Η Μαύρη Πανώλη παραμένει η πιο φονική πανδημία στην καταγεγραμμένη ανθρώπινη ιστορία.
Η καταστροφική πανδημία εξάλειψε έως και τον μισό πληθυσμό της Ευρώπης, της Δυτικής Ασίας και της Αφρικής, σκοτώνοντας δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους.
Όπως αναφέρει η Daily Mail, τώρα, το μυστήριο της παρατεταμένης κυριαρχίας της Μαύρης Πανώλης λύθηκε.
Έρευνα αποκάλυψε ότι η εξέλιξη ενός και μόνο γονιδίου στο βακτήριο Yersinia pestis, τον μικροοργανισμό που προκαλεί τη βουβωνική πανώλη, του επέτρεψε να προσαρμοστεί και να επιβιώσει για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η μελέτη απαντά σε βασικά ερωτήματα σχετικά με το πώς οι πανδημίες εισέρχονται στους ανθρώπινους πληθυσμούς, προκαλούν μαζική ασθένεια και εξελίσσονται σε διαφορετικά επίπεδα λοιμογόνου δύναμης.
Και στο μέλλον, τα ευρήματα θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να προλάβουμε μια επόμενη πανδημία.
«Πρόκειται για μία από τις πρώτες επιστημονικές έρευνες που εξετάζει άμεσα τις αλλαγές σε έναν αρχαίο παθογόνο οργανισμό, έναν που εξακολουθεί να υπάρχει σήμερα, στην προσπάθεια να κατανοήσουμε τι προκαλεί τη λοιμογόνο δύναμη, την επιμονή και την τελική εξαφάνιση των πανδημιών», δήλωσε ο συν-επικεφαλής της έρευνας, καθηγητής Hendrik Poinar.
Η νέα μελέτη διεξήχθη από ερευνητές του Πανεπιστημίου McMaster στον Καναδά και του Ινστιτούτου Παστέρ στη Γαλλία.
Η έρευνά τους αποκάλυψε ότι το βακτήριο που προκαλεί την πανώλη εξελίχθηκε με τρόπο ώστε να γίνει λιγότερο θανατηφόρο με την πάροδο του χρόνου, γεγονός που του επέτρεψε να συνεχίσει να μολύνει ανθρώπους σε τρεις διαφορετικές πανδημίες που εκτείνονται χρονικά σε διάστημα άνω των χιλίων ετών.
Η πρώτη πανδημία, η Πανώλη του Ιουστινιανού, εκδηλώθηκε τον 6ο αιώνα, στις απαρχές του Μεσαίωνα, και διήρκεσε περίπου 200 χρόνια.
Η Μαύρη Πανώλη ξεκίνησε στα μέσα του 14ου αιώνα και αποτέλεσε τη φονικότερη πανδημία στην ανθρώπινη ιστορία, σκοτώνοντας έως και τον μισό πληθυσμό της Ευρώπης, της Δυτικής Ασίας και της Αφρικής, με επιδημικά κύματα να συνεχίζονται για αιώνες.
Η τρίτη πανδημία της βουβωνικής πανώλης ξέσπασε στην Κίνα τη δεκαετία του 1850 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με κάποια περιστατικά να καταγράφονται ακόμα σε περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής.
«Το βακτήριο της πανώλης έχει ιδιαίτερη σημασία στην ιστορία της ανθρωπότητας, επομένως είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πώς εξαπλώθηκαν αυτές οι επιδημίες», δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης Javier Pizarro-Cerda.
Οι ερευνητές εξέτασαν δείγματα του Yersinia pestis, του βακτηρίου που προκαλεί την πανώλη, τα οποία χρονολογούνται από καθεμία από τις πανδημίες.
Και στις τρεις περιπτώσεις, τα γονίδια του βακτηρίου εξελίχθηκαν με τρόπο ώστε να γίνουν λιγότερο λοιμογόνα και λιγότερο θανατηφόρα με την πάροδο του χρόνου, σύμφωνα με τη μελέτη.
Προκαλώντας λιγότερο σοβαρές λοιμώξεις, το βακτήριο φέρεται να επιμήκυνε τη διάρκεια των πανδημιών, καθώς απέκτησε περισσότερες ευκαιρίες να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Οι ερευνητές επιβεβαίωσαν αυτή τη θεωρία μολύνοντας αρουραίους με πρόσφατα δείγματα πανώλης, δείχνοντας ότι η νόσος διαρκούσε περισσότερο όταν η λοιμογόνος δύναμη ήταν μικρότερη.
Ενώ τα αντιβιοτικά μπορούν πλέον να καταπολεμήσουν αποτελεσματικά την πανώλη, η συγκεκριμένη έρευνα θα μπορούσε να ρίξει φως στον τρόπο με τον οποίο ενδέχεται να εξελιχθούν άλλες πανδημίες.
«Αυτό μας επιτρέπει να αποκτήσουμε μια ολοκληρωμένη κατανόηση του πώς οι παθογόνοι οργανισμοί μπορούν να προσαρμοστούν σε διαφορετικές καταστάσεις», δήλωσε ο Pizarro-Cerda.
«Καταλαβαίνουμε πλέον καλύτερα τι είναι η πανώλη και πώς μπορούμε να αναπτύξουμε μέτρα για να αμυνθούμε», πρόσθεσε.
Η αιτία
Η πανώλη, που προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis, ήταν η αιτία για ορισμένες από τις φονικότερες πανδημίες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Πανώλης του Ιουστινιανού, της Μαύρης Πανώλης και των μεγάλων επιδημιών που σάρωσαν την Κίνα στα τέλη του 19ου αιώνα.
Η νόσος συνεχίζει να επηρεάζει πληθυσμούς σε όλο τον κόσμο μέχρι και σήμερα.
Η Μαύρη Πανώλη του 1348 φημίζεται για το γεγονός ότι σκότωσε τον μισό πληθυσμό του Λονδίνου μέσα σε 18 μήνες, με τα πτώματα να στοιβάζονται πέντε πέντε σε ομαδικούς τάφους.
Όταν ξέσπασε η Μεγάλη Πανώλη του 1665, πέθανε το ένα πέμπτο του πληθυσμού του Λονδίνου, με τα θύματα να κλείνονται στα σπίτια τους και έναν κόκκινο σταυρό να ζωγραφίζεται στην πόρτα, συνοδευόμενος από τη φράση «Ο Θεός να μας λυπηθεί».
Η πανδημία εξαπλώθηκε από την Ευρώπη από τον 14ο έως τον 19ο αιώνα και θεωρείται ότι προήλθε από ψύλλους που τρέφονταν από μολυσμένους αρουραίους, προτού δαγκώσουν ανθρώπους και τους μεταδώσουν τα βακτήρια.
Ωστόσο, σύγχρονοι ειδικοί αμφισβητούν την κυρίαρχη άποψη ότι οι αρουραίοι προκάλεσαν τη μη θεραπεύσιμη ασθένεια.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι αρουραίοι δεν ήταν τόσο συνηθισμένοι στη βόρεια Ευρώπη, η οποία επλήγη εξίσου με την υπόλοιπη ήπειρο και ότι η πανώλη εξαπλωνόταν ταχύτερα από ό,τι θα επέτρεπε η έκθεση των ανθρώπων στους ψύλλους των αρουραίων.
Οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν ψύλλους και ψείρες, όταν η πανώλη έφτασε στην Ευρώπη το 1346, καθώς έκαναν πολύ σπάνια μπάνιο.
