Βασισµένη στο οµώνυµο best seller µυθιστόρηµα της Azar Nafisi, «Διαβάζοντας τη Λολίτα στην Τεχεράνη» που µεταφράστηκε σε πολλές χώρες ανά τον κόσµο, ο διακεκριµένος σκηνοθέτης Eran Riklis φέρνει µια τολµηρά συγκινητική κι ανθρώπινα απελευθερωτική ταινία για τη δύναµη των γυναικών να αντισταθούν, να εξελιχθούν και να διεκδικήσουν να ζήσουν ακόµα και σε σκοτεινές εποχές.
Η υπόθεση
Καθώς οι ισλαµικές οµάδες ηθικής πραγµατοποιούν αυθαίρετες επιδροµές στην Τεχεράνη και οι φονταµενταλιστές καταλαµβάνουν τα πανεπιστήµια, η Azar Nafisi, µια παθιασµένη µε τη λογοτεχνία δασκάλα, συγκεντρώνει κρυφά έξι από της πιο αφοσιωµένες µαθήτριές της για να διαβάσουν απαγορευµένα δυτικά κλασικά έργα. Ασυνήθιστες στο να εκφράζουν την άποψή της, σύντοµα βγάζουν τα πέπλα της και µιλούν για τις προσωπικές τους ελπίδες, τους έρωτες και τις απογοητεύσεις τους, τη θηλυκότητά τους και την αναζήτησή τους για µια θέση σε µια όλο και πιο καταπιεστική κοινωνία. Οι ιστορίες των γυναικών αυτών συνυφαίνονται µε τα µυθιστορήµατα που διαβάζουν και ξαφνικά τολµούν να ονειρεύονται, να ελπίζουν και να αγαπούν, και εµείς παρακολουθούµε την πολυπλοκότητα της ζωής των ατόµων που αντιµετωπίζουν πολιτική, ηθική και προσωπική πολιορκία.
Ο σκηνοθέτης Eran Riklis, σημειώνει για την ταινία που πρόκειται να κάνει πρεμιέρα στους ελληνικούς κινηματογράφους στι 25 Σεπτεμβρίου: «Σε όλες τις ταινίες µου, προσπαθώ να εξερευνήσω τις καρδιές και τα µυαλά των ανθρώπων σε στιγµές ακραίας πίεσης, σε στιγµές λήψης αποφάσεων, σε στιγµές κρίσης, έµπνευσης – όλα µέσα στο πλαίσιο κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών. Προσωπικές στιγµές που όλοι µπορούµε να αναγνωρίσουµε και να εκτιµήσουµε, ελπίζω και να ταυτιστούµε, αναµειγνύονται µε τοπικά, περιφερειακά και παγκόσµια γεγονότα που οι άνθρωποι θυµούνται. Έτσι, ακολούθησα µια νεαρή νύφη διχασµένη µεταξύ συνόρων στην ταινία «The Syrian Bride», µια χήρα που προστατεύει τα δέντρα της στην ταινία «Lemon Tree», έναν νεαρό Παλαιστίνιο που αµφισβητεί την ταυτότητά του στην ταινία «Dancing Arabs», έναν άνδρα που αναζητά την χαµένη ψυχή του στην ταινία «The Human Resources Manager», δύο πληγωµένες γυναίκες παγιδευµένες σε ένα καταφύγιο στην ταινία «Shelter», δύο άνδρες που αναζητούν σωτηρία, λύτρωση και αναγνώριση στην ταινία «Spider in the Web». Το µυθιστόρηµα της Azar Nafisi, µε την απεικόνιση τόσο των ανθρώπινων σχέσεων όσο και των πολιτικών και παγκόσµιων θεµάτων, µε συγκίνησε βαθιά. Ήξερα πόσο πολύπλοκο είναι να διηγηθείς την τόσο προσωπική ιστορία των γυναικών στο Ιράν, και όµως ήξερα ότι είναι µια υπέροχη, συναισθηµατική πρόκληση, βασισµένη σε µια καθολική άποψη για τον ανθρώπινο αγώνα. Οποτεδήποτε. Οπουδήποτε».
Και συμπληρώνει: «Η ταινία είναι µια διαδροµή γεµάτη ανατροπές µέσα σε έναν µικρόκοσµο άγχους και φόβου, αλλά πάνω απ’ όλα ελπίδας και αγάπης, που αναδεικνύει την αναζήτηση της βεβαιότητας σε έναν αβέβαιο κόσµο. Οι γυναίκες στην ιστορία µας παλεύουν µε τη µοναξιά καθώς αντιµετωπίζουν προτεραιότητες, αποφάσεις και συνέπειες που είναι κρίσιµες σε κάθε επίπεδο. Είναι µια ιστορία για την οικειότητα, τη φιλία και τους συναισθηµατικούς δεσµούς, που αντικατοπτρίζει την παγκόσµια πολιτική και ζητήµατα πίστης και προδοσίας. Ως αφηγητές, οι κινηµατογραφιστές περπατούν πάντα σε µια λεπτή γραµµή µεταξύ αλήθειας και εξαπάτησης, µεταξύ ζωής και θανάτου. ∆εν απέχεις ποτέ πολύ από το είδος των ιστοριών που κάποτε εξυµνούσαν την ανδρεία και τον ηρωισµό των πρωταγωνιστών τους, αλλά τώρα εξετάζονται καθηµερινά µε αµφιβολία και σκεπτικισµό. Βλέπεις τις ρωγµές στον τοίχο. Βλέπεις την γκρίζα χροιά στα κουρασµένα, κούφια µάτια ανδρών και γυναικών που έδωσαν τη ζωή τους για τον λαό και την πατρίδα τους, µόνο για να µείνουν αργότερα στο περιθώριο, εκτός αν βρήκαν µε κάποιο τρόπο τη δύναµη να αντισταθούν, αρνούµενοι να συµβιβαστούν».
Πώς σας ήρθε η ιδέα για αυτό το έργο;
Ερωτεύτηκα αµέσως το βιβλίο της Azar Nafisi και ένιωσα ότι θα γινόταν µια υπέροχη ταινία. Αυτό ήταν το 2009… Είχα πολλή δουλειά στη συνέχεια και σιγά-σιγά ξέχασα το βιβλίο και την προοπτική µιας ταινίας, µέχρι που µια µέρα το 2016 τα µάτια µου έπεσαν πάνω στο βιβλίο στη βιβλιοθήκη µου και ένιωσα ότι έπρεπε να ελέγξω πού βρίσκονται τα πράγµατα όσον αφορά τα δικαιώµατα. Βρήκα την Azar στο Facebook, µιλήσαµε και τη ρώτησα αν µπορούσα να πάω να της µιλήσω στην Ουάσιγκτον.
Μια εβδοµάδα αργότερα συναντηθήκαµε, µιλήσαµε για το βιβλίο, για το Ιράν, για ταινίες (γνώριζε κάποιες από τις ταινίες µου) και για τη ζωή. Επέστρεψα και βρήκα µια σεναριογράφο στο Λος Άντζελες, τη Marjorie David, που έκανε θαύµατα µε την προσαρµογή. Και µίλησα µε την Golshifteh Farahani, µε την οποία είχα ήδη συνεργαστεί στην ταινία «Shelter» (2017). Είπε ναι, µε τα πάντα να είναι στον αέρα… Το 2021, παρακολούθησα ένα φεστιβάλ κινηµατογράφου στη Ρώµη και είχα την τύχη να γνωρίσω την µελλοντική µου Ιταλίδα παραγωγό, Marica Stocchi, η οποία µε σύστησε στον Gianluca Curti της Minerva Pictures. Ενθουσιάστηκαν αµέσως µε την ιστορία και µάλλον και µε εµένα… Όπως και εγώ µε αυτούς.
Μιλήστε μας για το καστ σας
Μπορώ να µιλάω για αυτούς για ώρες… Οι ηθοποιοί µου είναι πάντα το πιο σηµαντικό µου καθήκον, όπως λέω πάντα – αν ο ηθοποιός δεν σε πείσει, τίποτα άλλο δεν θα το κάνει. Τους αγαπώ όλους, τους λατρεύω, είναι πολύ διαφορετικοί – κάτι που ήταν υπέροχο για τους διάφορους ρόλους – και όλοι χρειάζονταν την απόλυτη προσοχή µου στη λεπτοµέρεια, κάτι που λατρεύω όταν σκηνοθετώ µια ταινία. Και είναι όλοι Ιρανοί (εξόριστοι φυσικά) και είµαι πολύ περήφανος για αυτό. ∆εν έκανα κανένα συµβιβασµό όσον αφορά την αυθεντικότητα του καστ. Η Golshifteh έχει πολλή ιστορία, πολύ πόνο, πολλά πράγµατα να εξερευνήσει και να στηριχθεί. Έχει εκπληκτική διαίσθηση και ταυτόχρονα είναι και λίγο αφελής (ή µήπως όχι;) – κάτι που µου φάνηκε ιδανικό για τον ρόλο της ως Azar. Ήταν µια άµεση, προφανής επιλογή για µένα. Για όλους τους άλλους ρόλους, ξεκίνησα µια διαδικασία κάστινγκ που διήρκεσε σχεδόν 18 µήνες… Κλήσεις µέσω Zoom, ταξίδια για κάστινγκ σε Παρίσι, Λονδίνο, Νέα Υόρκη και Λος Άντζελες µε ηθοποιούς που ζουν σε όλες αυτές τις πόλεις, καθώς και στο Βερολίνο, το Όσλο, το Ρότερνταµ και αλλού. Όταν τελικά έκανα τις (δύσκολες) επιλογές µου, τους βρήκα όλους πολύ αφοσιωµένους, πολύ ακριβείς και τελικά πολύ πειστικούς και, το πιο σηµαντικό, συγκινητικούς και συναισθηµατικούς
Και πώς δουλέψατε στα φαρσί;
∆εν µπορώ να σας πω, γιατί τότε θα πρέπει να παραδεχτώ ότι µιλάω φαρσί. Ίσως είµαι Ιρανός µυστικός πράκτορας… Ποιος ξέρει… Αλλά σοβαρά, είχα τους καλύτερους µεταφραστές, δασκάλους διαλόγων και ηθοποιούς που µπορούσα να εµπιστευτώ όσον αφορά τη γλώσσα και όλες τις αποχρώσεις της. Τα φαρσί δεν είναι εύκολα, αλλά σε κάποιο σηµείο έγιναν σαν µουσική για µένα, και ως λάτρης της µουσικής, καταλαβαίνω αν οι ήχοι είναι φάλτσοι… Επίσης, µε τα χρόνια έχω κάνει τόσες πολλές ταινίες µε αραβικούς διαλόγους, που το αυτί, η καρδιά και ο εγκέφαλός µου έχουν συνηθίσει να δουλεύουν µε γλώσσες άλλες από τα αγγλικά και τα εβραϊκά.
Μιλήστε μας λίγο για την ομάδα σας
Απλά η καλύτερη. Από τον αφοσιωµένο, καταπληκτικό παραγωγό µου Jacopo µέχρι την φανταστική διευθύντρια φωτογραφίας µου Hélène Louvart, που είναι µαέστρος του φωτός και της σύνθεσης, την ενδυµατολόγο µου Mary, που συνδύαζε την ακρίβεια µε τη δηµιουργικότητα, τη φανταστική µακιγιέζ µου Ilaria Zamprioli, που µαζί µε την οµάδα της έπρεπε να φροντίσει τόσες πολλές γυναίκες στο πλατό (και γενειοφόρους άντρες…) και, στην πραγµατικότητα, όλη η οµάδα –βοηθοί σκηνοθέτες, τεχνικοί, οµάδα παραγωγής– ήταν όλοι πραγµατικά υπέροχοι και παθιασµένοι.
Σκέψεις που κάνετε πριν από την πρώτη προβολή της ταινίας;
Αυτή είναι η 14η µεγάλου µήκους ταινία µου και εξακολουθώ να είµαι ενθουσιασµένος και συγκινηµένος όπως όταν έκανα την πρώτη µου. Νοµίζω ότι αυτό είναι καλό σηµάδι. Και πιστεύω ότι αυτή η ταινία έχει τη δυνατότητα να προσελκύσει ένα µεγάλο γυναικείο κοινό από τη µία πλευρά, ενώ ταυτόχρονα να ικανοποιήσει και το ανδρικό κοινό. Η ταινία, όπως και το βιβλίο, απευθύνονται σε ένα παγκόσµιο κοινό και στον σηµερινό ταραγµένο κόσµο αγγίζει πολλά σύγχρονα ζητήµατα. Νοµίζω ότι βρήκαµε τη σωστή ισορροπία. Είναι µια ταινία που εξετάζει σε βάθος τις σκέψεις και τις καρδιές γυναικών που είναι εντελώς διαφορετικές, αλλά και αλληλοσυµπληρώνονται, είναι µια ταινία που εξετάζει το Ιράν της δεκαετίας του ’80, αλλά µε µια σύγχρονη, επίκαιρη οπτική γωνία. Για µένα αυτή η ταινία δεν αφορά µόνο το Ιράν.
Αφορά, δυστυχώς, την κατάσταση σε τόσες πολλές χώρες και περιοχές του κόσµου. Αφορά τη Μέση Ανατολή. Αφορά τόσα πολλά µέρη στην Ευρώπη. Και αφορά τις Ηνωµένες Πολιτείες. Οπότε, στην πραγµατικότητα, αφορά τον κόσµο στον οποίο ζούµε σήµερα. ‘Εχω πολλές προσδοκίες και αυτοπεποίθηση, αναµεµειγµένες µε την συνήθη ανησυχία που έχουµε οι κινηµατογραφιστές όταν αφήνουµε το µωρό µας να βγει στον κόσµο.
Σκηνοθεσία: Eran Riklis
Σενάριο: Marjorie David, Azar Nafisi
Πρωταγωνιστούν: Golshifteh Farahani, Zar Amir Ebrahimi, Mina Kavani, Reza Diako
Μουσική: Jonathan Riklis
Βραβείο Κοινού στο 19ο Φεστιβάλ Κινηµατογράφου της Ρώµης
*Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής για το γυναικείο καστ στο 19ο Φεστιβάλ Κινηµατογράφου της Ρώµης
25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΣΤΟΥΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ FEELGOOD
