Η Ρώμη δεν υπήρξε πάντα η έδρα της παπικής εξουσίας. Υπήρξαν δύο σημαντικές περίοδοι στην ιστορία της Εκκλησίας, όταν οι πάπες έζησαν εκτός Ρώμης και υπηρέτησαν ως διάδοχοι του Αγίου Πέτρου μακριά από την Αιώνια Πόλη.

Ίσως έχετε ακούσει για την Παπική Κατοχή της Αβινιόν, μια περίοδο 68 ετών τον 14ο αιώνα, όταν οι πάπες κατοικούσαν στην Αβινιόν της Γαλλίας μετά από σύγκρουση μεταξύ της παπικής εξουσίας και του γάλλου μονάρχη.

Ωστόσο, ίσως πιο άγνωστη, αλλά εξίσου σημαντική, είναι η σύντομη περίοδος κατά την οποία μια μικρή πόλη, μόλις 90 λεπτά βόρεια της Ρώμης, έγινε όχι μόνο η κατοικία εννέα παπών, αλλά και η γενέτειρα του κονκλάβιου όπως το γνωρίζουμε σήμερα.

Σύμφωνα με το Vatican news, πρόκειται για την πόλη του Βίτερμπο η οποία αποτέλεσε επιλογή για έδρα της παπικής εξουσίας.

Η Ρώμη του 13ου αιώνα ήταν πολύ διαφορετική από αυτή που βλέπουμε σήμερα. Ήταν γεμάτη βία και διαίρεση. Δύο οικογένειες, οι Γκουέλφοι και οι Γκιμπελίνιοι, κυριαρχούσαν και μάχονταν για το ποιος είχε την εξουσία να διορίζει επισκόπους και αββάδες. Οι Γκουέλφοι πίστευαν ότι η κοσμική εξουσία είχε το δικαίωμα, ενώ οι Γκιμπελίνιοι υπερασπίζονταν την παπική εξουσία.

Ως αποτέλεσμα, ήταν η πόλη της Ρώμης να γίνει πεδίο συγκρούσεων και θεωρούνταν ασταθής. Ο πάπας Αλέξανδρος IV αποφάσισε να μεταφέρει την παπική έδρα στο Βίτερμπο.

Η μικρή πόλη προσέφερε αρκετά πλεονεκτήματα: την εγγύτητά της στη Ρώμη, τις σχέσεις της με την οικογένεια των Γκουέλφων και το κυκλικό τείχος της, μήκους 2,5 μιλίων. Για τους Χριστιανούς, το Βίτερμπο ήταν σημαντικό, καθώς βρισκόταν πάνω στον σημαντικό προσκυνηματικό δρόμο, την Via Francigena.

Με όλα αυτά τα πλεονεκτήματα, το 1257 η Ρώμη εγκαταλείφθηκε ως κατοικία των παπών και το Βίτερμπο υιοθετήθηκε.

Πώς εκλέγονταν οι πάπες… παλιά

Για 24 χρόνια, από το 1257 έως το 1281, το Παλάτι των Παπών στο Βίτερμπο ήταν η κατοικία για τους ποντίφικες. Εκεί, εννέα άντρες επιλέχθηκαν για να γίνουν αρχηγοί της Καθολικής Εκκλησίας. Ωστόσο, μέχρι το 1268, η διαδικασία εκλογής ήταν πολύ διαφορετική από αυτήν που ακολουθείται σήμερα, η οποία είναι σαφώς καθορισμένη και αυστηρή.

Οι ιστορικοί και οι κανόνες της Εκκλησίας γενικά συμφωνούν ότι μέχρι τον 13ο αιώνα, ο ρόλος του πάπα ήταν όπως και αυτός των άλλων επισκόπων, δηλαδή η εκλογή ενός νέου πάπα γινόταν από γειτονικούς επισκόπους, κληρικούς και πιστούς της Ρώμης. Άλλοι υποστηρίζουν ότι μόλις τον 4ο αιώνα, μετά τον πάπα Σιλβέστρο Α΄, οι λαϊκοί άρχισαν να συμμετέχουν στην εκλογική διαδικασία. Κάποιες φορές, Ευρωπαίοι αυτοκράτορες και μονάρχες πρότειναν έναν διάδοχο.

Ωστόσο, η ιδέα του κονκλάβιου δεν είχε διαμορφωθεί μέχρι τον θάνατο του πάπα Κλήμεντα IV, γεγονός που έφερε μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο εκλογής των παπών.

Κλείστε τους μέσα μέχρι να αποφασίσουν

Το 1268, η Εκκλησία βρέθηκε μπροστά σε μια κενή έδρα και στην ανάγκη εκλογής νέου πάπα. Εκείνη την εποχή, 19 από τους 20 καρδινάλιους εκλέκτορες ταξίδεψαν στο Βίτερμπο για να συμμετάσχουν στην εκλογή του διαδόχου. Όμως, κανείς δεν ήξερε ότι αυτή η εκλογή θα γινόταν το μεγαλύτερο κονκλάβιο στην ιστορία της Εκκλησίας.

Μετά από έναν χρόνο χωρίς εκλογή πάπα, οι πολίτες του Βίτερμπο αποφάσισαν να αναλάβουν δράση. Προκειμένου να πιέσουν τους καρδινάλιους να λάβουν απόφαση, κλείδωσαν τους καρδινάλιους μέσα στο Παλάτι των Παπών με κλειδί ή «cum clave», από το οποίο προέρχεται η λέξη κονκλάβιο. Οι καρδινάλιοι είχαν περιορισμένο φαγητό και νερό.

Τελικά, τον Σεπτέμβριο του 1271, μετά από περισσότερα από τρία χρόνια χωρίς πάπα, εκλέχθηκε ο πάπας Γρηγόριος Χ’.

Μαθήματα από την εμπειρία

Μετά την εμπειρία στο Βίτερμπο, κάποιοι από τους καρδινάλιους συνειδητοποίησαν ότι η μακρά και ανεπίσημη διαδικασία εκλογής των παπών ήταν ξεπερασμένη. Ο πρόσφατα εκλεγμένος πάπας Γρηγόριος Χ’ δημοσίευσε μια Αποστολική Διαταγή, την Ubi periculum, με συγκεκριμένους κανόνες για την εκλογή νέου πάπα. Αυτοί οι κανόνες παραμένουν η βάση για τη σύγχρονη διαδικασία που χρησιμοποιεί η Εκκλησία και σήμερα.

Ακόμα και μετά την έκδοση αυτών των νέων κανόνων, η διαδικασία δεν υιοθετήθηκε άμεσα. Όλα αυτά μέχρι τον πάπα Βονιφάτιο Η’ ο οποίος ενσωμάτωσε την Ubi periculum ως μοναδικό τρόπο εκλογής πάπα, ενσωματώνοντάς τη στο εκκλησιαστικό δίκαιο.

Έτσι, το Βίτερμπο, επίσης γνωστή ως η Πόλη των Παπών και τόπος της μεγαλύτερης εκλογής πάπα στην ιστορία, έγινε η γενέτειρα του κονκλάβιου.