Έχουν περάσει 78 χρόνια από τότε, που σαν σήμερα το 1942 ανατινάχθηκε η Γέφυρα του Γοργοποτάμου από Άγγλους κομάντος και Έλληνες αντάρτες. Η ενέργεια αυτή είχε ως αποτέλεσμα η διακοπή του ανεφοδιασμού των γερμανικών δυνάμεων Βόρειας Αφρικής για έξι κρίσιμες εβδομάδες, με αποτέλεσμα να αλλάξει το ρου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο εορτασμός στον Γοργοπόταμο φέτος δεν θα γίνει όπως τις προηγούμενες χρονιές, καθώς απαγορεύονται οι συγκεντρώσεις λόγω κορονοϊού. Οι τοπικές Αρχές, δήμος Λαμιέων και περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, θα καταθέσουν στεφάνια στο μνημείο της Εθνικής Αντίστασης.
Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και το κορυφαίο γεγονός της Εθνικής Αντίστασης του λαού της χώρας στα νεότερα χρόνια. Ο ανταποκριτής μας στη Στερεά Ελλάδα, lamiareport.gr, προχωρά σε μια αναδρομή των γεγονότων εκείνης της περιόδου.
Η ανατίναξη
Η ενέργεια πραγματοποιήθηκε από τις ενωμένες αντιστασιακές οργανώσεις του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942.
Τον Σεπτέμβριο εκείνου του έτους, αγγλικό κλιμάκιο με αρχηγό τον συνταγματάρχη Έντι Μαγερς αποβιβάζεται κρυφά στην Ελλάδα, έρχεται σε επαφή με τις διάφορες αντάρτικες ομάδες και κατορθώνει να συντονίσει τις ενέργειες τους. Αποτέλεσμα του συντονισμού αυτού θα είναι η ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου.
Στην ανατίναξη έλαβαν μέρος 120 άνδρες του ΕΑΜ, 65 του ΕΔΕΣ και 12 Άγγλοι κάτω από την προσωπική καθοδήγηση του Άρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα.
Η ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου καθυστέρησε για αρκετές εβδομάδες τον ανεφοδιασμό των Γερμανών που μάχονταν στην Αφρική για ένα τουλάχιστον πολύτιμο μήνα, έδωσε το έναυσμα να φουντώσει το αντάρτικο στα βουνά της Ρούμελης, ανύψωσε το ηθικό των Ελλήνων και καταξίωσε τον ένοπλο αγώνα στην συνείδηση των συμμάχων.
Πώς έγινε η επιχείρηση
Το δειλινό της 28ης Σεπτεμβρίου 1942 απογειώθηκαν από το αγγλοκρατούμενο Κάιρο τρία αεροπλάνα. Επιβάτες τους δεν ήταν άλλοι παρά 12 Άγγλοι σαμποτέρ. Στις αποσκευές τους είχαν 150 κιλά εκρηκτικά, ασυρμάτους εφόδια, και τα αλεξίπτωτά τους. Προορισμός τους κάπου στην ορεινή Στερεά Ελλάδα.
Αρχηγός της «επιχείρησης Χάρλιγκ» ορίστηκε ο συνταγματάρχης Έντι Μάγιερ και υπαρχηγός ο ταγματάρχης Κρις Γουντχάουζ. Ανάμεσά τους και ένας Έλληνας, ο Θέμης Μαρίνος. Αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης, η συνεργασία με Έλληνες αντάρτες για την ανατίναξη μιας εκ των σιδηροδρομικών γεφυρών Γοργοποτάμου, Ασωπού, Παπαδιάς, που βρίσκονται στην ορεινή περιοχή της Λαμίας. Πίστευαν έτσι ότι θα καθυστερήσουν τον ανεφοδιασμό των γερμανικών στρατευμάτων του Ρόμελ που προήλαυνε στη Αφρική (Africa Korps).
Για τα σημεία πτώσης των αλεξιπτωτιστών – σαμποτέρ είχαν γίνει προηγουμένως συνεννοήσεις μέσω ασυρμάτου με Έλληνα πράκτορα (Προμηθέας 2). Τα αεροπλάνα όμως το ίδιο βράδυ δεν μπόρεσαν να αναγνωρίσουν τα οπτικά σήματα (φωτιές ιδιαίτερου σχήματος) και επέστρεψαν στο Κάιρο. Στις 30 Σεπτεμβρίου επιχείρησαν πάλι και οι Σαμποτέρ των δυο αεροπλάνων πήδηξαν κοντά στο χωριό Καρούτες (πάνω από την Αμφισσα) της Γκιώνας. Το τρίτο αεροπλάνο γύρισε στο Κάιρο και επέστρεψε με τους αλεξιπτωτιστές στις 27 Οκτωβρίου.
Οι σαμποτέρ μετά από περιπλανήσεις ήρθαν σε επαφή με τους αντάρτες των 2 κυριότερων αντιστασιακών οργανώσεων: του ΕΛΑΣ υπό τον Άρη Βελουχιώτη και του ΕΔΕΣ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Κατέστρωσαν το σχέδιο ανατίναξης της Γέφυρας στον Γοργοπόταμο και το βράδυ της 25ης προς 26η Νοέμβριου 1942 ξεκίνησε η επιχείρηση. Τη φρουρά της γέφυρας αποτελούσαν 100 περίπου Ιταλοί και 3-4 Γερμανοί με βαριά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα. Οι αντάρτες ήταν περίπου 150 με αριθμητική υπεροχή των Eλασιτών.
Στις 11 το βράδυ όλα τα τμήματα βρίσκονταν στις θέσεις τους. Έκοψαν τα τηλεφωνικά σύρματα και δόθηκε με πυροβολισμό το σύνθημα έναρξης της μάχης. Παράλληλα ξεκίνησε και το έργο των Σαμποτέρ οι οποίοι υπονόμευσαν με εκρηκτικά τις γραμμές του τρένου και τους πυλώνες της γέφυρας. Γύρω στις 1.30 σημειώθηκε η πρώτη έκρηξη. Την ώρα εκείνη κατέφθανε μια αμαξοστοιχία με ενισχύσεις από τη Λαμία (Λιανοκλάδι).Το τρένο είχε μπει στη γέφυρα, όταν έγινε η έκρηξη και συνετρίβει μαζί με ένα τμήμα της. Λίγο αργότερα σημειώθηκε και δεύτερη έκρηξη και έτσι ολοκληρώθηκε η καταστροφή με επιτυχία.
Οι αντάρτες, με ελάχιστες απώλειες, συμπτύχθηκαν ικανοποιημένοι στο χωριό Μαυρολιθάρι, όπου γιόρτασαν την νίκη. Οι απώλειες των Ιταλών ήταν 7 νεκροί, 5 τραυματίες και 2 αιχμάλωτοι. Μετά από λίγες ημέρες, σε αντίποινα οι ναζί εκτέλεσαν 26 Έλληνες από τα γύρω χωριά.
Η σημασία της ανατίναξης της γέφυρας ήταν τεράστια. Καταρχήν απέκοψε μια από τις αρτηρίες ανεφοδιασμού του Ρόμελ και διευκόλυνε τις επιχειρήσεις των συμμάχων στο μέτωπο της Αφρικής. Έπειτα έδωσε στους Γερμανούς να καταλάβουν ότι το αντάρτικο που είχαν υποτιμήσει, φούντωνε και για το λόγο αυτό καθήλωσαν στην Ελλάδα μεραρχίες οι οποίες θα τους χρησίμευαν σε αλλά κρίσιμα μέτωπα (π.χ. Αφρική, Ρωσία).
Η σημαντικότερη όμως συνέπεια έχει να κάνει με τον κλιμακούμενο αγώνα του ελληνικού λαού. Η ανατίναξη ενίσχυσε το ηθικό των Ελλήνων και τους δημιούργησε την αισιόδοξη βεβαιότητα ότι ενωμένοι θα μπορούσαν να πετύχουν πολλά στον αγώνα εναντίον των κατακτητών.
Το ψυχρό μάτι του απαλλαγμένου από τις προκαταλήψεις μελετητή της ιστορίας δεν μπορεί παρά να καταλήξει στη ρήση ενός από τους πρωταγωνιστές του γεγονότος, του Κρις Γουντχάουζ: Ο Γοργοπόταμος «Χωρίς Ζέρβα δεν γινόταν, χωρίς Άρη δεν πετύχαινε».
Δείτε το σχετικό βίντεο:
