Καθώς ο κόσμος στρέφεται προς έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, το κάπνισμα παραμένει ένα από τα πιο συνηθισμένα εθιστικά καταφύγια της καθημερινότητας. Μέσα από τέσσερις φωνές, τρεις καπνιστών και μία μη καπνίστριας, εξερευνούμε όχι μόνο τη συνήθεια, αλλά και την ανάγκη, την αδυναμία και τελικά την ανθρώπινη πλευρά πίσω από το τσιγάρο.
Λένα, 34 ετών – Ιδιωτική υπάλληλος σε διαφημιστική εταιρεία
Πότε ξεκίνησες να καπνίζεις και γιατί;
Ξεκίνησα στα 16, στη Δευτέρα Λυκείου. Θυμάμαι πολύ καθαρά την πρώτη φορά: ήμασταν μια παρέα στο παρκάκι δίπλα από το σχολείο. Κάποιος έβγαλε τσιγάρα και το πέρασε σαν ιερό τελετουργικό. Ήθελα να “ανήκω”, να μη φανώ παιδί. Ήταν πιο θέμα εικόνας παρά απόλαυσης.
Τι ρόλο παίζει το τσιγάρο στη ζωή σου σήμερα;
Θα έλεγα πως είναι μια «ανάσα» μέσα στη μέρα, ειρωνικά. Καπνίζω περίπου 5-7 τσιγάρα την ημέρα, αλλά υπάρχουν μέρες που νιώθω ότι τα περιμένω. Το πρώτο με τον καφέ το πρωί, το μεσημεριανό διάλειμμα στη δουλειά, και το τελευταίο της νύχτας. Είναι σαν να σημαδεύει μεταβάσεις. Όχι τόσο η νικοτίνη όσο η «στιγμή».
Σκέφτεσαι να το κόψεις;
Συχνά. Έχω φανταστεί τη ζωή χωρίς τσιγάρο, ιδίως όταν νιώθω τύψεις για την υγεία μου ή όταν βλέπω τις αυξήσεις στις τιμές. Έχω κάνει δύο σοβαρές προσπάθειες. Την πρώτη κράτησα 6 μήνες, τη δεύτερη σχεδόν έναν χρόνο. Και τις δύο φορές υποτροπίασα λόγω στρες.
Τι είναι αυτό που σε κρατά;
Το άγχος. Όταν κάτι με πιέζει ή όταν είμαι συναισθηματικά φορτισμένη, το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι «χρειάζομαι ένα τσιγάρο». Το κάπνισμα έγινε μηχανισμός διαχείρισης. Και γι’ αυτό είναι τόσο δύσκολο να φύγει – γιατί υποκαθιστά άλλα, βαθύτερα πράγματα.
Γιάννης, 52 ετών – Ελεύθερος επαγγελματίας
Πόσα χρόνια καπνίζεις;
Τριάντα τέσσερα. Ξεκίνησα στα 18, φοιτητής στο Πολυτεχνείο. Τότε το τσιγάρο ήταν παντού: στα αμφιθέατρα, στα γραφεία, ακόμα και στους διαδρόμους των πανεπιστημίων. Ένιωθες ότι αν δεν κάπνιζες, έχανες κομμάτι από τον δημόσιο διάλογο. Και μου άρεσε η αίσθηση της παύσης που προσφέρει. Το «κάθομαι, σκέφτομαι και καπνίζω».
Σήμερα;
Καπνίζω 20 με 25 τσιγάρα την ημέρα. Είναι υπερβολή, το ξέρω. Το νιώθω στο σώμα μου: βήχας το πρωί, λαχάνιασμα στις σκάλες, κόπωση. Έχω και υπέρταση. Ο γιατρός μου λέει εδώ και χρόνια ότι πρέπει να το κόψω. Αλλά δεν είναι απλό.
Γιατί πιστεύεις ότι είναι δύσκολο;
Γιατί είναι η τελευταία απόλαυση της μέρας. Δεν πίνω, δεν βγαίνω πια τόσο, δεν έχω πολλές διεξόδους. Το τσιγάρο είναι η σιωπηλή μου παρέα. Όταν τελειώνει μια δύσκολη δουλειά, όταν κλείνω το κατάστημα. Νιώθω πως αν το κόψω, θα μείνω «γυμνός».
Υπάρχει ελπίδα διακοπής;
Ναι, και ίσως είμαι πιο κοντά από ποτέ. Πρόσφατα με έγραψε η κόρη μου σε ένα ιατρείο διακοπής καπνίσματος. Σκέφτομαι ότι δεν θέλω να με δει να αρρωσταίνω. Θέλω να περπατάμε μαζί χωρίς να λαχανιάζω. Δεν θέλω να της αφήσω την εικόνα του κουρασμένου, καπνιστή πατέρα.
Στέφανος, 42 ετών – Στέλεχος σε φαρμακευτική εταιρεία
Γιατί ξεκίνησες το κάπνισμα;
Ήταν κάτι μεταξύ περιέργειας και ανάγκης να δείξω ότι «μεγαλώνω». Το πρώτο μου τσιγάρο ήταν σε πάρτι, στα 22, φοιτητής. Δεν μου άρεσε στην αρχή, αλλά γρήγορα έγινε «σύμβολο ελευθερίας». Ήθελα να δείχνω ανεξάρτητος. Τώρα ξέρω πως ήταν μάλλον αντίδραση στο άγχος μου.
Πόσο καπνίζεις σήμερα;
10 με 12 τσιγάρα την ημέρα. Σε περιόδους έντονης επαγγελματικής δραστηριότητας, μπορεί και 15. Με βοηθάει να αποσυμπιέζομαι, ή τουλάχιστον έτσι νιώθω. Ξέρω ότι είναι αυταπάτη: το τσιγάρο δεν μειώνει το άγχος, απλώς καλύπτει τα συμπτώματα στέρησης.
Προσπάθησες να το σταματήσεις;
Δύο φορές. Τη δεύτερη χρησιμοποίησα και ηλεκτρονικό τσιγάρο, αλλά κατέληξα να τα κάνω και τα δύο μαζί. Πλέον προσπαθώ να το ελέγξω με μείωση. Έχω κόψει τα πρωινά, κάτι είναι κι αυτό.
Θα ήθελες να το κόψεις εντελώς;
Ναι. Δεν θέλω να είμαι «ο φοιτητής που έγινε καπνιστής για πάντα». Έχω ακόμα χρόνο να αλλάξω τροχιά. Θέλω να το κάνω πριν γίνει κάτι που με ορίζει.
Άννα, 36 ετών – Καθηγήτρια Αγγλικών (μη καπνίστρια)
Έχεις καπνίσει ποτέ;
Όχι. Ποτέ ούτε ένα. Δεν με ενδιέφερε. Ο πατέρας μου ήταν καπνιστής για χρόνια. Πέθανε στα 59 από καρκίνο του πνεύμονα. Τον θυμάμαι να βήχει κάθε πρωί. Ήμουν 16 όταν τον χάσαμε. Από τότε, για μένα το τσιγάρο είναι απειλή.
Πώς βιώνεις τη σχέση σου με καπνιστές γύρω σου;
Με σεβασμό αλλά και κόπωση. Έχω φίλους και συναδέλφους καπνιστές. Δεν τους κρίνω, αλλά με ενοχλεί η φυσικότητα με την οποία καπνίζουν μπροστά σε μη καπνιστές ή παιδιά. Ειδικά στην Ελλάδα, δεν υπάρχει ακόμα η κουλτούρα του «σεβασμού του άλλου».
Έχεις νιώσει ποτέ «εκτός» επειδή δεν καπνίζεις;
Ναι, ιδίως σε πιο μικρή ηλικία. Όταν όλοι έβγαιναν για «τσιγάρο έξω», ένιωθα να χάνω το μισό διάλογο. Με τα χρόνια έμαθα να μη με αφορά. Έχω πιο καθαρούς πνεύμονες και δεν είμαι σκλάβα καμίας συνήθειας. Αυτό μου αρκεί.
Τι θα έλεγες σε κάποιον που θέλει να το κόψει;
Ότι η απόφαση είναι δική του, αλλά χρειάζεται υποστήριξη. Δεν αρκεί η θέληση. Χρειάζεται να αντικαταστήσεις το τσιγάρο με κάτι άλλο, πιο υγιές, που σε γεμίζει. Και να συγχωρήσεις τον εαυτό σου αν αποτύχεις στην πρώτη προσπάθεια.
Το τσιγάρο δεν είναι απλώς συνήθεια, είναι σχέση
Από τη Λένα που αναζητά στιγμές ανάσας, στον Γιάννη που κουβαλά δεκαετίες καπνού, στον Στέφανο που παλεύει με τη συνήθεια πριν γίνει εξάρτηση, και στην Άννα που βιώνει τις συνέπειες χωρίς να έχει καπνίσει ποτέ, το κάπνισμα περνά μέσα από τις ζωές μας, μας επηρεάζει και μας ορίζει με τρόπους που ίσως δεν αναγνωρίζουμε πάντα.
Στην Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καπνίσματος, ας μη μιλήσουμε μόνο για τις ασθένειες, αλλά και για τις ιστορίες. Γιατί μέσα από αυτές περνά η ελπίδα της αλλαγής.
