Η περίοδος κατάθεσης των φορολογικών δηλώσεων έφτασε και όπως κάθε χρόνο, παρατηρείται το ίδιο μοτίβο: Πολλοί περιμένουν μέχρι την τελευταία στιγμή για να υποβάλουν τη δήλωσή τους.
Ο αριθμός των υποβληθεισών δηλώσεων αυξάνεται απότομα όσο πλησιάζουμε στην καταληκτική ημερομηνία. Η αναβολή μέχρι την τελευταία στιγμή φαίνεται για ένα μεγάλο ποσοστό να αποτελεί κανόνα, παρότι δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο νόημα και επιπλέον μπορεί και να κοστίσει. Γιατί όμως συμβαίνει; Είναι αδιαφορία, τεμπελιά ή κάτι βαθύτερο;
Η απάντηση βρίσκεται στην ψυχολογία της αναβλητικότητας: ένα φαινόμενο που δεν αφορά την έλλειψη ικανότητας, αλλά τη δυσκολία διαχείρισης των συναισθημάτων που μας προκαλεί η ίδια η διαδικασία.
Η αιτία της αναβλητικότητας
Όπως επισημαίνεται στο Psychology Today, η αναβλητικότητα είναι η αχρείαστη καθυστέρηση μιας ενέργειας, ακόμα κι όταν γνωρίζουμε ότι αυτό θα μας προκαλέσει ορισμένες συνέπειες – ενοχές, άγχος, επίπληξη ή ακόμα και πρόστιμο. Και το σημαντικό είναι ότι οι περισσότεροι γνωρίζουν αυτές τις συνέπειες, αλλά επιμένουν να αναβάλουν μέχρι τελευταία στιγμή μια ενέργεια.
Συχνά η αναβλητικότητα παρουσιάζεται ως τεμπελιά ή αδιαφορία, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για συναισθηματική σύγκρουση. Το άτομο βρίσκεται ανάμεσα σε επιλογές που διαφέρουν στο πόσο ευχάριστες ή κουραστικές είναι. Αν και οι λόγοι που αναβάλλει κανείς τη δήλωση φόρου μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, ο κοινός παρονομαστής είναι ότι η διαδικασία μοιάζει ψυχολογικά δυσάρεστη, ακόμα και επώδυνη.
Όταν κάποιος ξεκινάει να υποβάλει μια φορολογική δήλωση, έχει να επιλέξει: είτε να προχωρήσει σε μια διαδικασία που του φαίνεται περίπλοκη και στρεσογόνα, είτε να κάνει κάτι πιο ευχάριστο. Σύμφωνα με έρευνες, οι περισσότεροι επιλέγουν το δεύτερο.
Η αναβλητικότητα είναι τρόπος αποφυγής των αρνητικών συναισθημάτων, που προκαλεί το ίδιο το έργο – όχι απαραίτητα η εργασία καθαυτή. Όμως, αυτή η αποφυγή δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο.
Η προσωρινή ανακούφιση από την αποφυγή μάς κάνει να νιώθουμε καλύτερα στιγμιαία, αλλά τελικά καταλήγουμε να καθυστερούμε ακόμα περισσότερο και να νιώθουμε χειρότερα από πριν. Και όσο περισσότερο παρατείνεται αυτή η τακτική, τόσο ενισχύεται το άγχος και η τάση για αποφυγή.
Πώς να ξεπεράσουμε την αναβλητικότητα με τη φορολογική δήλωση
Σύμφωνα με τη Simone Tang, επίκουρη καθηγήτρια οργανωσιακής συμπεριφοράς. υπάρχουν μερικές πρακτικές τακτικές για να περιορίσουμε αυτή την τάση της αναβλητικότητας:
1. Σπάστε τον στόχο σε μικρά βήματα.
Αντί να σκέφτεστε «πρέπει να τελειώσω τη δήλωση», σκεφτείτε: «θα συμπληρώσω σήμερα μόνο ένα τμήμα». Το να χωρίσουμε έναν μεγάλο στόχο σε μικρότερους τον κάνει να φαίνεται πιο εφικτός. Για παράδειγμα, μπορείτε πρώτα να ασχοληθείτε μόνο με τα εισοδήματα, μετά με τις αποδείξεις, και ούτω καθεξής.
2. Θέστε εύρος στόχου, όχι συγκεκριμένο στόχο.
Μπορείτε να πείτε «θα δουλέψω 10 έως 20 λεπτά». Η ύπαρξη εύρους δίνει μεγαλύτερη ευελιξία και ψυχολογικά διπλασιάζει τις πιθανότητες επιτυχίας. Μπορείτε να πείτε στον εαυτό σας ότι θα συμπληρώσετε 5 έως 10 ενότητες, ή ότι θα ασχοληθείτε με τη δήλωση για κάποιο χρονικό διάστημα πριν κάνετε διάλειμμα.
3. Εκμεταλλευτείτε το φαινόμενο της «νέας αρχής».
Οι άνθρωποι όταν αντιλαμβάνονται κάποια χρονική στιγμή ως «νέα αρχή» – όπως η αρχή του μήνα, του χρόνου ή ακόμη και μετά από ένα μεσημεριανό διάλειμμα – είναι πιο πιθανό να επανεκκινήσουν μια προσπάθεια. Δείτε την κάθε στιγμή σαν μια νέα ευκαιρία και όχι σαν συνέχεια της καθυστέρησης.
Το κλειδί για να σπάσει ο φαύλος κύκλος της αναβλητικότητας
Η αναβλητικότητα στη φορολογική δήλωση δεν είναι απλώς θέμα τεμπελιάς – είναι ένας ψυχολογικός μηχανισμός αποφυγής αρνητικών συναισθημάτων. Αν όμως καταλάβουμε το γιατί και αλλάξουμε τον τρόπο που προσεγγίζουμε την υποχρέωση, μπορούμε να βγούμε από αυτόν τον φαύλο κύκλο. Το κλειδί είναι να ξεκινήσουμε, έστω και λίγο. Γιατί κάθε μικρό βήμα είναι ένα βήμα πιο κοντά στην ανακούφιση.
