Μπορεί η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και η κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, να είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου; Υπάρχει η πιθανότητα η υπερδύναμη απλά να ανασυντάσσει τις δυνάμεις της γιατί θεωρεί πως στο εξής όλο το «παιχνίδι» θα παιχτεί άλλου; Μπορεί πλέον να έχουμε φτάσει στο σημείο που παρακολουθούμε την πτώση μιας «αυτοκρατορίας»;

Τις τελευταίες ημέρες, και ειδικά μετά την αρχή της προέλασης των Ταλιμπάν προς την Καμπούλ, ειδικοί αναλυτές σε όλο τον κόσμο προσπαθούν να εξηγήσουν τι συμβαίνει στη Μέση Ανατολή. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι ακριβώς έχει συμβεί ή ακόμα περισσότερο, τι μπορεί να συμβεί στο άμεσο μέλλον.

Σε αυτό που συμφωνούν όλοι, ωστόσο, είναι πως το παιχνίδι άλλαξε, η τράπουλα ανακατεύτηκε και το αύριο μοιάζει, και ίσως να είναι, πιο απρόβλεπτο και δυσοίωνο από ποτέ.

Οι αναλύσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ για την επόμενη ημέρα

Σχεδόν σε όλη την διάρκεια του 21ου αιώνα οι ΗΠΑ και οι ένοπλες δυνάμεις τους βρίσκονται σε πόλεμο. Αυτό κάποια στιγμή (για διάφορους λόγους, από οικονομικούς μέχρι και γεωπολιτικούς) θα έπρεπε να σταματήσει. Οι ρίζες της απόφασης να απεμπλακούν οι ΗΠΑ απ’ όλα τα εξωτερικά μέτωπα, ωστόσο, φτάνουν λίγο πιο πριν και συγκεκριμένα στο τέλος της διακυβέρνησης Κλίντον.

Στην ατζέντα του υιού Μπους προεκλογικά υπήρχε το σύνθημα πως η Αμερική θα πρέπει να σταματήσει να είναι ο χωροφύλακας του πλανήτη και να βρίσκεται διαρκώς σε πόλεμο. Και ίσως και να το έκανε αλλά ήρθαν βίαια οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 και ανέτρεψαν αυτήν την ατζέντα.

Ξεκίνησε ο πόλεμος στο Αφγανιστάν και οι στρατιωτικές επεμβάσεις στο Ιράκ. Ειδικά σε ότι αφορά τον πόλεμο στην χώρα του Κόλπου οι ΗΠΑ βρέθηκαν σε πόλεμο επί Κλίντον, επί Μπους, επί Ομπάμα, επί Τραμπ και επί Μπάιντεν ο οποίος, όμως, θα είναι ο πρόεδρος που στο τέλος του 2021 θα αποσύρει όλα τα στρατεύματα και από τη χώρα αυτή (θα μείνουν κάποιοι σύμβουλοι, μονάχα).

Παράλληλα, ας μην ξεχνάμε πως, υπάρχει και η απόφαση του Τραμπ, τους επόμενους μήνες να αποχωρήσουν τα αμερικανικά στρατεύματα και από τη Συρία όπου πλέον έχουν μείνει εκεί μόνο 900 σύμβουλοι.

Ο Τζο Μπάιντεν όταν ήταν γερουσιαστής είχε ψηφίσει υπέρ της επέμβασης στο Αφγανιστάν μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του 2001 στους δίδυμους πύργους. Αλλά μόνο τότε. Από εκείνη την περίοδο και μέχρι που εκλέχθηκε πρόεδρος των ΗΠΑ, δήλωνε πάντα αντίθετος στην παραμονή των αμερικανικών στρατευμάτων εκεί. Και αυτό το έκανε και σαν γερουσιαστής και σαν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ομπάμα και βέβαια τώρα σαν πρόεδρος των ΗΠΑ.

Πάντα επέμενε (και είχε κοντραριστεί σε αυτό με τον Ομπάμα) πως σκοπός αυτής της επέμβασης ήταν η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και της Αλ Κάιντα και όχι η οικοδόμηση ενός κράτους (πράγμα που επανέλαβε και στην προ ημερών ομιλία του μετά την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν).

Με την εκλογή του Μπάιντεν ήταν δεδομένη η απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν. Και ίσως αυτό να γινόταν ακόμα κι αν δεν είχε ξεκινήσει τη διαδικασία ο Τραμπ που έκανε τις πρώτες επαφές με τους Ταλιμπάν.

Η στρατηγική επιλογή των ΗΠΑ, πλέον, είναι ξεκάθαρη και θέλει τα στρατεύματά τους να αποχωρήσουν οριστικά από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου. Ο στόχος είναι ένας: να δώσουν έμφαση στον Ειρηνικό, στην Ασία και στην Κίνα που είναι ο ξεκάθαρος αντίπαλος των ΗΠΑ. Αυτό αναφέρει το νέο δόγμα και αυτό θα υπηρετηθεί πιστά.

«Ένα λιοντάρι που βρυχάται αλλά δεν έχει δόντια»

Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος πώς είναι δυνατόν η υπερδύναμη να μην μπορεί να έχει πλέον πάνω από ένα ανοιχτά μέτωπα. Κι όμως. Οι ΗΠΑ του σήμερα, δεν έχουν καμία σχέση με τις ΗΠΑ του χθες. Η οικονομία τους δεν είναι σε καθόλου καλή κατάσταση, ενώ και οι εσωτερικές πληγές που «άνοιξε» η διακυβέρνηση Τραμπ δεν φαίνεται εύκολο να κλείσουν.

Ίσως, όλοι γινόμαστε μάρτυρες της πτώσης μιας «αυτοκρατορίας». Είναι και αυτό ένα πιθανό σενάριο που πλέον το χρησιμοποιούν πολλοί αναλυτές σε διάφορες γωνιές του πλανήτη. Ίσως απλά οι ΗΠΑ παίζουν μια παρτίδα σκάκι για γερά νεύρα.

Το ξόδεμα των στρατιωτικών πόρων, το εμφυλιοπολεμικό κλίμα στο εσωτερικό των ΗΠΑ και η ενδυνάμωση των αντιπάλων τους, είναι τρία στοιχεία που μόνο οι τυφλοί δεν μπορούν να δουν. Μέσα σε αυτή την εξίσωση, έπρεπε να παρθεί μια απόφαση: Θα παραμείνουν σε μια περιοχή (Μέση Ανατολή και Κόλπος) που, πλέον, (σύμφωνα με το νέο δόγμα που αναφέρθηκε πριν) δεν τους προσφέρει τίποτα ή θα αποχωρήσουν και θα ανακατέψουν την τράπουλα;  Ξεκάθαρα αποφάσισαν το δεύτερο.

Όπως εξηγούσε και ο Αμερικανός αναλυτής Χουάν Κόουλ ακόμα κι αν οι αντίπαλοι των ΗΠΑ νιώθουν αυτή τη στιγμή πως έχουν το πάνω χέρι και πως οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι «στριμωγμένες», σύντομα θα διαπιστώσουν πως τα πράγματα δεν είναι απλά.

Οι Ρώσοι θα πρέπει να ανησυχούν για το αν οι ακραίοι Ισλαμιστές φτάσουν και στη δική τους πόρτα και ανάψουν νέες φωτιές σε μέτωπα όπως η Τσετσενία. Οι σιίτες του Ιράν θα «κοιμούνται» με το… ένα μάτι ανοιχτό, αφού πλέον το Αφγανιστάν θα ελέγχουν οι σουνίτες (και πάντα απρόβλεπτοι) Ταλιμπάν. Η Κίνα θα πρέπει να ανησυχεί για το πώς θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ, που πλέον ανασυντάσσουν τις δυνάμεις τους, σε μια ενδεχόμενη επέμβαση στην Ταϊβάν. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να βγάζουμε από την εξίσωση τον Ρετζέπ Ταγιπ Ερντογάν που «καίγεται» για να διαδραματίσει ρόλο στην περιοχή την επόμενη ημέρα αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που για την ώρα δείχνει να παρακολουθεί «μουδιασμένη» τις εξελίξεις.

Από την άλλη το Πεντάγωνο μπορεί να προέβλεψε πως οι Ταλιμπάν θα ξαναπάρουν το «κουμάντο» στο Αφγανιστάν αλλά έπεσε δραματικά έξω στο πότε. Έλεγαν μέσα στο επόμενο 10μηνο και τελικά οι ακραίοι ισλαμιστές έφτασαν στην Καμπούλ μέσα σε δέκα ημέρες και σε πολλές περιπτώσεις… ατουφέκιστοι. Και η αλήθεια είναι πως αν το άλλοτε κραταιό Πεντάγωνο πέφτει τόσο έξω στις προβλέψεις του ακόμα και για υποθέσεις που θεωρητικά ελέγχει, τότε τι γίνεται στα επίπεδα που «παίζουν» δυνατά οι αντίπαλοί του;

Αυτό που βγαίνει προς τα έξω είναι η εικόνα μιας υπερδύναμης που βρυχάται αλλά πλέον δεν έχει δόντια. Που εγκαταλείπει όσους, με κίνδυνο τις ζωές τους, στήριξαν τα σχέδια της. Και αυτό καμιά φορά στη διπλωματία παίζει τον σημαντικότερο ρόλο.  

Απ’ όλα τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο πως η παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ αποτελεί παρελθόν. Η Ουάσιγκτον δεν «παίζει», πλέον, μόνη της, είτε επειδή δεν μπορεί και δεν έχει τις δυνάμεις, είτε επειδή οι αντίπαλοί της ενισχύθηκαν. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει πως ίσως είμαστε στην απαρχή μιας περιόδου όπου ο κόσμος όπως τον ξέραμε, τουλάχιστον τα τελευταία 80 χρόνια, σύντομα θα πάψει να υπάρχει…