H Πολωνία, από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, υπήρξε ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Κιέβου. Με έντονο το αντιρωσικό στοιχείο στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας, πρωτοστάτησε όχι μόνο στην παροχή όπλων στην Ουκρανία, αλλά και στις πιέσεις προς τους υπόλοιπους δυτικούς συμμάχους για παράδοση βαρέων όπλων ακόμη και μαχητικών αεροσκαφών.

Οπότε ήταν αναμενόμενο το ξάφνιασμα από την ανακοίνωση του πρωθυπουργού Ματέους Μοραβιέτσκι πως η Πολωνία θα τερματίσει την παράδοση όπλων στην Ουκρανία.

Πίσω από την αιφνιδιαστική ανακοίνωση του Ματέους Μοραβιέτσκι φαίνεται να βρίσκεται η πολιτική επιβίωση του ίδιου και του κόμματός του «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS) ενόψει των γενικών εκλογών που θα διεξαχθούν τον επόμενο μήνα. Σύμφωνα με το Politico, πρόκειται για ένα «στοίχημα» υψηλού ρίσκου προς άγραν ψήφων.

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις το PiS συγκεντρώνει περίπου το 38%, ενώ το Civic Coalition, το ισχυρότερο κόμμα της αντιπολίτευσης, βρίσκεται στο 29%. Πρόκειται ασφαλώς για ένα ξεκάθαρο προβάδισμα νίκης, ωστόσο το ποσοστό δεν είναι αρκετό για να δώσει στο κυβερνών κόμμα την πλειοψηφία και στο επόμενο κοινοβούλιο.

Είτε λοιπόν το PiS θα καταφέρει να συσπειρώσει περισσότερο κόσμο μέχρι τις κάλπες, είτε θα πρέπει να σχηματίσει έναν κυβερνητικό συνασπισμό. Ως πιθανότερος εταίρος εμφανίζεται το ακόμη πιο ακροδεξιό κόμμα, η «Συνομοσπονδία», το οποίο ωστόσο μέχρι σήμερα απορρίπτει αυτό το ενδεχόμενο.  Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως μια νέα δημοσκόπηση δείχνει ότι εάν τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης ενωθούν μαζί θα μπορούσαν να σχηματίσουν μια κυβέρνηση πλειοψηφίας μετά τις εκλογές της 15ης Οκτωβρίου.

Αλλαγή στάσης και το ζήτημα των σιτηρών

«Δεν μεταφέρουμε πλέον όπλα στην Ουκρανία, γιατί τώρα εξοπλίζουμε τη χωρα μας με πιο σύγχρονα όπλα», δήλωσε Ματέους Μοραβιέτσκι.

Είναι γεγονός πως τα περισσότερα από τα τανκς, τα μαχητικά και τα υπόλοιπα όπλα που έχει στείλει η Πολωνία είναι της σοβιετικής εποχής και τα αποθέματά αυτού του τύπου έχουν περιοριστεί σημαντικά έως και έχουν εξαντληθεί. Εξάλλου συγκαταλεγόταν στις χώρες που έχουν προσφέρει τον περισσότερο πολεμικό εξοπλισμό στο Κίεβο.

Όμως οι δηλώσεις του Ματέους Μοραβιέτσκι ενισχύουν την αίσθηση πως το κυβερνών κόμμα υπονομεύει τη συμμαχία με την Ουκρανία για να αποκομίσει εκλογικό όφελος. «Ο Μοραβιέτσκι δεν είπε τίποτα που δεν ήταν προφανές… αλλά το να πεις κάτι τέτοιο σε μια τέτοια στιγμή κλιμακώνει την ένταση», σχολίασε στο Politico ο Μαρσίν Ζαμπορόφσκι, επικεφαλής του think tank Globsec.

Καταλύτης της σύγκρουσης υπήρξε το ζήτημα των σιτηρών και η απόφαση της Βαρσοβίας να μπλοκάρει τις εισαγωγές στη χώρα από την Ουκρανία. Η εν λόγω απόφαση, την οποία έλαβε και η Ουγγαρία αλλά και η Σλοβακία, ελήφθη κατά παράβαση των κανόνων της ενιαίας αγοράς της ΕΕ με τον ισχυρισμό πως θα πρέπει να προστατευτεί ο δικός τους αγροτικός τομέας από τις μειώσεις των τιμών.

Η αντιπαράθεση κλιμακώθηκε μετά την προσφυγή της Ουκρανίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και τις απειλές του Κίεβου πως θα μπορούσε και το ίδιο να απαγορεύσει τις εισαγωγές πολωνικών γεωργικών προϊόντων στην Ουκρανία. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι προχώρησε την επίθεση ένα ακόμη βήμα κατηγορώντας την Πολωνία, την  Ουγγαρία και τη Σλοβακία, χωρίς να τις κατονομάσει πως υποστηρίζουν έμμεσα τη Ρωσία. Χαρακτήρισε μάλιστα «πολιτικό θέατρο» την αλληλεγγύη.

Ο Πολωνός πρόεδρος ακύρωσε τη συνάντηση με τον Ζελένσκι στη Νέα Υόρκη λόγω «βεβαρημένου προγράμματος» και ο Ουκρανός πρεσβευτής στη Βαρσοβία κλήθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών για να δώσει εξηγήσεις.

Κυνήγι ψήφων

Ο Ματέους Μοραβιέτσκι χαρακτήρισε «δύσκολες» τις σχέσεις με το Κίεβο. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, ίσως «δυσκολότερη» είναι η κρίσιμη υποστήριξη των αγροτών στις επικείμενες εκλογές. Όπως και η προσέλκυση ψηφοφόρων του ακροδεξιού κόμματος «Συνομοσπονδία», πολλοί εκ των οποίων εμφανίζονται ιδιαίτερα επιφυλακτικοί – εάν όχι αντίθετοι – με τη βοήθεια προς την Ουκρανία. «Η πολωνική κυβέρνηση πιάστηκε κοροΐδο. Οι Ουκρανοί εκμεταλλεύτηκαν αδίστακτα την αλληλεγγύη, πήραν ό,τι ήταν να πάρουν και τώρα θέλουν να μας κηρύξουν εμπορικό πόλεμο», ανέφερε ο ηγέτης της Συνομοσπονδίας Σλάβομιρ Μέντζεν, συνοψίζοντας την κριτική της ακροδεξιάς.

Ο Γιάτσεκ Κουτσαρτσίκ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Δημοσίων Υποθέσεων, ενός think tank με έδρα τη Βαρσοβία, μιλώντας στο Politico και σχολιάζοντας την αλλαγή στάσης του Ματέους Μοραβιέτσκι, τη χαρακτήρισε ως ένα «απελπισμένο εκλογικό τέχνασμα».

Στοίχημα υψηλού ρίσκου

Με την αλλαγή στάσης ο Πολωνός πρωθυπουργός ευελπιστεί να συσπειρώσει τη βάση του PiS, όμως τελικά το αποτέλεσμα θα μπορούσε να ήταν τελείως διαφορετικό.

Η στάση της Πολωνίας στον πόλεμο της Ουκρανίας αποτέλεσε μια νίκη για την εξωτερική πολιτική της, καθώς την έφερε στο επίκεντρο με θετικό πρόσημο μετά από χρόνια έντονων αντιπαραθέσεων με την ΕΕ και άλλους δυτικούς συμμάχους εξαιτίας της υποβάθμισης του κράτους δικαίου, της ελευθερίας του τύπου και των κοινωνικών δικαιωμάτων στη χώρα. Η αναστροφή υποβαθμίζει σε μεγάλο βαθμό αυτή την επιτυχία.  

Επιπλέον η πλειονότητα των ψηφοφόρων του PiS σε γενικές γραμμές τάσσεται υπερ της υποστήριξης προς την Ουκρανία και ο Ματέους Μοραβιέτσκι θα πρέπει να εξηγήσει τους λόγους για την ριζική αλλαγή πολιτικής. Στο παρελθόν το PiS είχε αντιμετωπίσει με σκεπτικισμό την Ουκρανία κάνοντας αναφορές στις σφαγές των Πολωνών από τους Ουκρανούς εθνικιστές. Όμως το αντιρωσικό συναίσθημα είναι ισχυρότερο και ο πόλεμος στην «αυλή» της χώρας άλλαξε τελείως το αφήγημα.

Το γενικό μήνυμα από τη Βαρσοβία και το Κίεβο ήταν μέχρι σήμερα ένα: Οι δύο χώρες είναι οι πιο σταθεροί σύμμαχοι. «Θα θυμάμαι πώς μας υποδεχτήκατε, πώς μας βοηθήσατε. Οι Πολωνοί είστε σύμμαχοί μας. Η χώρα σας είναι αδερφή μας. Η φιλία μας θα είναι παντοτινή. Αγάπη για πάντα. Μαζί θα νικήσουμε», είχε τονίσει ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι σε μια ομιλία του πριν από περίπου ένα χρόνο.

Όμως πλέον το κλίμα έχει αλλάξει. Μάλιστα ο πρόεδρος της Πολωνίας Άντζεϊ Ντούντα έφτασε στο σημείο να συγκρίνει το Κίεβο με έναν απελπισμένο άνθρωπο που πνίγεται, σημειώνοντας: «ένας άνθρωπος που πνίγεται είναι εξαιρετικά επικίνδυνος, μπορεί να σε τραβήξει κάτω στα βάθη… απλά μπορεί να πνίξει τον διασώστη».