Ποιος θυμάται το κύμα από τα «βίντεο γνωριμίας» που εμφανίστηκαν κατά την πρώτη προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, μια σειρά από σατιρικά κλιπ για ευρωπαϊκές χώρες, με στόχο να συστήσουν τον τότε Αμερικανό πρόεδρο; Η τάση ξεκίνησε από τον Ολλανδό κωμικό, Άρτζεν Λούμπαχ, ο οποίος ολοκλήρωσε το δικό του σκετς για την Ολλανδία λέγοντας: «Καταλαβαίνουμε απόλυτα ότι η Αμερική θα είναι πρώτη, αλλά μπορούμε να πούμε ότι η Ολλανδία θα είναι δεύτερη;». Φαίνεται ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θυμούνται πολύ καλά αυτά τα βίντεο, ίσως μάλιστα να πήραν το σαρκαστικό μήνυμα υπερβολικά στα σοβαρά.

Η εμπορική συμφωνία που γονάτισε την ΕΕ

Όπως αναφέρει σε ανάλυσή του ο Guardian, φοβούμενη να ταράξει τα νερά κατά τις διαπραγματεύσεις με τον Τραμπ, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε ουσιαστικά να αυτοϋπονομευθεί. Αντί για στρατηγική αυτονομία, θα δαπανήσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικά όπλα. Αντί για μελλοντικούς κλιματικούς στόχους, θα επενδύσει δισεκατομμύρια σε αμερικανικό φυσικό αέριο. Αντί για αμοιβαία μείωση δασμών, δέχτηκε μονομερή πλήγμα στις ευρωπαϊκές εξαγωγές. Αντί για αυτοσεβασμό, υπέστη ταπεινωτική υποταγή.

Η νέα εμπορική «συμφωνία» που ανακοίνωσαν τον περασμένο μήνα ο Ντόναλντ Τραμπ και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν άφησε περισσότερα ερωτηματικά από όσα έλυσε: Γιατί η ΕΕ, ένας οικονομικός γίγαντας, θεωρεί τον εαυτό της ποντίκι; Γιατί αρκείται να «ροκανίζει» την εξουσία αντί να τη διεκδικεί; Γιατί δεν ακολουθεί το παράδειγμα της Κίνας, που απάντησε στους δασμούς του Τραμπ με αντίμετρα, μέχρι που εκείνος υποχώρησε; Γιατί οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αγνοούν ότι οι ψηφοφόροι θέλουν ηγέτες που θα τους υπερασπιστούν;

Ακόμη και μετά το Brexit, δεν έχουν καταλάβει ότι οι πολίτες δίνουν προτεραιότητα στην ταυτότητα και το συναίσθημα, και όχι μόνο στην ψυχρή οικονομική λογική.

Η χαμένη ευκαιρία ισχύος της ΕΕ

Όπως σημείωσε ο Εμανουέλ Μακρόν, η Ένωση δεν «εμπνέει αρκετό φόβο». Κι όμως, έχει περισσότερη οικονομική ισχύ έναντι των ΗΠΑ από ό,τι η Κίνα. Αν χρησιμοποιούσε το αντι-εκβιαστικό της εργαλείο, θα μπορούσε να μπλοκάρει την παραγωγή προηγμένων ημιαγωγών στις ΗΠΑ, καταστρέφοντας το έργο Stargate AI ύψους 500 δισ. δολαρίων. Θα μπορούσε να πλήξει την αμερικανική τεχνολογική κυριαρχία, φορολογώντας τις εταιρείες της Silicon Valley, περιορίζοντας την πρόσβασή τους στην αγορά και αφαιρώντας τις πνευματικές τους προστασίες. Ακόμα και η διακοπή της παροχής φαρμάκων όπως το Ozempic και το Wegovy θα προκαλούσε σοβαρούς κλυδωνισμούς.

Πολιτική και κοινωνική διάσταση

Μια τέτοια αντιπαράθεση θα είχε κόστος, αλλά η ΕΕ, όντας ο πιο αδύναμος τεχνολογικός παίκτης, ίσως να είχε περισσότερα να κερδίσει μακροπρόθεσμα. Οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό αντιπαθούν τον Τραμπ, πιθανότατα θα ενώνονταν απέναντι σε έναν εμπορικό πόλεμο, ενώ οι διχασμένοι Αμερικανοί όχι.

Παράλληλα, αναδεικνύεται ένα κρίσιμο ερώτημα: γιατί η ΕΕ αποδέχεται προκλητικές συμπεριφορές από τις ΗΠΑ, ενώ διστάζει να δράσει δυναμικά η ίδια; Η άνευ όρων υποχώρηση στις απαιτήσεις του Τραμπ δείχνει ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να βλέπει την Αμερική ως έναν «παραστρατημένο φίλο» που πρέπει να φοβάται, την ώρα που η Ουάσινγκτον αντιμετωπίζει την ΕΕ ως εύκολο στόχο.

Ήδη, ο υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ, Χάουαρντ Λάτνικ, επιτίθεται στις ευρωπαϊκές ρυθμίσεις για την τεχνολογία μετά τη συμφωνία.

Η ανάγκη αλλαγής πορείας

Ο κόσμος έχει αλλάξει. Ρωσία, Κίνα και ΗΠΑ επιδιώκουν σφαίρες επιρροής και εξουσία αντί για διεθνείς κανόνες δικαίου. Ο Τραμπ χρησιμοποιεί το συναίσθημα για να πετύχει στόχους, αλλά είναι συχνά άναρχος και αντιφατικός, με αποτέλεσμα να υπονομεύει ο ίδιος την ισχύ του.

Η ΕΕ, ωστόσο, είναι η μόνη μεγάλη δύναμη που επιδιώκει μια διεθνή τάξη βασισμένη στο δίκαιο. Αυτό τη φέρνει σε δύσκολη θέση: εξαρτημένη από τις ΗΠΑ, φοβούμενη μήπως εγκαταλείψουν την Ουκρανία, αλλά και ανίκανη να καταδικάσει με την ίδια αποφασιστικότητα την πολιτική του Μπενιαμίν Νετανιάχου στη Γάζα όπως κάνει με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία.

Τι πρέπει να κάνει η Ευρώπη

Το ερώτημα είναι σαφές: Ποιος είναι ο σκοπός μιας ΕΕ που περιορίζεται σε «ημίμετρα», εσωτερικούς συμβιβασμούς και συνεχείς υποχωρήσεις; Οι εθνικιστές της άκρας δεξιάς προτείνουν διάλυση της Ένωσης και ένα μέλλον γεμάτο διαμάχες και πολιτική αστάθεια.

Η ομοσπονδιακή απάντηση πρέπει να είναι η αυτοπεποίθηση:

Να πάψει να υπολογίζει την ευημερία μόνο με βάση το ΑΕΠ ανά κάτοικο.

Να εντάξει την κλιματική κρίση σε κάθε οικονομική ανάλυση.

Να φορολογήσει την τεχνολογία και τον πλούτο, αντικαθιστώντας τις εθνικές συνεισφορές με ενιαίους φόρους.

Να επενδύσει αποφασιστικά σε τομείς όπου υστερεί έναντι των ΗΠΑ, όπως η τεχνολογία και το διάστημα, με μεγαλύτερους προϋπολογισμούς.

Και τέλος, να υιοθετήσει μια στάση «δεν μας νοιάζει», όπως έκανε ο Τραμπ, απαντώντας στις κριτικές με αυτοπεποίθηση.

Μόνο έτσι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να σταματήσει να είναι απλός παρατηρητής και να εξελιχθεί σε πραγματικό παγκόσμιο παίκτη, ικανός να υπερασπιστεί τις αρχές και τα συμφέροντά του.