από τον ίδιο τον ηγέτη της ναζιστικής Γερμανίας, λίγο μετά την κατάληψη της Ελλάδας.

1942: Ξεκινά η ναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλίων με επίθεση αμερικανικού αεροπλανοφόρου στη νήσο Τουλάγκι. Είναι η πρώτη ναυμαχία του πολέμου όπου εμπλέκονται αεροπλανοφόρα, χωρίς τα αντίπαλα πλοία να έρθουν σε οπτική επαφή.

1949: Σημειώνεται η πρώτη αεροπορική τραγωδία στην ιστορία του αθλητισμού, όταν το αεροπλάνο που μεταφέρει την ομάδα της Τορίνο συντρίβεται στον λόφο Σουπέργκα κοντά στο Τορίνο. Σκοτώνονται 18 ποδοσφαιριστές, ανάμεσά τους 10 διεθνείς της Εθνικής Ιταλίας, καθώς και μέλη του τεχνικού επιτελείου και δημοσιογράφοι. Η τραγωδία βυθίζει τη χώρα στο πένθος και σηματοδοτεί το δραματικό τέλος της μεγάλης Τορίνο, μιας από τις κορυφαίες ποδοσφαιρικές ομάδες της εποχής.

1953: Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ τιμάται με βραβείο Πούλιτζερ για το έργο του Ο Γέρος και η Θάλασσα, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κείμενα του 20ού αιώνα.

1955: Ο Νίκος Καζαντζάκης διώκεται για θρησκευτικούς λόγους, καθώς το έργο του —και ιδιαίτερα το μυθιστόρημα «Ο Τελευταίος Πειρασμός»— ενοχλεί την επίσημη Εκκλησία της Ελλάδος. Η Ιερά Σύνοδος ζητά την αφοριστική του καταδίκη, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης και της λογοτεχνίας.

1959: Ανακοινώνονται τα πρώτα βραβεία Γκράμι, τα οποία θα εξελιχθούν σε κορυφαίο θεσμό της παγκόσμιας μουσικής βιομηχανίας.

1967: Η χούντα των Συνταγματαρχών εκτοπίζει περίπου 6.000 αντικαθεστωτικούς στη νήσο Γυάρο, λίγες μέρες μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Παράλληλα, διαλύονται εκατοντάδες πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις και κατάσχονται περιουσιακά στοιχεία των διωκόμενων, εγκαινιάζοντας το καθεστώς αυταρχικής καταστολής που θα κυριαρχήσει τα επόμενα χρόνια.

1970: Η εθνοφρουρά του Οχάιο σκοτώνει τέσσερις φοιτητές στο πανεπιστήμιο του Κεντ, προκαλώντας διεθνή κατακραυγή. Το γεγονός εμπνέει το τραγούδι Ohio των Crosby, Stills, Nash & Young.

1972: Ο Μήτσος Παρτσαλίδης, πρώην γραμματέας του ΚΚΕ και ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς, καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη από το καθεστώς της χούντας για τη δράση του στον Εμφύλιο Πόλεμο. Η απόφαση εντάσσεται στο πλαίσιο της γενικευμένης καταστολής κάθε αντιδικτατορικής φωνής και πολιτικής αντίστασης.

1975: Η Νάντια Κομανέντσι, μόλις 13 ετών, ανακηρύσσεται πρωταθλήτρια Ευρώπης στη γυμναστική, ξεκινώντας τον θρύλο της στον παγκόσμιο αθλητισμό.

1979: Η Μάργκαρετ Θάτσερ ορκίζεται πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου. Είναι η πρώτη γυναίκα που καταλαμβάνει τη θέση αυτή στη βρετανική ιστορία.

1990: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εκλέγεται για δεύτερη φορά Πρόεδρος της Δημοκρατίας, σηματοδοτώντας μια νέα φάση στην πολιτική ζωή της χώρας.

1990: Η Λετονία ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση, εντάσσοντας τη χώρα στην πρώτη φάση της αποδόμησης του υπαρκτού σοσιαλισμού.

1991: Διεξάγεται στην Ιταλία ο 36ος Διαγωνισμός Τραγουδιού της Eurovision, με νικήτρια τη Σουηδία και την Κάρολα, που ερμηνεύει το τραγούδι «Fangad Av En Stormvind». Η Ελλάδα συμμετέχει με τη Σοφία Βόσσου και το τραγούδι του Ανδρέα Μικρούτσικου «Άνοιξη», κατακτώντας τη 13η θέση και αφήνοντας έντονη εντύπωση για τη δυναμική της ερμηνεία.

1993: Ο χώρος της θυσίας στα Καλάβρυτα χαρακτηρίζεται ιστορικός τόπος με κυβερνητική απόφαση, τιμώντας τα 800 θύματα της ναζιστικής σφαγής του 1943.

1994: Ο Γιτζάκ Ράμπιν και ο Γιάσερ Αραφάτ επικυρώνουν στο Κάιρο τη Συμφωνία του Όσλο, για την παραχώρηση αυτονομίας στους Παλαιστινίους μετά από δεκαετίες κατοχής.

2001: Ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ επισκέπτεται την Ελλάδα, στην πρώτη επίσημη επίσκεψη Ποντίφικα από το Σχίσμα του 1054, προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις και ιστορική συγκίνηση.

2006: Πεθαίνει ο Αλέξης Δαμιανός, σκηνοθέτης και συγγραφέας, με κορυφαίο έργο την Ευδοκία, μία από τις σημαντικότερες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου.

2014: Ξεκινά η λειτουργία της ΝΕΡΙΤ, του νέου δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, μετά το αιφνιδιαστικό κλείσιμο της ΕΡΤ το 2013.

2020: Η Ελλάδα βγαίνει από την υποχρεωτική καραντίνα που είχε ανακοινωθεί από την κυβέρνηση με σκοπό να σταματήσει η έξαρση του COVID-19.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Μελής, Πελαγία, Ιλάριος

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Διεθνής Ημέρα Οικογενειακής Ισότητας
Διεθνής Ημέρα Πυροσβεστών
Ημέρα του Πολέμου των Άστρων
Παγκόσμια Ημέρα Γέλιου