Κάθε χρόνο, περίπου δέκα εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο διαγιγνώσκονται με άνοια – περισσότεροι από ποτέ. Σήμερα, μόνο στην Ελλάδα, περίπου 250.000 άνθρωποι πάσχουν από κάποιας μορφής άνοια, με τη νόσο Αλτσχάιμερ να είναι η πιο συχνή αιτία (60–70% των συνολικών περιπτώσεων).
Επιπλέον υπάρχουν 350.000 με Ήπια Νοητική Διαταραχή που είναι το προστάδιο. Βάσει των στοιχείων για την εξέλιξη της άνοιας, και με δεδομένο πως για κάθε ασθενή χρειάζονται 2 έως 3 άτομα για τη φροντίδα του, εκτιμάται πως μέχρι το 2030 περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι στη χώρα μας, θα επηρεάζονται καθημερινά από την άνοια, συμπεριλαμβανομένων ασθενών και φροντιστών.
Η έγκαιρη αναγνώριση των πρώτων ενδείξεων μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τόσο τους ασθενείς όσο και τις οικογένειές τους να λάβουν την κατάλληλη φροντίδα και υποστήριξη. Ένας από τους πιο πρώιμους δείκτες είναι οι αλλαγές στην ομιλία – αφού τα προβλήματα στη χρήση της γλώσσας συχνά αποτελούν από τα πρώτα σημάδια γνωστικής εξασθένησης.
Ακολουθούν πέντε αλλαγές στην ομιλία που σύμφωνα με άρθρο στο Conversation της Sarah Curtis, υποψήφιας διδάκτορος στο Nottingham Trent University, με θέμα τη χρήση γλώσσας στο σύνδρομο Down και το Αλτσχάιμερ, μπορεί να προειδοποιούν για την έναρξη της νόσου:
1. Παύσεις, δισταγμοί και αοριστία
Ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα συμπτώματα είναι η δυσκολία στην εύρεση συγκεκριμένων λέξεων. Αυτό συχνά οδηγεί σε συχνές ή παρατεταμένες παύσεις και δισταγμούς στην ομιλία.
Όταν κάποιος δεν θυμάται τη σωστή λέξη, μπορεί να μιλάει αόριστα χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως «το πράγμα» ή να περιγράφει τη λέξη χωρίς να τη λέει. Για παράδειγμα, αν δυσκολεύεται να θυμηθεί τη λέξη σκύλος, μπορεί να πει: «το ζώο που το έχουν για κατοικίδιο… γαβγίζει… είχα ένα όταν ήμουν μικρός».
2. Χρήση λέξεων με λάθος νόημα
Η αντικατάσταση λέξεων είναι επίσης χαρακτηριστική. Το άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει μια λέξη από σχετική κατηγορία.
Για παράδειγμα, αντί για «σκύλος», μπορεί να πει «γάτα» ή, στα αρχικά στάδια, μια πιο γενική λέξη όπως «ζώο». Αυτή η σύγχυση των εννοιών δείχνει πως το άτομο δυσκολεύεται να προσδιορίσει συγκεκριμένα αντικείμενα ή κατηγορίες.
3. Μιλούν για τη δραστηριότητα αντί να την κάνουν
Κάποιος με Αλτσχάιμερ μπορεί να δυσκολεύεται να ολοκληρώσει μια απλή εργασία – δραστηριότητα. Αντί να την εκτελέσει, συχνά μιλάει για αυτήν αόριστα, εκφράζοντας αμφιβολίες και συναισθήματα. Μπορεί να πει: «Δεν είμαι σίγουρος αν μπορώ να το κάνω αυτό» ή «Παλιά ήμουν καλός σε αυτό», αντί να συζητήσει άμεσα για την εργασία ή να την εκτελέσει.
4. Περιορισμένο λεξιλόγιο
Ένα πιο λεπτό αλλά σημαντικό σημάδι είναι η μείωση της ποικιλίας λέξεων. Το άτομο αρχίζει να χρησιμοποιεί πιο απλή και επαναλαμβανόμενη γλώσσα, τα ίδια ρήματα, τα ίδια ουσιαστικά και επίθετα αντί για ένα ευρύτερο λεξιλόγιο .
5. Δυσκολία στην εύρεση των σωστών λέξεων
Καθώς η νόσος εξελίσσεται, γίνεται όλο και πιο δύσκολο για το άτομο να θυμηθεί λέξεις ή αντικείμενα που ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Αυτό μπορεί να φανεί σε γνωστικά τεστ, όπου ζητείται να κατονομάσει είδη τροφών, μέρη του σώματος ή λέξεις που ξεκινούν με το ίδιο γράμμα. Με τον χρόνο, αυτές οι ασκήσεις γίνονται ολοένα και πιο δύσκολες.
Η γλώσσα είναι ο καθρέφτης του μυαλού
Η ηλικία παραμένει ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου. Οι πιθανότητες εμφάνισης Αλτσχάιμερ διπλασιάζονται κάθε πέντε χρόνια μετά τα 65. Ωστόσο, περίπου 1 στους 20 ασθενείς εμφανίζει τη νόσο πριν από τα 65, σε αυτό που ονομάζεται πρώιμη ή νεανική μορφή Αλτσχάιμερ.
Αν και είναι φυσιολογικό να ξεχνάμε περιστασιακά λέξεις, η επίμονη και προοδευτική δυσκολία στην ομιλία – όπως η μειωμένη ευχέρεια ή η επαναληπτική χρήση λέξεων – μπορεί να αποτελεί πρώιμο σημάδι.
Η γλώσσα είναι καθρέφτης του νου. Η έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση δίνει χρόνο και ποιότητα ζωής σε όσους βρίσκονται αντιμέτωποι με την άνοια. Η παρακολούθηση των αλλαγών στην ομιλία δεν είναι ζήτημα φόβου, είναι πράξη φροντίδας, αγάπης και επίγνωσης.
