Ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη κύρια αιτία θανάτου στις Ηνωμένες Πολιτείες, με περισσότερα από 2 εκατομμύρια νέα περιστατικά να διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο. Παρότι πολλοί παράγοντες κινδύνου (όπως η γενετική προδιάθεση ή η ηλικία) δεν μπορούν να τροποποιηθούν, η επιστημονική έρευνα καταδεικνύει ότι τουλάχιστον το 42% των νέων κρουσμάτων καρκίνου είναι δυνητικά αποτρέψιμα.

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής που συνδέονται με μικρότερο κίνδυνο καρκίνου δεν λειτουργούν απομονωμένα: συνήθως βελτιώνουν τη συνολική υγεία, ενισχύουν το ανοσοποιητικό και μειώνουν τον κίνδυνο και άλλων χρόνιων παθήσεων. Πώς, όμως, μεταφράζονται όλα αυτά στην καθημερινότητα των ίδιων των ογκολόγων;

Διατροφή με έμφαση στο φρέσκο και το ανεπεξέργαστο

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερες μελέτες συνδέουν τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου και άλλων σοβαρών νοσημάτων. Πρόκειται για τρόφιμα με μεγάλη διάρκεια ζωής, που περιέχουν συστατικά τα οποία δεν χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή μαγειρική, όπως τεχνητά αρώματα, γλυκαντικά, χρωστικές και γαλακτωματοποιητές.

Αντίθετα, η κατανάλωση μιας διατροφής πλούσιας σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά έχει συσχετιστεί με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου.

Ο Ernest Hawk, MD, MPH, αντιπρόεδρος και επικεφαλής του Τμήματος Πρόληψης Καρκίνου και Πληθυσμιακών Επιστημών στο MD Anderson Cancer Center του Πανεπιστημίου του Τέξας, περιγράφει πώς η επιστημονική γνώση επηρέασε τις προσωπικές του επιλογές.

«Πριν από πέντε χρόνια ήμουν περίπου 13 κιλά υπέρβαρος», αναφέρει. «Έκανα συνειδητή προσπάθεια να χάσω βάρος και να το διατηρήσω».

Για τον ίδιο, αυτό σήμαινε να μειώσει δραστικά τα έτοιμα γεύματα και το φαγητό εκτός σπιτιού και να βασίσει τη διατροφή του σε τρόφιμα που βρίσκονται πιο κοντά στη φυσική τους μορφή. «Προσπαθώ να καταναλώνω γεύματα που είναι κυρίως απροετοίμαστα, φρούτα και λαχανικά στη φυσική τους κατάσταση», εξηγεί.

Στην πράξη, αυτό μεταφράζεται σε περισσότερες ώρες στον διάδρομο με τα φρέσκα προϊόντα στο σούπερ μάρκετ, μαγείρεμα στο σπίτι και προετοιμασία φαγητού για τη δουλειά. «Παίρνω ντοματίνια μαζί μου αντί για έτοιμα μπισκότα ή σνακ που έτρωγα παλιά», εξηγεί. «Ήμουν αποφασισμένος να τρώω πιο φρέσκα τρόφιμα».

Κίνηση μέσα στη μέρα κι όχι μόνο στο γυμναστήριο

Η φυσική δραστηριότητα δεν αφορά μόνο την οργανωμένη άσκηση. Ο Δρ. Hawk προσπαθεί να ενσωματώνει την κίνηση ακόμα και στο απαιτητικό πρόγραμμα του νοσοκομείου.

«Προσπαθώ να κάνω περισσότερα βήματα. Συχνά κάνω δύο ή τρεις γύρους στον όγδοο όροφο του νοσοκομείου κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος», εξηγεί. Το μήνυμά του είναι σαφές: η πρόληψη ξεκινά νωρίς και βασίζεται στη συνειδητότητα. «Ξεκινήστε νωρίς, ζήστε πιο συνειδητά και μεταδώστε το στους φίλους και την οικογένειά σας. Ποτέ δεν είναι αρκετά νωρίς».

Στρες, ύπνος και ενσυνειδητότητα

Ο Anton Bilchik, MD, PhD, χειρουργός ογκολόγος και διευθυντής του Προγράμματος Γαστρεντερικού και Ήπατος-Χοληφόρων στο Providence Saint John’s Cancer Institute στη Σάντα Μόνικα, τονίζει τη σημασία της ψυχικής υγείας στην πρόληψη.

«Είναι γνωστό ότι το στρες και η διαταραχή των προτύπων ύπνου έχουν σημαντική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα και στο μικροβίωμα του σώματος», εξηγεί. «Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου και καρδιαγγειακών παθήσεων».

Παραδέχεται ότι η επαγγελματική του ιδιότητα κάνει την εξίσωση πιο δύσκολη. «Ξυπνάω στη μέση της νύχτας για να χειρουργήσω και κάνω πολύ μεγάλες, αγχωτικές επεμβάσεις», αναφέρει. Παρόλα αυτά, προσπαθεί να ελέγξει ό,τι μπορεί. «Έχω αρχίσει να δίνω μεγάλη προσοχή στην ενσυνειδητότητα. Ποτέ δεν πίστευα ότι θα άκουγα εφαρμογές διαλογισμού ή ότι θα διαλογιζόμουν ανάμεσα σε δύσκολες χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά το κάνω».

Σημαντική αλλαγή αποτέλεσε και η απόφαση να αποσυνδέεται όταν τελειώνει η δουλειά. «Όταν φεύγω, σταμάτησα να ελέγχω email. Οι γιατροί, ιδιαίτερα στην Αμερική, δυσκολεύονται να “απενεργοποιηθούν”, όμως αυτό συμβάλλει στο άγχος, την επαγγελματική εξουθένωση και τελικά στο συνολικό βάρος της ασθένειας».

Συστηματική άσκηση ως ασπίδα προστασίας

Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), οι σωματικά δραστήριοι ενήλικες εμφανίζουν σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο για αρκετούς κοινούς καρκίνους, όπως του μαστού, του παχέος εντέρου, του ενδομητρίου, του πνεύμονα και του στομάχου.

Η Christine Teal, MD, αναπληρώτρια καθηγήτρια Χειρουργικής και διευθύντρια του Breast Care Center στο George Washington University, έχει ενσωματώσει αυτή τη γνώση στην καθημερινότητά της.

«Προσπαθώ να γυμνάζομαι τουλάχιστον τέσσερις ημέρες την εβδομάδα και κατά προτίμηση πέντε», υποστηρίζει.

Το πρόγραμμά της περιλαμβάνει ασκήσεις με βάρη, με έμφαση στους μεγάλους μυς: πόδια, κοιλιακούς και γλουτούς. «Αυτό δεν βοηθά μόνο την υγεία των οστών, αλλά ενισχύει και τον μεταβολισμό», σημειώνει.

Τις υπόλοιπες ημέρες, τρέχει περίπου 2 χιλιόμετρα ή περπατά για μία ώρα, ενώ προσπαθεί να φτάνει καθημερινά τα 10.000 βήματα.

«Μπορεί να μην έχω πάντα όρεξη», αναφέρει, «αλλά ποτέ δεν μετανιώνω που γυμνάστηκα. Ακόμα και όταν είμαι πολύ κουρασμένη, βγαίνω τουλάχιστον για έναν γρήγορο περίπατο».

Υγιές βάρος και αποφυγή επιβαρυντικών συνηθειών

Ο Jack Jacoub, MD, ιατρός ογκολόγος και ιατρικός διευθυντής του MemorialCare Cancer Institute στην Καλιφόρνια, συνοψίζει τη στάση ζωής του με τη φράση: «Προσπαθώ να εφαρμόζω αυτά που κηρύττω».

Για τον ίδιο, η διατήρηση ενός λογικού Δείκτη Μάζας Σώματος είναι κομβική, καθώς η παχυσαρκία έχει συσχετιστεί με την ανάπτυξη συγκεκριμένων μορφών καρκίνου. «Το πετυχαίνω μέσω άσκησης και διατροφικών αλλαγών», εξηγεί.

Στόχος του είναι να ασκείται σχεδόν καθημερινά, συνδυάζοντας γιόγκα, άρση βαρών και καρδιοαναπνευστικές ασκήσεις. Παράλληλα, δεν καπνίζει, δεν καταναλώνει αλκοόλ και περιορίζει το κόκκινο, επεξεργασμένο ή ωμό κρέας.

«Υπάρχει σύνδεση μεταξύ κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος και ορισμένων μορφών καρκίνου», υπογραμμίζει. «Προτιμώ περισσότερα φρούτα, λαχανικά και ξηρούς καρπούς και περιορίζω τα επεξεργασμένα τρόφιμα».

Το συμπέρασμα των ειδικών

Οι ογκολόγοι συμφωνούν ότι η πρόληψη δεν είναι αποτέλεσμα μίας μόνο επιλογής, αλλά συνδυασμός καθημερινών συνηθειών. Διατροφή, άσκηση, διαχείριση στρες και διατήρηση υγιούς βάρους δεν εξαλείφουν τον κίνδυνο καρκίνου, μπορούν όμως να τον μειώσουν ουσιαστικά και να βελτιώσουν συνολικά την ποιότητα ζωής.