Σαν σήμερα 28 Νοεμβρίου: Οι «Τρεις Μεγάλοι» ορίζουν το τέλος των Ναζί – Το «μαύρο αστείο» του Στάλιν που έκανε έξαλλο τον Τσώρτσιλ

Στις 28 Νοεμβρίου 1943, στην καρδιά της Τεχεράνης, οι Φράνκλιν Ρούζβελτ, Ιωσήφ Στάλιν και Ουίνστον Τσώρτσιλ κάθονται για πρώτη φορά στο ίδιο τραπέζι. Η διάσκεψη που θα ακολουθήσει αποτελεί την συνάντηση που σηματοδοτεί την αντίστροφη μέτρηση για την ήττα του ναζιστικού καθεστώτος και καθορίζει τον κόσμο όπως θα διαμορφωθεί μετά το 1945. Κι όμως, πίσω από τις ιστορικές αποφάσεις, ένα «μαύρο αστείο» του Στάλιν θα αποκαλύψει τις εντάσεις, τις ψυχολογίες και τα όρια μιας συμμαχίας που, αν και αναγκαία, υπήρξε αμήχανη.

Το πολεμικό σκηνικό του 1943

Όταν οι «Τρεις Μεγάλοι» φτάνουν στην Τεχεράνη, ο πόλεμος έχει ήδη γείρει εις βάρος του Χίτλερ: Στάλινγκραντ, Κουρσκ, η πτώση του Μουσολίνι και οι ανελέητοι βομβαρδισμοί των Συμμάχων έχουν διαλύσει τον μύθο του «αήττητου» Άξονα. Ωστόσο, η Γερμανία παραμένει επικίνδυνη και ο Κόκκινος Στρατός εξακολουθεί να σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος των επιχειρήσεων. Από το 1941, η Μόσχα απαιτεί με επιμονή το άνοιγμα δεύτερου μετώπου – και αυτή η πίεση θα κυριαρχήσει στη διάσκεψη.

Η απόφαση που έκρινε τον πόλεμο

Κεντρικό αποτέλεσμα της διάσκεψης ήταν η οριστική συμφωνία για την απόβαση στη Νορμανδία, την Επιχείρηση «Overlord», την άνοιξη του 1944, σε συνδυασμό με μεγάλη σοβιετική επίθεση στην Ανατολή. Η διπλή αυτή πίεση καταδίκαζε τη Γερμανία να πολεμήσει σε δύο μέτωπα και επιτάχυνε την κατάρρευση του Γ΄ Ράιχ.

Παράλληλα, συζητήθηκαν το μέλλον της Πολωνίας, οι ισορροπίες στην Ανατολική Ευρώπη, η ενίσχυση των παρτιζάνων του Τίτο και η μελλοντική συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας. Οι τελικές αποφάσεις θα λαμβάνονταν αργότερα στη Γιάλτα και στο Πότσνταμ, αλλά η Τεχεράνη είχε ήδη χαράξει τη γενική κατεύθυνση.

Οι Τρεις Μεγάλες Δυνάμεις υπέγραψαν πρωτόκολλο που αναγνώριζε την ανεξαρτησία του Ιράν και προέβλεπε οικονομική βοήθεια, ως αναγνώριση του ρόλου του στη «γραμμή ζωής» ανεφοδιασμού της Σοβιετικής Ένωσης. Για την Τουρκία συμφωνήθηκε ότι θα ήταν επιθυμητή η είσοδός της στον πόλεμο, με τον Στάλιν να δεσμεύεται για υποστήριξη σε περίπτωση γερμανικής ή βουλγαρικής επίθεσης. Η Άγκυρα, ωστόσο, θα συνταχθεί με τους Συμμάχους μόλις στις αρχές του 1945.

Το «μαύρο αστείο» του Στάλιν

Στο επίσημο δείπνο της 29ης Νοεμβρίου, ο Στάλιν εκτοξεύει μια πρόταση που παγώνει την αίθουσα: να εκτελεστούν μετά τον πόλεμο 50.000–100.000 Γερμανοί αξιωματικοί ώστε η Γερμανία να μην ξανασηκώσει κεφάλι στρατιωτικά. Ο Ρούζβελτ, πιστεύοντας ότι πρόκειται για χιούμορ, απαντά ότι «ίσως 49.000 να ήταν αρκετοί».

Ο Τσώρτσιλ, όμως, δεν το βρίσκει καθόλου αστείο. Αντιδρά οργισμένα, απορρίπτει κάθε ιδέα «ψυχρής εκτέλεσης» και επιμένει ότι μόνο εγκληματίες πολέμου πρέπει να δικαστούν – όπως ακριβώς όριζε η Διακήρυξη της Μόσχας. Σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες, ο Βρετανός πρωθυπουργός φεύγει έξαλλος από την αίθουσα, μέχρι που ο Στάλιν τον ακολουθεί λέγοντας ότι «αστειευόταν». Πολλοί ιστορικοί σήμερα πιστεύουν πως ο Στάλιν δεν αστειευόταν καθόλου, απλώς δοκίμαζε τα όρια των συμμάχων του.

Το παρασκήνιο: αστεία, καχυποψία και ένα σχέδιο δολοφονίας

Το επεισόδιο του «μαύρου αστείου» δεν ήταν κάποια εξαίρεση. Ο Στάλιν χρησιμοποιούσε συχνά ειρωνεία για να ελέγχει τις αντιδράσεις του Τσώρτσιλ, ενώ ο Ρούζβελτ προσπαθούσε να διατηρεί κλίμα «φιλικό» προς τη Μόσχα. Παράλληλα, η σοβιετική πλευρά έκανε λόγο για ναζιστικό σχέδιο δολοφονίας των τριών ηγετών, την «Επιχείρηση Long Jump», που οδήγησε τον Ρούζβελτ στη σοβιετική πρεσβεία για λόγους ασφαλείας – ένα σενάριο που αργότερα αμφισβητήθηκε ως υπερβολικό ή και εργαλείο πίεσης του Στάλιν.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

1520: Ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος, περνώντας από τον πορθμό που σήμερα φέρει το όνομά του, γίνεται ο πρώτος Ευρωπαίος εξερευνητής που φτάνει στον Ειρηνικό Ωκεανό μέσω του Ατλαντικού Ωκεανού.

1582: Ο θεατρικός συγγραφέας Ουίλιαμ Σαίξπηρ παντρεύεται, σε ηλικία 18 ετών, την 26χρονη ηθοποιό Αν Χάθαγουεϊ.

1821: Ο Παναμάς κηρύσσει την ανεξαρτησία του από την Ισπανία.

1912: Η Αλβανία κηρύσσει την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, με τον Ισμαήλ Κεμάλι να υψώνει τη νέα εθνική σημαία στο Βλώρα. Η ανακήρυξη γίνεται μέσα στη δίνη των Βαλκανικών Πολέμων και αλλάζει οριστικά τον χάρτη της περιοχής, καθώς η νεοσύστατη χώρα επιχειρεί να κατοχυρώσει την κυριαρχία της απέναντι στις διεκδικήσεις των γειτονικών κρατών.

1925: Οι παιδαγωγοί Δημήτριος Γληνός και Αλέξανδρος Δελμούζος παύονται από τη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία, καθώς η προοδευτική, δημοτικιστική διδασκαλία τους θεωρείται από το κράτος «εθνικά επιβλαβής». Η υπόθεση γίνεται σημείο έντονης αντιπαράθεσης ανάμεσα στους υπερασπιστές της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και τους υποστηρικτές της συντηρητικής γραμμής, σηματοδοτώντας ένα από τα πιο χαρακτηριστικά επεισόδια του λεγόμενου «Μαρασλείου ζητήματος» στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης.

1925: Ο δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος, σε μια επίδειξη αυταρχικής ισχύος και παραδειγματικής τιμωρίας, διατάζει – έπειτα από δίκη σκοπιμότητας – την εκτέλεση με απαγχονισμό στο Γουδή των καταχραστών δημοσίου χρήματος Διονυσίου Δρακάτου και Ιωάννη Ζαφειρόπουλου. Το γεγονός πραγματοποιείται μπροστά σε πλήθος θεατών, καθώς το καθεστώς επιχειρεί να προβάλει την «κάθαρση» ως βασικό του αφήγημα. Η εκτέλεση προκαλεί έντονες αντιδράσεις για τον αυταρχισμό και την παραβίαση των θεσμικών εγγυήσεων της εποχής.

1943: Οι ηγέτες των τριών Μεγάλων Δυνάμεων – της Αγγλίας, της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ – συναντιούνται στην Τεχεράνη, στην πρώτη κοινή διάσκεψη του Ρούζβελτ, του Στάλιν και του Τσώρτσιλ. Εκεί χαράσσεται η στρατηγική που θα οδηγήσει στη συντριβή της ναζιστικής Γερμανίας, με αποφάσεις για το άνοιγμα του δεύτερου μετώπου στη Δύση και τον μελλοντικό μεταπολεμικό χάρτη της Ευρώπης. Στο επίσημο δείπνο, όμως, η ατμόσφαιρα ηλεκτρίζεται: ο Στάλιν αστειεύεται – με το γνωστό, σκοτεινό του χιούμορ – ότι ίσως θα έπρεπε να εκτελεστούν χιλιάδες Γερμανοί αξιωματικοί μετά τη νίκη. Ο Τσώρτσιλ εξαγριώνεται, θεωρώντας το σχόλιο απαράδεκτο, και η ένταση μεταξύ τους γίνεται στιγμιαία ορατή σε όλους τους παρευρισκόμενους.

1953: Ολοκληρώνεται η Δίκη των Αεροπόρων. Στο εδώλιο του κατηγορουμένου κάθονται στελέχη της Πολεμικής Αεροπορίας, που κατηγορούνται για φιλοκομμουνιστικές δραστηριότητες. Δύο καταδικάζονται σε ισόβια, έξι σε ποινές πρόσκαιρης κάθειρξης και ένας αθωώνεται.

1964: Η NASA εκτοξεύει το σκάφος «Mariner 4» με προορισμό τον Άρη.

1967: Οι αστρονόμοι Τζόσλιν Μπελ και Άντονι Χιούις ανακαλύπτουν το πρώτο πάλσαρ, ένα εξαιρετικά ταχύ περιστρεφόμενο άστρο νετρονίων. Η ανακάλυψη ανοίγει νέο κεφάλαιο στην αστροφυσική και στη μελέτη των ακραίων φαινομένων του σύμπαντος.

1967: Τερματίζεται η δίκη των 41 του Πατριωτικού Μετώπου στο έκτακτο στρατοδικείο της Θεσσαλονίκης. Δύο καταδικάζονται σε ισόβια, 22 σε ποινές που κυμαίνονται από εικοσαετή έως πενταετή κάθειρξη και 17 αθωώνονται.

1981: Αρχίζει να εφαρμόζεται το μονοτονικό σύστημα στα σχολεία της χώρας μας.

1994: Η Νορβηγία ψηφίζει «όχι» στην είσοδό της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

1999: Ο Παραγουανός Χοσέ Λουίς Σιλαβέρτ γίνεται ο μοναδικός τερματοφύλακας στην ιστορία του παγκόσμιου ποδοσφαίρου που σημειώνει χατ-τρικ. Στον αγώνα Βελέζ Σάρσφιλντ – Φέρο Καρίλ Οέστε για το πρωτάθλημα Α’ Εθνικής κατηγορίας Αργεντινής σημειώνει τρία γκολ με πέναλτι.

2002: Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επιδικάζει το ποσό των 13,7 εκατομμυρίων ευρώ (4,6 δισ. δραχμές) ως αποζημίωση του Ελληνικού Δημοσίου στον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο για την απαλλοτρίωση της λεγόμενης βασιλικής περιουσίας.

2008: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ζητά την παραίτηση του ηγούμενου Εφραίμ από όλες τις αρμοδιότητές του στη Μονή Βατοπεδίου  μέχρι να ολοκληρωθεί η διερεύνηση της υπόθεσης.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Ειρήναρχος

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Ημέρα της Μεσογείου