Πριν λίγες μέρες γιορτάστηκαν πανηγυρικά τα 150 χρόνια της Αθηναϊκής Λέσχης που «πρωταγωνιστεί» αθόρυβα στην κοινωνική ζωή της πρωτεύουσας αλλά και της χώρας γενικότερα, με την επιλογή των νέων Μελών να γίνεται βάση πολύ αυστηρών κριτηρίων.
Και αν το ενδυματολογικό και η κόσμια συμπεριφορά που πρέπει να τηρείται μέχρι και σήμερα ευλαβικά, σε κάποιους μπορεί να ξενίζει, αυτό ουσιαστικά είναι και το μυστικό της μακροημέρευσης της, με ουσιαστικά μόνο μελανό σημείο την εποχή του Διχασμού, μεταξύ Βενιζελικών και Αντιβενιζελικών, στο «Φλυαρητήριο».
Έκτοτε όπως ορίζει ο Εσωτερικός Κανονισμός της Αθηναϊκής Λέσχης, τα Μέλη της πρέπει να συμπεριφέρονται «μετά πάσης ευγενείας και να αποφεύγωσι πάσαν φράσιν ήτις θα ηδύνατο να θίξει την αξιοπρέπειαν ή τας πεποιθήσεις άλλους μέλους».
H Αθηναϊκή Λέσχη ιδρύθηκε σε μια εποχή που η Αθήνα είχε μόλις πενήντα χιλιάδες κατοίκους και ο πληθυσμός της Ελλάδος έφτανε μόλις τα ενάμιση εκατομμύριο κατοίκους με τα γεωγραφικά σύνορα της πατρίδας να φθάνουν ως τη Λαμία. Το 1875, είκοσι επίλεκτα μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας αποφάσισαν να δημιουργήσουν μια κλειστή Λέσχη ανδρών, κοινωνικού και πολιτιστικού χαρακτήρα, στα πρότυπα της Αγγλικής Λέσχης.
Το εμβληματικό κτίριο της Αθηναϊκής Λέσχης και η ιστορία του
Η Λέσχη βάση κάποιων παλαιών μαρτυριών μελών της εγκαταστάθηκε αρχικά σε ένα σπίτι στην οδό Αιόλου. Το αναφέρουν και ως «οικία Μελά», όμως δεν πρόκειται για το μέγαρο του Βασίλη Μελά, το πιο γνωστό και ως «Ταχυδρομείο» που χτίστηκε πολύ αργότερα. Στην συνέχεια η Λέσχη μεταφέρθηκε στην «οικία Πάππου» στους Αγίους Θεοδώρους και μόλις το 1897 η λέσχη θα νοικιάσει από τη χήρα του Μιχαήλ Μελά έναντι του ποσού των 13.000 δραχμών το χρόνο, το αρχοντικό της οδού Πανεπιστημίου , που θα εγκατασταθεί πλέον μόνιμα.
Το 1907 η Λέσχη θα αγοράσει το σπίτι από τους κληρονόμους του Μιχαήλ Μελά για 285.000 δραχμές και θα κάνει μεταρρυθμίσεις σε αυτό σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αναστάση Μεταξά. Και εκείνη την εποχή θα μεταφερθεί, λόγω εργασιών όμως, στο σπίτι του Χατζηανέστη, στην οδό Σταδίου.
Το 1914 αγοράζεται και το διπλανό σπίτι, της χήρας του Παύλου Μελά, για 110.000 χιλιάδες δραχμές. Τα δυο σπίτια θα ενωθούν σε ένα, και σε σχέδια των Αναστάση Μεταξά, Μιλτιάδη Αξελού και Βασίλη Κουρεμένου θα γίνουν το μέγαρο της Αθηναϊκής Λέσχης όπως το γνώρισαν οι Αθηναίοι για μισό και πλέον αιώνα. Το κτίριο αυτό κατεδαφίστηκε το 1969 και τη θέση του θα πάρει το κτίριο που γνωρίζουμε στην οδό Πανεπιστημίου, κατά την διάρκεια της προεδρίας του Κωνσταντίνου Ζαρίφη.
Η ανοικοδόμηση του νέου κτιρίου στη θέση του παλαιού, επί των οδών Αμερικής και Ελευθερίου Βενιζέλου (Πανεπιστημίου) τελείωσε το 1971. Το κτίριο έγινε σε σχέδιο του Εμμανουήλ Βουρέκα και διαθέτει οκτώ ορόφους. Το κτίριο αποτελείται από δυο υπόγεια, από ισόγεια καταστήματα, με μεσόροφο. Τους τέσσερις τελευταίους ορόφους αρχικά μαζί με την ταράτσα όπου υπάρχει το roof garden χρησιμοποιεί η Λέσχη, ενώ το υπόλοιπο κτίριο είναι για εκμετάλλευση.
Η συμβολή στους Πολέμους, την περιόδο της Κατοχής και στην Κύπρο το 1974
Η Αθηναϊκή Λέσχη πρωτοστάτησε στους πολέμους της Ελλάδος, στην Κατοχή, αλλά και στον πόλεμο της Κύπρου. Το 1914, που παραγγέλθηκε το θωρηκτό «Σαλαμινία» για να διατηρήσει ο Ελληνικός Στόλος την δύναμη του στο Αιγαίο, η Λέσχη εκείνη την εποχή προσέφερε για τον σκοπό αυτό χίλιες χρυσές λίρες. Διέθεσε επίσης σημαντικά ποσά για τον Αγώνα της Βορείου Ηπείρου, αλλά και για τα θύματα της πολεμικής δεκαετίας 1912 – 1922.
Στον πόλεμο του 1940-41 έδωσε 500.000 χιλιάδες δραχμές, ενώ καθόλη την διάρκεια της Κατοχής αλλά και για πολλά χρόνια αργότερα διατήρησε στην περιοχή της Κηφισίας αναρρωτήριο ίδρυμα που νοσηλεύονταν παιδιά με φυματίωση, το πρεβαντόριο, όπως ονομαζόταν.
Μεταξύ άλλων, η Λέσχη, «υιοθέτησε» ένα κατεστραμμένο χωριό στην Ηπειρο, το Μαυροβούνι. Το 1974 η Λέσχη, έδωσε για την Κύπρο, το ποσό των 200.000 χιλιάδων δραχμών και επί πλέον άλλες 45.000 δραχμές για να στείλει τα Χριστούγεννα παιχνίδια σε μικρά προσφυγόπουλα της Μεγαλονήσου.
Η συλλογή έργων Τέχνης και η πρώτη έκθεση ζωγραφικής στην Αθήνα
Η Λέσχη εκτός των άλλων διαθέτει μια σημαντική συλλογή Έργων Τέχνης που έχουν συγκεντρωθεί ως επί το πλείστον στα πρώτα εκατό χρόνια της λειτουργίας της. Τα έργα, αυτά προέρχονται είτε από δωρεές μελών της είτε από αγορές που πραγματοποίησε η ίδια.
Ανάμεσα στα έργα περιλαμβάνονται σύμφωνα και με τον πρώτο επίσημο κατάλογο 23 ρολόγια, πολύτιμα κηροπήγια, παλιά σερβίτσια φαγητού, πολλά βάζα, αρχαία αγγεία, κινέζικα αντικείμενα και πολλά άλλα έργα Τέχνης. Ανάμεσα τους πίνακες των κορυφαίων Ελλήνων ζωγράφων.
Ανάμεσα τους, πίνακες του Γ. Ιακωβίδη, της Θαλ. Φλωρά – Καραβία, του Ν. Οθωναίου, του Αιμ. Προσαλέντη με κορυφαίο τον πολύ γνωστό πίνακα «Δείγμα συσσιτίου» σε πολεμικό πλοίο», του Ν. Χατζηκυριάκου- Γκίκα. Ταυτόχρονα διαθέτει και ένα σημαντικό αριθμό προσωπογραφιών. Ανάμεσα σε αυτές 18 προσωπογραφίες, έργα των Ν. Λύτρα, Ν. Οθωναίου, Γ. Κοσμαδόπουλου, Ι. Μόραλη, Α. Βουρλούμη, που απεικονίζουν τους Προέδρους της Λέσχης στο διάστημα της εκατονταετίας.
Όπως και άλλες 8 προσωπογραφίες, ελαιογραφίες και παστέλ, των Γ. Ιακωβίδη, Δ. Γερανιώτη, που έχουν απεικονίσει τα Μέλης της Λέσχης που έπεσαν στους απελευθερωτικούς Πολέμους της Ελλάδος.
Τα μέλη αυτά ήταν ο διοικητής της Λεγεώνας των Φιλλελήνων που έπεσε στη μάχη του Δομοκού, Περικλής Βαρατάσης, ο πρώτος Έλληνας αεροπόρος, Κωνσταντίνος Μάνος, ο πρώτος νεκρός απόφοιτος της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, Ανθυποπλοίαρχος, Εμμανουήλ Αντωνιάδης, ο Ιλαρχος της 3ης Μεραρχίας Πεζικού που έπεσε στη μάχη των Γιαννιτσών, Βασίλης Καψαμπέλης, ο εγγονός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και γιός του Πάνου Κολοκοτρώνη, που σκοτώθηκε στη μάχη στα στενά της Κρέσνας, Γεώργιος Κολοκοτρώνης, ο ‘Έλληνας πρωτοπόρος στο άθλημα της αντισφαίρισης και πεσόντας στους Βαλκανικούς πολέμους, Αντώνης Αλμέιδας, ο Ζαφείρης Μάτσας και ο ηρωικός καπετάνιος του «Αττική» που βύθισαν οι Γερμανοί στο Κάβο Ντόρο στις 11 Απριλίου του 1941, Δημήτρης Μελετόπουλος.
Η «Χάρτα» του Ρήγα και το «Εκαρτέ»
Ανάμεσα στους πολύτιμους θησαυρούς της Βιβλιοθήκης της Λέσχης είναι και η μεγάλη «Χάρτα» του Ρήγα Φερραίου (έκδοση Βιέννης 1797), ενώ θα πρέπει να αναφέρουμε εδώ πως η Αθηναϊκή Λέσχη βοήθησε ιδιαίτερα τις Καλές Τέχνες στην χώρα μας με αγορές γλυπτών και ζωγραφικών πινάκων.
Μάλιστα στη Λέσχη έγινε αμέσως μετά τη λειτουργία της, και η πρώτη έκθεση έργων ζωγραφικής στην Αθήνα, με πίνακες των Γύζη, Ράλλη, Γιαλλινά, και Λεμπέση. Ενώ το παιχνίδι που κυριαρχούσε τα παλαιότερα χρόνια ανάμεσα στα Μέλη της, ήταν το «Εκαρτέ». Ένα ομαδικό και ιδιαίτερα τεχνικό παιχνίδι που άρχιζε τις βραδινές ώρες και τελείωνε τις μεταμεσονύκτιες. Στις οκτώ το βράδυ χτυπούσε το «καμπανάκι» και καλούσε τους παίκτες στο «Εκαρτέ». Μάλιστα από εκείνη την εποχή υπάρχουν και σκίτσα των πιο διάσημων παικτών που φιλοτέχνησε ο Άλκης Παπαδημητρίου.
Στοιχεία και φωτογραφικό υλικό αντλήθηκαν από το αναμνηστικό τεύχος της «Αθηναϊκής Λέσχης» (1976) για την εκατονταετηρίδα 1875 – 1975
