Γιατί λατρεύουμε να βλέπουμε σειρές και εκπομπές που μισούμε

Γιατί μας τραβούν τόσο πολύ την προσοχή πράγματα που… απεχθανόμαστε; Υπάρχει κάτι σχεδόν απολαυστικό στο να διαβάζεις για έναν διάσημο που δεν αντέχεις ή να ακούς ένα podcast και μια ραδιοφωνική εκπομπή ή να παρακολουθείς μια τηλεοπτική εκπομπή που σε εκνευρίζει.

Για ορισμένους η αρνητικότητα γίνεται σχεδόν εθιστική, τόσο έντονη και ελκυστική που τους κάνει να επιστρέφουν ξανά και ξανά. Και είναι αλήθεια πως πολλοί ασχολούνται με πράγματα για τα οποία εκφράζουν την απέχθειά τους.

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το λεγόμενο hate-watching, δηλαδή όταν παρακολουθούμε εκπομπές που αντιπαθούμε, αποκλειστικά για να τις κοροϊδέψουμε ή να τις σχολιάσουμε αρνητικά. Πρόκειται για την «απόλαυση» του να κοροϊδεύεις ή να επικρίνεις κάτι που δεν σου αρέσει, π.χ. μια τηλεοπτική σειρά ή ταινία.

Χιλιάδες θεατές αφιερώνουν τον πολύτιμο ελεύθερο χρόνο τους σε σειρές που… τους εκνευρίζουν. Αλλά γιατί; Ειδικοί στο Very Well Mind δίνουν την απάντηση.

Τι είναι το hate-watching (και τι δεν είναι)

Πρώτα από όλα θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τη διαφορά μεταξύ του hate-watching και της ένοχης απόλαυσης. Το δεύτερο αφορά περιεχόμενο που μας αρέσει αλλά ντρεπόμαστε να το παραδεχτούμε. Το πρώτο όμως είναι η συνειδητή επιλογή να δεις κάτι που σε θυμώνει – επειδή σου αρέσει να το κράζεις.

Γιατί το hate-watching είναι τόσο ελκυστικό;

Το hate-watching είναι κάτι περισσότερο από το να μην σου αρέσει κάτι. Είναι η ενεργή απόφαση να εκτεθείς σε αρνητικά συναισθήματα όπως θυμός και αποστροφή – με στόχο την απόλαυση. Σύμφωνα με την ψυχολόγο Caitlin Slavens, «οι θεατές συχνά νιώθουν ενόχληση ή εκνευρισμό, αλλά παράλληλα απολαμβάνουν να κριτικάρουν το περιεχόμενο».

Η Δρ. Charlynn Ruan προσθέτει ότι η παρακολούθηση της «παρακμής» – όπως την αντιλαμβάνεται κάθε άτομο – γεννά αίσθηση ανωτερότητας. Το hate-watching μπορεί να γίνει σχεδόν κοινωνική δραστηριότητα, ακόμη κι αν πρόκειται για ένα online κοινό που λατρεύει να μισεί τον ίδιο χαρακτήρα.

Οι ψυχολογικοί λόγοι πίσω από το hate-watching

Μας αρέσει να νιώθουμε – ακόμη και αν τα συναισθήματα είναι αρνητικά

 παραλογισμός του hate-watching είναι ότι μας κάνει να νιώθουμε καλά, ακόμη και όταν νιώθουμε άσχημα. Αν νιώθεις ότι θέλεις να είσαι θυμωμένος, τότε το hate-watching σου προσφέρει ακριβώς αυτό που ψάχνεις.

Ελιτισμός

Στα μάτια μας βλέπουμε κάτι «κατώτερο» και νιώθουμε καλύτεροι. Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης, ενισχύουμε την αυτοεικόνα μας βλέποντας ανθρώπους ή περιεχόμενο που θεωρούμε γελοίο ή χαμηλής ποιότητας. Και όταν το μοιραζόμαστε με άλλους, νιώθουμε επιβεβαίωση για τη δική μας «ανωτερότητα».

Νοσταλγία

Πολλές φορές συνεχίζουμε να βλέπουμε reboot ή sequels που μας απογοητεύουν, απλά για να νιώσουμε ξανά τη σύνδεση με το παρελθόν. Ακόμη κι αν οι χαρακτήρες δεν μας αντιπροσωπεύουν πια, συνεχίζουμε — από καθαρή νοσταλγία.

Κρυφή επιθυμία

Μπορεί να αντιπαθείς μια σειρά, αλλά να νιώθεις γοητευμένος από τον κόσμο της. Ακόμη κι αν δεν το παραδέχεσαι, παρακολουθείς επειδή σε μαγεύει ή σε προκαλεί. Αυτή η εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στην αποστροφή και την έλξη, η λεγόμενη γνωστική ασυμφωνία, είναι καύσιμο για το hate-watching.

«Μακάβρια» περιέργεια

Όπως χαζεύουμε ένα τρακάρισμα από μακριά, έτσι βλέπουμε ανθρώπους που παίρνουν κακές αποφάσεις, που έχουν «περίεργες» ζωές ή επικίνδυνες συμπεριφορές. Μας γοητεύει γιατί είναι ξένο από εμάς – και ασφαλές να το ζήσουμε μέσα από την οθόνη.

Οι επιπτώσεις του hate-watching

Το hate-watching μπορεί να είναι διασκεδαστικό, αλλά έχει και κόστος. Αν γίνει συνήθεια, μπορεί να σε κάνει πιο κυνικό και επικριτικό γενικά. Μπορεί να σε ωθήσει να βλέπεις τους ανθρώπους γύρω σου με καχυποψία και αρνητισμό – και να φοβάσαι ότι σε κρίνουν όπως κρίνεις εσύ.

Όπως λέει η Δρ. Ruan, «όταν ασχολούμαστε συνεχώς με το να κρίνουμε άλλους, αρχίζουμε να πιστεύουμε ότι και οι άλλοι μας κρίνουν». Το αποτέλεσμα; Μπορεί να φοβόμαστε να ρισκάρουμε ή να εκτεθούμε — μην τύχει και μας «κράξουν» όπως κάνουμε εμείς.

Επιπλέον, το hate-watching συχνά ενισχύει στερεότυπα και την περιφρόνηση προς ανθρώπους διαφορετικούς από εμάς.

Ο ρόλος των showbiz και των social media

Η βιομηχανία ψυχαγωγίας δεν ενδιαφέρεται αν αγαπάς ή μισείς μια εκπομπή. Αν τη βλέπεις, κερδίζει. Πολλές παραγωγές βασίζονται στη απήχηση του hate watching. Οπότε όσο περισσότερο πολώνουν το κοινό, τόσο το καλύτερο. Πολλές και πολλοί δεν θα υπήρχαν στο χώρο χωρίς αυτό το φαινόμενο.

Τα δε social media έχουν φουσκώσει το κύμα του hate-watching. Η περιφρόνηση γίνεται συλλογικό χόμπι, με memes, threads και viral κράξιμο. Και ακόμη κι αν δεν σκόπευες να δεις μια σειρά, νιώθεις την πίεση πως πρέπει να γνωρίζεις για αυτήν και να συμμετέχεις στην online κουβέντα.

Εν τέλει, ίσως το πραγματικό ερώτημα δεν είναι γιατί βλέπουμε ό,τι βλέπουμε, αλλά τι σημαίνει για εμάς αυτό που νιώθουμε όταν το βλέπουμε.