Η οδική ασφάλεια στην Ευρώπη παραμένει ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της δημόσιας συζήτησης, ακόμη κι όταν τα συνολικά ποσοστά δείχνουν μια αργή βελτίωση. Τα πιο πρόσφατα ευρωπαϊκά στοιχεία για τα τροχαία δείχνουν μια σταδιακή βελτίωση, όμως δεν αρκούν για να κρύψουν τις μεγάλες ανισότητες και τις ακόμα μεγαλύτερες ανησυχίες που υπάρχουν. Η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται ψηλά στους δείκτες απωλειών, σε μια περίοδο που ο στόχος της Ευρώπης είναι ξεκάθαρος: λιγότερα θύματα, περισσότεροι ασφαλείς δρόμοι, πραγματική πρόληψη.

Και όσο κι αν τα ποσοστά έχουν τη σημασία τους, μεγαλύτερη έχει η πραγματικότητα πίσω από αυτά, ειδικά όταν αφορά παιδιά που χάνονται σε διαδρομές που θα έπρεπε να είναι από τις πιο ασφαλείς της ημέρας. Αυτές οι απώλειες δεν συμβαίνουν σε απομονωμένους δρόμους υψηλής ταχύτητας, αλλά συχνά σε σημεία που θα έπρεπε να θεωρούνται ασφαλή. Γύρω από σχολεία, σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, σε διαβάσεις που δεν είναι ορατές. Με άλλα λόγια, «εκεί που δεν πρέπει να συμβεί».

Σχολεία σε κεντρικούς δρόμους, διαβάσεις που έχουν ξεθωριάσει, σημεία που χρειάζονται άμεση παρέμβαση για να θυμίζουν στον οδηγό ότι εδώ προτεραιότητα δεν έχει η ταχύτητα αλλά ο πεζός. Οι μικρές λεπτομέρειες που καθορίζουν την ασφάλεια των μαθητών σε καθημερινή βάση. Δεν απαιτούν νέες νομοθεσίες, ούτε περίπλοκες στρατηγικές. Απαιτούν προσοχή, συντονισμό και διάθεση να αλλάξει κάτι, στην πράξη.

Μέσα σε αυτό το τοπίο αποκτούν νόημα πρωτοβουλίες που δεν περιορίζονται σε διακηρύξεις αλλά υλοποιούν λύσεις. Παρεμβάσεις που αφορούν τις σχολικές διαδρομές και τους πιο ευάλωτους χρήστες του δρόμου. Εκεί όπου μια καθαρή, ορατή διάβαση μπορεί να γίνει η αφετηρία για μια διαφορετική κουλτούρα ασφάλειας.

Η εικόνα των τροχαίων στην Ευρώπη και την Ελλάδα

Τα στοιχεία των τελευταίων ετών αποτυπώνουν μια Ευρώπη που προσπαθεί να βελτιώσει την οδική ασφάλεια, με συνολική μείωση 12% στα θύματα την πενταετία 2019-2024. Ωστόσο, οι διαφορές από χώρα σε χώρα είναι μεγάλες. Η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται ανάμεσα στις πιο επιβαρυμένες χώρες, με 64 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων, όταν ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 45.

Πίσω από αυτές τις αποκλίσεις κρύβεται μια ακόμη πιο σοβαρή πραγματικότητα: η ευαλωτότητα των παιδιών. Μόνο το 2023 χάθηκαν 430 ζωές ανηλίκων στους ευρωπαϊκούς δρόμους, ενώ την περίοδο 2013-2023 ο αριθμός φτάνει τις 5.630. Οι περισσότεροι θάνατοι αφορούν παιδιά μέσα σε αυτοκίνητο, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό (31%) αφορά παιδιά που κινούνταν πεζά.

Το Safe Roads project ως πραγματική παρέμβαση στο πεδίο

Μέσα σε αυτή την πραγματικότητα, το Safe Roads project της Hellas Direct έρχεται να καλύψει ένα από τα πιο εμφανή κενά της καθημερινότητας. Ξεκίνησε το 2017 και από το 2022 λειτουργεί με πιο οργανωμένη δομή, με δύο vans και δύο εξειδικευμένα συνεργεία που ταξιδεύουν σε όλη τη χώρα για να αναβαθμίσουν σχολικές διαβάσεις εκεί όπου η ορατότητα έχει χαθεί και ο κίνδυνος μεγαλώνει. Πρόκειται για μια παρέμβαση απλή στη σύλληψη αλλά κρίσιμη στην πράξη.

Η διαδικασία παραμένει σταθερά θεσμική και ξεκάθαρη. Τα αιτήματα φτάνουν από γονείς, εκπαιδευτικούς, σχολεία ή τοπικές αρχές. Ο δήμος δίνει την απαραίτητη άδεια και το πρόγραμμα αναλαμβάνει το σύνολο του κόστους και της υλοποίησης, τηρώντας κάθε τεχνική προδιαγραφή. Μια μικρή, άμεση παρέμβαση που επιτρέπει στους δρόμους γύρω από τα σχολεία να γίνονται ξανά λειτουργικοί και ορατοί.

Ο απολογισμός της τελευταίας τριετίας είναι ενδεικτικός του εύρους της δράσης. Περισσότεροι από 110 δήμοι έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα, δηλαδή ένας στους τρεις σε ολόκληρη τη χώρα. Πάνω από 1.800 διαβάσεις έχουν βαφτεί σε σχολεία από την Αττική μέχρι την Κάλυμνο, από τη Μήλο μέχρι την Πρέβεζα και το Αίγιο, από τη Θεσσαλονίκη μέχρι μικρά νησιά του Αιγαίου.

Κάθε επέμβαση μπορεί να φαίνεται μικρή, αλλά σε τοπικό επίπεδο κάνει άμεσα αισθητή τη διαφορά. Για το σχολείο, για τις οικογένειες, για τους οδηγούς που περνούν από το σημείο αυτό καθημερινά.

Η ασφάλεια δεν είναι μόνο υποδομή, είναι και παιδεία

Το Safe Roads project δεν περιορίζεται στη βελτίωση των διαβάσεων. Ένα βασικό σκέλος του αφορά την εκπαίδευση των μαθητών. Ο ακτιβιστής και συγγραφέας Δημήτρης Αντωνίου, μέλος της ομάδας της Hellas Direct, επισκέπτεται σχολεία σε όλη τη χώρα και μιλά στα παιδιά για οδική ασφάλεια, χρησιμοποιώντας εργαλεία εικονικής πραγματικότητας και διαδραστικά παιχνίδια που τους επιτρέπουν να βιώσουν, με απόλυτη ασφάλεια, καταστάσεις που χρειάζονται προσοχή στον δρόμο.

Την τελευταία τριετία, έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 250 επισκέψεις σε σχολεία. Χιλιάδες μαθητές έχουν έρθει σε επαφή με ένα εκπαιδευτικό υλικό που δεν επιχειρεί να τρομάξει αλλά να εξοπλίσει. Να τους δείξει πώς η προσοχή, ο σεβασμός και η σωστή συμπεριφορά στον δρόμο αποτελούν δεξιότητες ζωής.

Σε μια εποχή όπου οι ευρωπαϊκές αρχές επισημαίνουν ότι τα παιδιά κάτω των 14 ετών δεν διαθέτουν ακόμη τις πλήρως ανεπτυγμένες δεξιότητες για ασφαλή κυκλοφορία, αυτού του είδους οι παρεμβάσεις γίνονται ακόμη πιο αναγκαίες.

Το πλαίσιο του Vision Zero και η ανάγκη για αλλαγή αντίληψης

Η ευρωπαϊκή στρατηγική Vision Zero θέτει έναν ξεκάθαρο και φιλόδοξο στόχο. Μηδενισμό των νεκρών και των σοβαρά τραυματιών από τροχαία έως το 2050 και μείωση κατά 50% μέχρι το 2030. Η φιλοσοφία της βασίζεται στην ιδέα ότι τα τροχαία δεν είναι αποτέλεσμα τύχης αλλά συστημικών επιλογών. Υποδομές, συμπεριφορές, οχήματα και πολιτικές συνθέτουν ένα πλέγμα που πρέπει να εξελίσσεται διαρκώς.

Οι παρεμβάσεις του Safe Roads project εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. Αποτελούν έναν μικρό αλλά κρίσιμο κρίκο σε μια αλυσίδα δράσεων που χρειάζονται για να γίνει η ασφάλεια αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας. Δεν λύνουν το σύνολο του προβλήματος, αλλά αγγίζουν ένα πεδίο όπου η αλλαγή μπορεί να είναι άμεση, μετρήσιμη και βαθιά ουσιαστική.

Μικρές παρεμβάσεις, μεγάλος αντίκτυπος

Όσο κι αν συζητάμε για στρατηγικές και μεγάλους στόχους, η ουσία συχνά κρύβεται στις μικρές λεπτομέρειες του δρόμου. Στη στιγμή που ένα παιδί πατά στη διάβαση. Στον οδηγό που κόβει ταχύτητα γιατί η σήμανση είναι καθαρή και ορατή. Στο σχολικό περιβάλλον που νιώθει πως η πόλη γύρω του το προστατεύει. Αυτές οι στιγμές είναι που μεταφράζουν την ασφάλεια από έννοια σε πράξη.

Και εκεί αποτυπώνεται η πραγματική αξία του Safe Roads project. Δεν βάφει απλώς μια διάβαση. Επαναφέρει μια αίσθηση φροντίδας για τους πιο μικρούς και πιο ευάλωτους χρήστες του δρόμου. Υπενθυμίζει ότι η ασφάλεια δεν είναι πολυτέλεια αλλά υποχρέωση. Και ότι οι λύσεις, όταν στοχεύουν σωστά, μπορούν να ξεκινούν από κάτι τόσο μικρό όσο μια γραμμή στην άσφαλτο και να καταλήγουν σε μια ουσιαστική αλλαγή στην καθημερινότητα.