Η Αλγερινή πυγμάχος Imane Khelif βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού 2024, όχι μόνο για τις επιδόσεις της στο ρινγκ αλλά και λόγω μιας διαμάχης σχετικά με τo γεγονός ότι της επετράπη να αγωνιστεί στην κατηγορία των γυναικών αν και υπήρχαν αντιδράσεις, καθώς τίθενται ιατρικά ζητήματα που την αφορούν και σχετίζονται με τα επίπεδα της τεστοστερόνης της. Παρά τις αμφισβητήσεις, η Imane Khelif κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στην κατηγορία των 66 κιλών στην πυγμαχία σημειώνοντας μια ιστορική νίκη για την Αλγερία.
Η διαμάχη ξεκίνησε όταν η αθλήτρια αποκλείστηκε από το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Πυγμαχίας το 2023 λόγω αποτυχίας σε τεστ επιλεξιμότητας φύλου. Παρόλα αυτά, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) την έκρινε κατάλληλη να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες, βασιζόμενη στο ότι το φύλο της στο διαβατήριό της ήταν θηλυκό. Κατά τη διάρκεια των Αγώνων, η Imane Khelif αντιμετώπισε έντονη κριτική και διαδικτυακή παρενόχληση, με αβάσιμους ισχυρισμούς να διαδίδονται για την ταυτότητα φύλου της. Σε απάντηση, κατέθεσε μήνυση για διαδικτυακή παρενόχληση, στοχεύοντας σε διάφορα δημόσια πρόσωπα που συνέβαλαν στη διάδοση ψευδών πληροφοριών.
Η υπόθεσή της ανέδειξε τις προκλήσεις και τις συζητήσεις γύρω από την επιλεξιμότητα φύλου στον αθλητισμό, φέρνοντας στο προσκήνιο την ανάγκη για σαφείς και δίκαιες κατευθυντήριες γραμμές. Παρά τις αντιξοότητες, η αθλήτρια παρέμεινε αφοσιωμένη στην καριέρα της, δηλώνοντας την πρόθεσή της να συνεχίσει να αγωνίζεται και να υπερασπίζεται την τιμή και την αξιοπρέπειά της. Όπως φαίνεται, η Imane Khelif δεν μπήκε στο ρινγκ απλώς για να κερδίσει χρυσά γάντια. Μπήκε για να διεκδικήσει θέση και φωνή σε έναν κόσμο που ακόμα παλεύει με τα όριά του.
Εμείς ζητήσαμε από τον Σαράντη Γκάγκο, PhD, κλινικό κυτταρογενετιστή, διπλωματούχο του American Board of Medical Genetics και ερευνητή του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) να μας εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει με την περίπτωση της Imane Khelif, αν πρέπει να αγωνίζεται στην κατηγορία γυναικών και τελικά σε ποιο φύλο την κατατάσσει η βιολογία: Είναι άνδρας, γυναίκα ή ίντερσεξ; Ακολουθεί η απάντησή του.
Κατά τη δημιουργία των αναπαραγωγικών κυττάρων του ανθρώπου κάθε ένας από τους δύο βιολογικούς γονείς συνεισφέρει την απαραίτητη γενετική πληροφορία για το νέο οργανισμό μορφοποιημένη σε 23 μητρικά και 23 πατρικά χρωμοσώματα. Δύο από αυτά τα 23 ζευγάρια χρωμοσωμάτων που συνιστούν τον Καρυότυπο 46 χρωμοσωμάτων των σωματικών κυττάρων του ανθρώπινου σώματος, που θεωρούνται υπεύθυνα για τον καθορισμό του φύλου.
Σε όλα τα θηλαστικά, τα αυτόνομα φυλοκαθοριστικά μόρια DNA συμβολίζονται με τα λατινικά γράμματα X και Y. Κατά κανόνα, η χρωμοσωμική σύσταση ΧΧ οδηγεί στην ανάπτυξη θηλυκών οργανισμών, ενώ η σύσταση ΧΥ σε οργανισμούς με ανδρικά εξωτερικά γεννητικά όργανα. Κατά τη γονιμοποίηση, οι μητέρες συνεισφέρουν ένα από τα δύο Χ χρωμοσώματα που καθορίζουν το φύλο τους, ενώ οι πατέρες συμβάλλουν προσφέροντας είτε ένα Χ ή ένα Υ χρωμόσωμα. Επομένως οι αρσενικοί γαμέτες είναι αυτοί που καθορίζουν εάν ένα παιδί θα γεννηθεί ως κορίτσι ή αγόρι.
Εξαιρέσεις στον κανόνα αποτελούν τα λεγόμενα σύνδρομα «αναστροφής φύλου». Πρόκειται
κατά κύριο λόγο για σπάνιες γενετικές διαταραχές που οδηγούν σε γέννηση παιδιών με Καρυότυπο 46,ΧΧ ή 46,ΧΥ, ο οποίος όμως δεν είναι συμβατός τόσο με τα εξωτερικά γεννητικά όργανα του ατόμου, όσο και με άλλα δευτερογενή χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν τα δυο φύλα.
To σύνδρομο θηλεοποίησης των όρχεων
Το «σύνδρομο θηλεοποίησης των όρχεων» το οποίο πιθανολογήθηκε στην περίπτωση της αθλήτριας Imane Khelif, συνδέεται με καρυότυπο 46,ΧΥ. Σύμφωνα προς τον κορυφαίο στο αντικείμενο καθηγητή Joe Leigh Simpson, του οποίου είχα την τύχη να είμαι μαθητής κατά την εκπαίδευσή μου στην Εργαστηριακή Ιατρική Γενετική στο Χιούστον του Τέξας, η θηλεοποίηση των όρχεων παρουσιάζει εκτεταμένη ετερογένεια όσον αφορά τα αίτια, αλλά και την εκδήλωση των συμπτωμάτων που τη χαρακτηρίζουν.
Η συχνότητα εμφάνισης κυμαίνεται από 1 ανά 80.000 γεννήσεις μέχρι 1 προς 5.000 ανάλογα με την αιτιολογία. Έχουν περιγραφεί περισσότερες από 16 διαφορετικές αιτίες εμφάνισης της «αναστροφής φύλου XY» που αφορούν μεταλλάξεις διαφορετικών γονιδίων τα οποία εδράζονται είτε στα φυλοκαθοριστικά χρωμοσώματα (πχ. SRY, DAX1, AR) είτε σε άλλα χρωμοσώματα του ανθρώπινου γονιδιώματος (πχ. μεταλλάξεις στα γονίδια WNT1 ή SOX9).
Όλες οι διαφορετικές καταστάσεις που οδηγούν σε θηλεοποίηση των όρχεων συνδέονται με ορμονικές διαταραχές και σοβαρή υπογονιμότητα και ενίοτε οδηγούν σε ανάπτυξη μυϊκής μάζας ανάλογης με την ανδρική και αυτό μπορεί να αποτελεί πλεονέκτημα σε αθλήματα που βασίζονται στη σωματική δύναμη. Πρέπει να σημειωθεί όμως, ότι σε αρκετές από αυτές τις διακριτές γενετικές καταστάσεις ενδέχεται να συνυπάρχουν σοβαρές νοσολογίες, οι οποίες μπορεί να εκτείνονται από βαριές αιματολογικές παθήσεις ή σωματικές δυσμορφίες έως βαριές σκελετικές ανωμαλίες.
Τελικά σε ποια κατηγορία πρέπει να αγωνίζεται η συγκεκριμένη αθλήτρια;
Η απάντηση λοιπόν στο ερώτημα εάν η συγκεκριμένη αθλήτρια η οποία κατηγορήθηκε για αθέμιτο ανταγωνισμό έναντι των συναθλητριών της μπορεί να ενταχθεί σε μια ξεχωριστή κατηγορία αθλητών με αναστροφή φύλου 46,ΧΥ δεν είναι προφανής. Ορισμένα άτομα με αναστροφή φύλου υπερτερούν μυϊκά έναντι των γυναικών ενώ υπολείπονται έναντι των ανδρών. Η σπανιότητα του φαινομένου σε συνδυασμό με την ευρεία ετερογένεια των συμπτωμάτων ανά επιμέρους αιτιολογία το καθιστά περίπλοκο πρόβλημα που εκτείνεται πέραν των κοινών ζητημάτων συμπερίληψης σε ζητήματα αναπηρίας.
H Imane Khelif είναι βιολογικά άνδρας, γυναίκα ή ίντερσεξ;
Βιολογικά τα άτομα αυτά κατατάσσονται στα σύνδρομα αναστροφής φύλου. Μπορεί να αυτοπροσδιορίζονται ως άνδρας, γυναίκα, ίντερσεξ ή όπως αλλιώς αισθάνονται».
