Την ώρα που πολύς ντόρος γίνεται για τα βιογραφικά των πολιτικών αρχηγών του σήμερα, ώρα να θυμηθούμε έναν Έλληνα που είχε κοτζάμ τιτλάρες στο τσεπάκι του!
Ο λόγος για την κορυφαία εκκλησιαστική και πολιτική προσωπικότητα της δεκαετίας του 1940, τον αρχιεπίσκοπο που διατέλεσε αντιβασιλέας και πρωθυπουργός!
Ο Δαμασκηνός, κατά κόσμον Δημήτριος Παπανδρέου, δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Ούτε συνηθισμένος ιεράρχης. Σπούδασε θεολογία και νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διακρίθηκε για το κοινωνικό του έργο και τα ανθρωπιστικά ιδεώδη ήδη από μητροπολίτης Κορίνθου ακόμα.
Ήταν τόσο φωτισμένος που κατάφερε να εκλεγεί αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος έναντι του εκλεκτού του δικτάτορα Μεταξά, μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθου. Η εκλογή του θα ακυρωνόταν φυσικά στο Συμβούλιο της Επικρατείας και όταν βγήκε τελικά ο Χρύσανθος, ο Δαμασκηνός εξορίστηκε στη Σαλαμίνα, όπου παρέμεινε μέχρι την Κατοχή.
Στον αρχιεπισκοπικό θρόνο ανήλθε τον Ιούνιο του 1941, όπου συνέχισε τη σπουδαία κοινωνική του δράση, ανακουφίζοντας τον δοκιμαζόμενο λαό, «βαφτίζοντας» πλήθος εβραίων για να τους σώσει από τη ναζιστική λαίλαπα και κάνοντας ό,τι περνούσε από το χέρι του για τη διάσωση των αγωνιστών της Αντίστασης.
Το καθολικό κύρος που απολάμβανε στον ελλαδικό χώρο θα τον καλούσε όμως και σε άλλες δράσεις. Ο κατακτητής και η προδοτική κυβέρνηση θέλουν το κακό του, ο Δαμασκηνός επιμένει ωστόσο και μετά την απελευθέρωση αποδεικνύει για άλλη μια φορά το ενωτικό του πρόσωπο.
Στο ταραγμένο πολιτικό κλίμα που άφησε η αποχώρηση των Γερμανών, είναι ο μόνος που θεωρείται πως μπορεί να αποτρέψει τον εμφύλιο που πλανάται πάνω από την Ελλάδα. Ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ δεν θέλει ούτε να ακούσει για τη λύση της αντιβασιλείας Δαμασκηνού, εξαναγκάζεται όμως εκ των πραγμάτων.
Ο ιεράρχης με την ευρύτατη λαϊκή αποδοχή ξεπηδά αντιβασιλέας μετά τα βίαια «Δεκεμβριανά» του 1944, καθώς είναι ο μόνος που μπορεί να προωθήσει την εθνική συμφιλίωση. Έργο δύσκολο βέβαια, καθώς η εξισορρόπηση των αντίρροπων δυνάμεων και των ξένων παρεμβάσεων απαιτεί σχεδόν αδύνατους χειρισμούς.
Ο Δαμασκηνός μετατρέπεται στον προνομιακό συνομιλητή των Βρετανών, επικοινωνώντας απευθείας με τον Τσόρτσιλ, συμβάλλοντας ακόμα και στην υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας εκείνο τον Φεβρουάριο του 1945. Εγγυητής της σταθερότητας θέλει να είναι, οι ασύμμετρες καταστάσεις όμως τον ξεπερνούν, καθώς τα μέτωπα πολλά και ισχυρά.
Ακόμα και πρωθυπουργός δέχεται να γίνει για το καλό του έθνους, έχοντας πάντα δίπλα του τον διευθυντή του πολιτικού του γραφείου, τον μεγάλο μας ποιητή και διπλωμάτη Γεώργιο Σεφέρη. Έχει όμως απέναντι τον βασιλιά και ένα ολόκληρο πολιτικό κατεστημένο.
Αναλαμβάνει πρωθυπουργικά καθήκοντα στις 17 Οκτωβρίου 1945, μετά την παραίτηση του ναυάρχου Πέτρου Βούλγαρη. Δεν θα παραμείνει ωστόσο στη θέση του, παραδίδοντας αμέσως την πρωθυπουργία την 1η Νοεμβρίου στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Βλέπει τις κυβερνήσεις να καταρρέουν τη μία πίσω από την άλλη και δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Ή μήπως μπορεί;
Η πρώτη του παραίτηση από το αξίωμα του αντιβασιλέα (22 Νοεμβρίου 1945) κλονίζει τον πολιτικό κόσμο, που πέφτει πάνω του για να τον μεταπείσει. Παραιτείται για δεύτερη φορά αμέσως μετά τις εκλογές του Μαρτίου του 1946, που έγιναν χωρίς τη συμμετοχή του Κομμουνιστικού Κόμματος και έκαναν τον Δαμασκηνό να συνειδητοποιήσει πόσο ταραγμένο είναι το κλίμα.
Όταν πραγματοποιείται και το πολιτειακό δημοψήφισμα για την παλινόρθωση της μοναρχίας στις αρχές Σεπτεμβρίου 1946, ο αντιβασιλέας αναγνωρίζει ότι δεν έχει πια θέση στα πολιτικά τεκταινόμενα της Ελλάδας. Παραιτείται οριστικά στις 28 του ίδιου μήνα και αφοσιώνεται στα εκκλησιαστικά του καθήκοντα.
Άφησε την τελευταία του πνοή τον Μάιο του 1949 ως μια από τις πιο λαμπρές εκκλησιαστικές και πολιτικές προσωπικότητες του καιρού…
