Οι γκρίζες τρίχες, το πιο εύκολα ορατό σύμβολο της γήρανσης, ίσως δεν είναι απλώς αποτέλεσμα χρόνου και κληρονομικότητας. Μια σειρά νέων ευρημάτων από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο ανατρέπει όσα θεωρούσαμε μέχρι σήμερα, αποκαλύπτοντας ότι το γκριζάρισμα των μαλλιών μπορεί να αποτελεί μέρος μιας εξελιγμένης βιολογικής άμυνας του οργανισμού απέναντι στον καρκίνο.

Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο κορυφαίο περιοδικό Nature Cell Biology, υποδεικνύει ότι τα κύτταρα που παράγουν χρωστική [τα μελανοκυτταρικά βλαστοκύτταρα (McSCs)] “θυσιάζονται” όταν υποστούν σοβαρή βλάβη στο DNA, προκειμένου να αποτρέψουν την πιθανότητα καρκινογένεσης. Με άλλα λόγια, η εμφάνιση γκρίζων τριχών μπορεί να είναι η ορατή συνέπεια ενός αόρατου μηχανισμού αυτοπροστασίας.

Μια ανοσολογική “θυσία” που γίνεται ορατή στα μαλλιά μας

Οι Ιάπωνες ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια Emi Nishimura και τον αναπληρωτή καθηγητή Yasuaki Mohri, μελέτησαν πώς τα McSCs αντιδρούν σε διαφορετικούς τύπους κυτταρικού στρες. Η ομάδα διαπίστωσε ότι όταν αυτά τα κύτταρα υποστούν ρήξη της διπλής έλικας του DNA, ενεργοποιούν μια διαδικασία που ονομάζεται senescence-coupled differentiation (“seno-differentiation”): σταματούν να διαιρούνται και διαφοροποιούνται μόνιμα, οδηγώντας τελικά στην απώλεια της χρωστικής και στην εμφάνιση γκρίζων μαλλιών.

Η διαδικασία αυτή ελέγχεται από την οδό p53–p21, έναν από τους πιο γνωστούς μηχανισμούς προστασίας του οργανισμού από τη μετατροπή κατεστραμμένων κυττάρων σε καρκινικά.

Όπως δήλωσε η Nishimura: «Η μελέτη επανατοποθετεί το γκριζάρισμα και το μελάνωμα όχι ως άσχετα φαινόμενα, αλλά ως αντίθετες αποκρίσεις των βλαστοκυττάρων στο στρες».

Όταν οι καρκινογόνοι παράγοντες “παρακάμπτουν” την προστασία

Η ίδια μελέτη κατέγραψε όμως μια ανησυχητική διαπίστωση: όταν τα McSCs εκτεθούν σε καρκινογόνους παράγοντες όπως:

  • υπεριώδη ακτινοβολία UV-B,
  • η χημική ουσία DMBA (7,12-διμεθυλβενζ(α)ανθράνιο),

τότε δεν ενεργοποιούν τη διαδικασία αυτοθυσίας.

Αντίθετα, συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται, συσσωρεύοντας μεταλλάξεις που δυνητικά οδηγούν σε μελάνωμα. Αυτό συμβαίνει επειδή το μικροπεριβάλλον τους παράγει το μόριο KIT ligand, το οποίο “μπλοκάρει” τη seno-differentiation και ενθαρρύνει την επιβίωση και επέκταση των κυττάρων, ακόμη και όταν αυτά έχουν βλάβες.

Οι ερευνητές εξηγούν ότι αυτό το δίπολο (αυτοθυσία έναντι επικίνδυνης επιμονής) αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση του πώς συνδέεται το γκριζάρισμα των μαλλιών με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος.

Τι σημαίνουν αυτά τα ευρήματα για τον άνθρωπο

Παρότι η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε ποντίκια, τα ευρήματα έχουν σημαντικές προεκτάσεις:

  • Υποστηρίζουν τη θεωρία ότι η γήρανση και η αντικαρκινική άμυνα είναι αλληλένδετες
  • Η “φθορά” σε ορισμένα κύτταρα μπορεί να είναι η φυσική τιμή που πληρώνουμε για να αποφύγουμε καρκινογενέσεις.

Φωτίζουν γιατί αυξάνονται τόσο τα γκρίζα μαλλιά όσο και οι καρκίνοι του δέρματος με την ηλικία

Είναι πιθανό, με την πάροδο του χρόνου, τα McSCs να χάνουν την ικανότητά τους να επιλέξουν την “ασφαλή” πορεία αυτοθυσίας.

Ανοίγουν τον δρόμο για νέες θεραπείες

Μία μελλοντική προοπτική, που ήδη συζητούν επιστήμονες, είναι να βρεθούν τρόποι να:

  • ενισχυθεί η προστατευτική seno-differentiation, ή να
  • εμποδιστεί η επικίνδυνη κλωνική επέκταση των κυττάρων που έχουν υποστεί βλάβη.

Προηγούμενη έρευνα: μια εικόνα που αρχίζει να συμπληρώνεται

Η μελέτη αυτή έρχεται να “κουμπώσει” με παλαιότερα ευρήματα:

  • Το NIH έχει δείξει ότι τα McSCs “κολλούν” σε ανώριμες μορφές με την ηλικία, χάνοντας την ικανότητα αναγέννησης, γεγονός που συμβάλλει στο γκριζάρισμα.
  • Άλλες μελέτες έχουν συνδέσει τη διαταραχή της μοριακής οδού p53 με αυξημένο κίνδυνο μελανώματος.
  • Έρευνες σε κυτταρικά μοντέλα έχουν δείξει ότι τα McSCs μπορούν να μετατραπούν σε καρκινικά κύτταρα όταν χάσουν την ικανότητα να “αυτοπεριορίζονται”.

Η νέα ιαπωνική μελέτη είναι η πρώτη που εξηγεί πώς και πότε παίρνεται η “μοιραία απόφαση” των κυττάρων να γκριζάρουν ή να μεταλλαχθούν.

Μελλοντικά βήματα και ανοιχτά ερωτήματα

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα, ειδικά σε ανθρώπινους ιστούς, για να απαντηθούν κρίσιμα ερωτήματα:

  • Γιατί τα McSCs παρακάμπτουν την προστασία υπό έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες; • Μπορεί η seno-differentiation να ενισχυθεί φαρμακολογικά;
  • Μπορεί η αναστολή του KIT ligand να αποτρέψει την κλωνική επέκταση επικίνδυνων κυττάρων;
  • Τι συμβαίνει σε άλλους ιστούς που γκριζάρουν ή χάνουν χρωστική, όπως το δέρμα;

Συμπέρασμα: ένας ορατός καθρέφτης των αόρατων κυτταρικών μαχών

Η εμφάνιση γκρίζων τριχών, όπως φαίνεται, δεν είναι απλώς ζήτημα κοσμητικής φύσης. Αντίθετα, αποτελεί πιθανό δείκτη ενός βαθύτερου βιολογικού κύκλου άμυνας: τα κύτταρα θυσιάζονται για να προστατεύσουν τον οργανισμό από μεταλλάξεις που θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Ίσως, λοιπόν, κάθε γκρίζα τρίχα να μην σηματοδοτεί απλώς το πέρασμα του χρόνου, αλλά να αποτελεί μια μικρή νίκη σε έναν αδιάκοπο πόλεμο μέσα στο σώμα μας.