Από σήμερα Δευτέρα 21 Ιουλίου έως και το Σάββατο 26 Ιουλίου, σύμφωνα με τις προβλέψεις των μετεωρολόγων, ένα σφοδρό κύμα καύσωνα θα σαρώσει τη χώρα. Οι θερμοκρασίες θα κορυφωθούν από την Τρίτη έως και την Παρασκευή, με τον υδράργυρο να αγγίζει τοπικά τους 42 με 43 βαθμούς Κελσίου.

Σε αυτές τις ακραίες καιρικές συνθήκες, αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος θερμικής εξάντλησης – μια κατάσταση που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αγνοηθεί, καθώς μπορεί να εξελιχθεί σε θερμοπληξία που είναι η απειλητική για τη ζωή.

Τι είναι η θερμική εξάντληση;

Η θερμική εξάντληση είναι η πιο συχνή μορφή θερμικής νόσου. Προκαλείται όταν το σώμα καταβάλλεται (π.χ. από εργασία ή άσκηση) σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και δεν καταφέρνει να αυτοψυχθεί. Η εσωτερική θερμοκρασία του σώματος ανεβαίνει (συνήθως μεταξύ 38,3°C και 40°C), ενώ εμφανίζονται έντονη εφίδρωση, ζαλάδα, ναυτία και πονοκέφαλος.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, μπορεί να εξελιχθεί σε θερμοπληξία, η οποία δυνητικά μπορεί να προκαλέσει ακόμη και θάνατο. Στη θερμοπληξία εμφανίζονται σημάδια διαταραχής της εγκεφαλικής λειτουργίας όπως σύγχυση, επιθετικότητα ή μπερδεμένη ομιλία, και η θερμοκρασία του σώματος ξεπερνά τους 40°C.

Συμπτώματα θερμικής εξάντλησης

Αν παρατηρήσετε οποιοδήποτε από τα παρακάτω συμπτώματα, αναζητήστε ιατρική βοήθεια άμεσα:

  • Έντονη εφίδρωση
  • Κρύο και υγρό δέρμα
  • Μυϊκές κράμπες
  • Πονοκέφαλος
  • Ζάλη
  • Αίσθημα κόπωσης ή αδυναμίας
  • Έντονη δίψα
  • Ναυτία ή εμετός
  • Γρήγορος καρδιακός ρυθμός
  • Αδύναμος και ταχύς σφυγμός
  • Βαθιά και ταχεία αναπνοή
  • Αυξημένη θερμοκρασία σώματος (συνήθως από 38,3°C έως 40°C)

Πρώιμο σύμπτωμα μπορεί να είναι οι μυϊκές κράμπες, σφίξιμο στους μυς που δεν ελέγχεται, κυρίως στα άκρα ή στην κοιλιά. Αν νιώσετε κράμπες, μετακινηθείτε σε δροσερό χώρο, καταναλώστε υγρά με ηλεκτρολύτες και ξεκουραστείτε για δύο μέρες πριν επανέλθετε σε έντονη σωματική δραστηριότητα.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Η θερμική εξάντληση προκαλείται από υπερβολική απώλεια υγρών και νατρίου μέσω της εφίδρωσης, κυρίως σε έντονη φυσική δραστηριότητα ή εργασία σε ζεστό περιβάλλον.

Παράγοντες κινδύνου:

  • Εργασία σε εξωτερικούς χώρους υπό ζέστη και υγρασία
  • Άσκηση ή αθλητικές δραστηριότητες σε υψηλές θερμοκρασίες
  • Έντονη σωματική προσπάθεια χωρίς σταδιακή εξοικείωση με το θερμό περιβάλλον
  • Χρήση βαρύ εξοπλισμού ή προστατευτικού ρουχισμού
  • Ηλικία άνω των 65 ετών σε συνδυασμό με σωματική κόπωση στη ζέστη

Τι συμβαίνει στο σώμα

Το σώμα αδυνατεί να αυτορρυθμίσει τη θερμοκρασία του. Αν και η θερμοκρασία ανεβαίνει σε υψηλά επίπεδα, παραμένει κάτω από τους 40°C (σε αντίθεση με τη θερμοπληξία). Δεν εμφανίζεται διαταραχή στη νοητική κατάσταση – μπορεί να υπάρξει στιγμιαία σύγχυση, αλλά περνάει γρήγορα.

Η αφυδάτωση από την αυξημένη απώλεια υγρών διαταράσσει τις συγκεντρώσεις βασικών ηλεκτρολυτών, όπως το νάτριο, το κάλιο και το ασβέστιο. Αυτή η ανισορροπία επηρεάζει άμεσα τη λειτουργία της καρδιάς και των μυών και συνολικά τη νευρομυϊκή λειτουργία.

Επιπλέον η υπερθερμία προκαλεί κυτταρική βλάβη, ενεργοποίηση φλεγμονωδών μηχανισμών, πτώση της αρτηριακής πίεσης, κατακράτηση υγρών και μικροκυκλοφορικές διαταραχές. Έτσι, περιορίζεται η παροχή οξυγόνου σε ευαίσθητα όργανα όπως ο εγκέφαλος, η καρδιά και οι νεφροί, οδηγώντας σε ισχαιμικές βλάβες.

Τα καρδιαγγειακά επεισόδια (όπως οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου), οι αναπνευστικές κρίσεις (άσθμα, ΧΑΠ), αλλά και η νεφρική δυσλειτουργία, επιδεινώνονται σημαντικά υπό συνθήκες αφυδάτωσης και ηλεκτρολυτικών διαταραχών.

Ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες

Ορισμένες κατηγορίες του πληθυσμού είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις επιπτώσεις της θερμικής καταπόνησης, είτε λόγω φυσιολογικών περιορισμών είτε λόγω παθολογικών καταστάσεων που μειώνουν την ικανότητα του οργανισμού να προσαρμοστεί στη ζέστη. Τέτοιες πληθυσμιακές ομάδες είναι:

► Ηλικιωμένοι: Διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, καθώς παρουσιάζουν μειωμένη ικανότητα θερμορύθμισης, συχνά πάσχουν από χρόνιες παθήσεις, ενώ είναι πιθανό να έχουν περιορισμένη πρόσληψη υγρών και μειωμένη αίσθηση δίψας.

► Βρέφη και νήπια: Οι μηχανισμοί ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματός τους δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί πλήρως, γεγονός που τα καθιστά ιδιαιτέρως ευάλωτα σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας.

► Άτομα με χρόνια νοσήματα: Καρδιοπαθείς, νεφροπαθείς, ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά ή νευρολογικά προβλήματα είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν επιπλοκές, καθώς η θερμική καταπόνηση αποσταθεροποιεί την ήδη εύθραυστη ομοιόστασή τους.

► Άτομα με ψυχιατρικα νοσήματα: Εκτός από τις δυσκολίες στην αντίληψη του κινδύνου ή στην αυτοφροντίδα, πολλά από τα φαρμακευτικά σχήματα που λαμβάνουν (όπως αντιψυχωσικά) επηρεάζουν τη θερμορύθμιση του σώματος.

► Εργαζόμενοι σε εξωτερικούς χώρους και αθλητές: Η αυξημένη σωματική δραστηριότητα με αυξημένη μεταβολική παραγωγή θερμότητας σε συνδυασμό με την έκθεση στον ήλιο και τις υψηλές θερμοκρασίες αυξάνει σημαντικά τη θερμική επιβάρυνση, με αποτέλεσμα τον υψηλότερο κίνδυνο αφυδάτωσης και θερμικής εξάντλησης.

Διάγνωση και αντιμετώπιση

Η διάγνωση ξεκινά με αξιολόγηση των συμπτωμάτων και μέτρηση των ζωτικών σημείων από ειδικούς της υγείας. Σε σοβαρές περιπτώσεις είναι απαραίτητη η μεταφορά στο νοσοκομείο.

Άμεση αντιμετώπιση:

  1. Καλέστε για ιατρική βοήθεια
  2. Μετακινηθείτε σε σκιερό ή δροσερό μέρος
  3. Αφαιρέστε περιττά ρούχα
  4. Ξαπλώστε με τα πόδια ψηλά
  5. Χρησιμοποιήστε παγωμένες πετσέτες ή βρεγμένα ρούχα
  6. Πιείτε νερό ή άλλα υγρά με ηλεκτρολύτες (όχι αν υποψιάζεστε θερμοπληξία – περιμένετε βοήθεια)

Οι διασώστες θα ελέγξουν για σημάδια θερμοπληξίας και μπορεί να εφαρμόσουν τεχνικές ταχείας ψύξης ή ακόμη και ενδοφλέβια ενυδάτωση.

Ανάρρωση και πρόληψη

Η ανάρρωση διαρκεί 1-2 ημέρες, ανάλογα με τη βαρύτητα και την ταχύτητα παρέμβασης. Χρειάζεται ξεκούραση και ενυδάτωση για τουλάχιστον 48 ώρες πριν την επιστροφή σε κανονική δραστηριότητα.

Είναι σημαντικό, ιδιαίτερα εάν ανήκετε σε ευπαθή ομάδα, να παρακολουθείτε συστηματικά την κατάστασή σας τις ημέρες καύσωνα. Η άμεση αναγνώριση συμπτωμάτων όπως κόπωση, ζάλη ή σύγχυση επιτρέπει την έγκαιρη παρέμβαση πριν την επιδείνωση της κατάστασης. Ρωτήστε τον γιατρό σας:

  • Ποιες δραστηριότητες να αποφεύγετε;
  • Πόσο νερό να πίνετε καθημερινά;
  • Πώς να εξασφαλίσετε επαρκή πρόσληψη ηλεκτρολυτών;

Πρακτικές συμβουλές πρόληψης

  • Μείνετε ενυδατωμένοι. Πίνετε περισσότερα υγρά από το συνηθισμένο και καταναλώστε τρόφιμα πλούσια σε νερό και ηλεκτρολύτες.
  • Περιορίστε τη σωματική κόπωση στη ζέστη: Προτιμήστε τις δροσερές ώρες (νωρίς το πρωί).
  • Σταδιακή εξοικείωση με τη θερμότητα (αποκαλούμενη και «θερμική προσαρμογή») για όσους αθλούνται ή ταξιδεύουν σε ζεστά κλίματα.
  • Παραμονή σε σκιερά ή κλιματιζόμενα σημεία κατά τις θερμότερες ώρες της ημέρας
  • Κατάλληλη ένδυση. Φορέστε φαρδιά ρούχα για να διευκολύνετε την εξάτμιση του ιδρώτα και να βοηθήσετε το σώμα να αερίζετε.

Προστασία παιδιών και εφήβων

Εάν το παιδί σας ασχολείται με αθλήματα, βεβαιωθείτε ότι υπάρχει πρόβλεψη για πρόληψη και έλεγχο της θερμικής εξάντλησης. Επίσης ενημερώστε το για τα συμπτώματα και εξηγήστε του πως είναι αναγκαία τα διαλείμματα για ενυδάτωση και ξεκούραση κατά τη διάρκεια έντονης σωματικής δραστηριότητας, ακόμη και αν νιώθει καλά.  

Προσοχή: Μην αγνοείται τη θερμική εξάντληση

Η θερμική εξάντληση δεν είναι απλή κόπωση. Είναι ένα σοβαρό σήμα κινδύνου. To να σταματήσετε ό,τι κάνετε όταν νιώσετε σημάδια εξάντλησης είναι αυτοπροστασία. Μην υπερεκτιμάτε τις δυνατότητές σας. Ανεξάρτητα από τη φυσική σας κατάσταση ή την εμπειρία, μπορεί να συμβεί στον καθένα. Η πρόληψη και η σωστή αντίδραση σώζουν ζωές.