Μια από τις χαρακτηριστικότερες πόλεις της χώρας, η οποία φωνάζει «Ελλάδα», είναι η Θεσσαλονίκη. Στο πιο κεντρικό σημείο της Θεσσαλονίκης, ακριβώς εκεί που σκάνε τα κύματα του Θερμαϊκού, βρίσκεται το σήμα κατατεθέν της, ο Λευκός Πύργος.
Φυσικά, ό,τι και αν επιλέξει να δει και να κάνει κάποιος στη βασίλισσα της Βόρειας Ελλάδας, το μόνο σίγουρο είναι πως την καρδιά του θα κλέψει ο Λευκός Πύργος, που δεσπόζει στο κέντρο της.
Ο Λευκός Πύργος στέκει για χρόνια αγέρωχος και «καλωσορίζει» τους επισκέπτες από όποια γωνιά φτάνουν σε αυτή. Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά αξιοθέατα της πόλης, με μια πολυποίκιλη ιστορία που αντικατοπτρίζει την εξέλιξη της περιοχής και της πόλης της Θεσσαλονίκης.
Χτισμένος κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Λευκός Πύργος είναι έχει ύψος 33,9 μ., περίμετρο 70 μ. και διάμετρο 22,7 μ. Οι 6 όροφοι του Πύργου επικοινωνούν με εσωτερική σκάλα, που ελίσσεται και είναι σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο. Το εσωτερικό του Πύργου κρύβει μέσα του όλη την ιστορία της πόλης και δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να γνωρίσει όλες τις ενδιαφέρουσες πληροφορίες που θέλει.
Ιστορία του Λευκού Πύργου
Η ακριβής ημερομηνία οικοδόμησης του Λευκού Πύργου δεν είναι γνωστή. Η σύγχρονη ιστοριογραφία δέχεται το κτίσμα ως οθωμανικό, καθώς χτίστηκε κατά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, το 1430. Επιπλέον, ο Λευκός Πύργος χρησιμοποιήθηκε ως κατάλυμα φρουράς Γενιτσάρων αλλά και ως φυλακή θανατοποινιτών.
Γύρω από τον πύργο υπήρχε ένα χαμηλό προτείχισμα, με τρεις οκταγωνικούς πύργους, το οποίο κατεδαφίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο περίβολος αυτός χρησίμευε κυρίως για να προστατεύει τον Πύργο από τη θάλασσα αλλά θεωρείται πιθανή η χρήση του και για την τοποθέτηση βαρέων πυροβόλων, τα οποία θα έλεγχαν την ακτογραμμή και το λιμάνι, καθώς ο Λευκός Πύργος από την αρχή της ανύψωσής του προστάτευε τη Θεσσαλονίκη.
Πολλοί αναρωτιούνται από πού πήρε το όνομά του ο Λευκός Πύργος. Ενδιαφέρον έχει το ότι στην αρχή, το όνομά του ήταν «Πύργος του Λέοντος», όπως αναφέρει η τουρκική επιγραφή, που υπήρχε στην είσοδό του, τώρα κατεδαφισμένου, εξωτερικού περιβόλου, το 1535-1536. Από τον 17ο αιώνα και μετά ονομαζόταν ανεπίσημα «Φρούριο της Καλαμαριάς» και «Πύργος των Γενιτσάρων».
Μετά την διάλυση του τάγματος των Γενιτσάρων το 1826, αποκτά το όνομα «Κανλί Κουλέ», δηλαδή «Πύργος του Αίματος», λόγω των σφαγών από τους Γενιτσάρους. Επειδή πολύ συχνά η όψη του Πύργου βαφόταν με αίμα και υπήρχαν πολλά θύματα από Οθωμανούς βασανιστές και εκτελεστές, αλλά και από Γενίτσαρους, εκείνη την περίοδο μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα ο Πύργος είχε ονομαστεί «Πύργος του Αίματος». Όταν οι Έλληνες κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη το 1912 κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, ο Πύργος είχε λευκό χρώμα, όπως και ονομάστηκε, γεγονός που συμβόλιζε τον καθαρισμό.
Ωστόσο, για την τωρινή του ονομασία, υπάρχουν διάφορες εξηγήσεις. Μια από αυτές, αναφέρει πως το κάποτε «Κανλί Κουλέ» μετονομάστηκε σε «Λευκός Πύργος», όταν ένας Εβραίος κατάδικος, ο Nathan Guidili, τον ασβέστωσε με αντάλλαγμα την ελευθερία του, το 1891. Μια άλλη εξήγηση, στηριγμένη στις έρευνες του Βασίλη Κ. Γούναρη, αναφέρει πως η σημερινή ονομασία του κτίσματος δόθηκε μεταξύ των ετών 1883 και 1884 μετά από απαίτηση του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄ ή από πρωτοβουλία του βαλή της πόλης Γκαλίπ, ο οποίος για να πετύχει την αλλαγή του ονόματος επικαλέστηκε το όνομα του σουλτάνου.
Ο Λευκός Πύργος στο πέρασμα του χρόνου
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912, το μνημείο περιήλθε στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου και στην κορυφή του υψώθηκε η ελληνική σημαία με ιστό το κεντρικό κατάρτι, λάφυρο – τρόπαιο από το βυθισμένο στον Θερμαϊκό, από το τορπιλοβόλο Τ-11 του Νικολάου Βότση, τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ-Μπουλέν». Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λευκός Πύργος στέγαζε το κέντρο διαβιβάσεων των Συμμάχων, ενώ το 1916 χρησιμοποίησαν έναν όροφό του για τη φύλαξη αρχαιοτήτων από αρχαιολογικές εργασίες στη ζώνη ευθύνης του βρετανικού εκστρατευτικού σώματος.
Τα επόμενα χρόνια, μέχρι και το 1983, ο Λευκός Πύργος χρησιμοποιήθηκε ως χώρος εγκατάστασης της αεράμυνας της πόλης, ως εργαστήριο Μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ως έδρα των συστημάτων Ναυτοπροσκόπων της πόλης.
Στην αρχή του 20ού αιώνα, στον χώρο γύρω από τον πύργο λειτουργούσε το περίφημο καφενείο και το Θέατρο του Λευκού Πύργου, που κατεδαφίστηκαν το 1954, με σκοπό την επέκταση του πάρκου. Από το 1983 έως το 1985, η εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων συντήρησε τον Πύργο αλλά και τον αναστήλωσε, και τον διαμόρφωσε ενόψει των εορτασμών για τα 2.500 χρόνια από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης, σε εκθεσιακό χώρο, με σκοπό να στεγάσει μια μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στη βυζαντινή ιστορική περίοδο της πόλης. Η αναστήλωση και μετατροπή του Πύργου σε εκθεσιακό κέντρο, βραβεύτηκε το 1988 από την Europa Nostra.
Από το 1985 έως το 1994 λειτούργησε η μόνιμη έκθεση «Θεσσαλονίκη: Ιστορία και Τέχνη». Το 1994 άνοιξε το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και τα εκθέματα άρχισαν να μεταφέρονται σταδιακά σε αυτό. Το 2001 παρουσιάστηκε στο Λευκό Πύργο η έκθεση «Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο» στο πλαίσιο του δικτύου τριών εκθέσεων με το γενικό τίτλο «Ώρες Βυζαντίου, Έργα και Ημέρες στο Βυζάντιο».
Το 2002 παρουσιάστηκε έκθεση έργων του ζωγράφου και συντηρητή αρχαιοτήτων Φώτη Ζαχαρίου με τον τίτλο «Άθως: Αποτυπώσεις και Μνήμες». Ο Λευκός Πύργος, διοικητικά, ανήκει στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και από το 2006 λειτουργεί μόνιμα ως Μουσείο Πόλης της Θεσσαλονίκης. Από το 2008 στεγάζει μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στην ιστορική διαδρομή της πόλης, από την ίδρυση της μέχρι τη σύγχρονη εποχή.
Η σημασία του Λευκού Πύργου σήμερα
Ο Λευκός Πύργος βρίσκεται στο πιο κεντρικό σημείο της Θεσσαλονίκης, παραμένοντας ένα από τα πιο ξεχωριστά αξιοθέατα της πόλης. Όποιος και αν επισκεφθεί την όμορφη πόλη της Μακεδονίας, δεν μπορεί να μην αντιληφθεί τη σημαντικότητα αυτού του κτηρίου, το οποίο έπαιξε διάφορους ρόλους κατά το πέρασμα των αιώνων.
Τώρα, το σημείο έχει μείνει εκεί, για να θυμίζει τους αγώνες του ελληνικού έθνους ενάντια στους κατακτητές αλλά και τις θυσίες που συνέβησαν εκεί, σύμφωνα με τις ιστορικές αναφορές. Θαυμάζοντας τα τείχη του, ο Λευκός Πύργος σίγουρα θα μείνει εκεί για πολλά χρόνια, να φυλά τα όρια της πόλης.
Δείτε φωτογραφίες του Λευκού Πύργου από το Newsbeast:
