Είναι πιθανώς μία από τις σημαντικότερες ημέρες στην ιστορία του πολιτισμού, η οποία θα μπορούσε να φέρει «αιώνια ειρήνη στη Μέση Ανατολή». Αυτό δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αναφερόμενος στο σχέδιό του για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα.
Η υπερβολή ήταν χαρακτηριστική, σχολιάζει ο ανταποκριτής του BBC στον Λευκό Οίκο, Τομ Μπέιτμαν. Ωστόσο, η πρότασή του των 20 σημείων, που ανακοινώθηκε στον Λευκό Οίκο τη Δευτέρα, όταν ο Τραμπ συναντήθηκε με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπενιαμίν Νετανιάχου, εξακολουθεί να αποτελεί ένα σημαντικό διπλωματικό βήμα, «αν και δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην εξωτική υπερβολή του».
Το σχέδιο ισοδυναμεί με μια αλλαγή στη θέση της κυβέρνησης Τραμπ σχετικά με το μεταπολεμικό μέλλον της Γάζας και ασκεί μεγαλύτερη πίεση από ό,τι η Ουάσιγκτον έχει ασκήσει φέτος στον Νετανιάχου για να αποδεχτεί μια συμφωνία.
Το αν θα μπορέσει να γίνει πραγματικότητα τις επόμενες εβδομάδες θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα ίδια ζητήματα που ήταν πάντα θεμελιώδη: αν τόσο ο Νετανιάχου όσο και η ηγεσία της Χαμάς βλέπουν τώρα μεγαλύτερα οφέλη στο να τερματίσουν τον πόλεμο παρά στο να τον συνεχίσουν.
Η απάντηση της Χαμάς σε αυτή την πρόταση δεν είναι ακόμη σαφής. Μια απαισιόδοξη εκτίμηση προέκυψε από ένα στέλεχος της Χαμάς, το οποίο νωρίτερα είχε υπονοήσει στο BBC ότι οι όροι δεν διασφάλιζαν σε μεγάλο βαθμό τα συμφέροντα των Παλαιστινίων και ότι η οργάνωση δεν θα δεχόταν κανένα σχέδιο που δεν εγγυόταν την αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα.
Δίπλα στον πρόεδρο των ΗΠΑ, ο Νετανιάχου δήλωσε ότι το Ισραήλ αποδέχεται τις 20 αρχές του Τραμπ, παρόλο που ένας ηγέτης της ακροδεξιάς πτέρυγας της συμμαχίας του είχε ήδη απορρίψει ορισμένες από αυτές.
Ωστόσο, η αποδοχή των αρχών του Τραμπ από μόνη της δεν ισοδυναμεί με τον τερματισμό του πολέμου. Και ενώ ο Νετανιάχου απορρίπτει αυτή την κατηγορία, οι εγχώριοι αντίπαλοί του ισχυρίζονται ότι έχει την τάση να ανατρέπει μια αναδυόμενη συμφωνία, αν αυτή θέτει σε κίνδυνο την πολιτική του επιβίωση στην πατρίδα του.
Υπό αυτή την έννοια, η πρόταση μπορεί να μην είναι αρκετή για να επιτευχθεί η σημαντική πρόοδος που επιθυμεί σαφώς ο Τραμπ. Περιέχει ακόμα σημαντικά εμπόδια για τις πολιτικές ομάδες τόσο του Ισραήλ όσο και της Χαμάς, τα οποία θα μπορούσαν να τους εμποδίσουν τελικά να καταλήξουν σε συμφωνία.
Υπάρχει επίσης αρκετή ασάφεια στο σχέδιο, ώστε κάθε πλευρά να μπορεί να φαίνεται ότι το αποδέχεται, ενώ παράλληλα χρησιμοποιεί τις περαιτέρω διαπραγματεύσεις για να το σαμποτάρει, κατηγορώντας την άλλη πλευρά για την αποτυχία του.
Αυτό ήταν ένα μοτίβο κατά τη διάρκεια των μηνών που γίνονταν οι διαπραγματεύσεις. Και αν αυτό συμβεί, είναι σαφές πού θα σταθεί η κυβέρνηση Τραμπ – στο πλευρό του Ισραήλ. Ο Τραμπ το κατέστησε σαφές στον Νετανιάχου, λέγοντάς του τη Δευτέρα ότι, αν η Χαμάς δεν συμφωνούσε με την πρόταση, τότε θα είχε την «πλήρη υποστήριξη της Αμερικής για να κάνει ό,τι πρέπει να κάνει».
Αν και ο Τραμπ το παρουσίασε ως συμφωνία, στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πλαίσιο για περαιτέρω διαπραγματεύσεις – ή, όπως το έθεσε σε κάποιο σημείο, μια σειρά «αρχών». Αυτό απέχει πολύ από το είδος του λεπτομερούς σχεδίου που θα έπρεπε να συμφωνηθεί για να τερματιστεί ο πόλεμος.
Μοιάζει περισσότερο με το «πλαίσιο» που ανακοίνωσε ο προκάτοχός του, Τζο Μπάιντεν, τον Μάιο του 2024, με σκοπό να επιτευχθεί σταδιακή κατάπαυση του πυρός και συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου. Σε εκείνη την περίπτωση, χρειάστηκαν άλλοι οκτώ μήνες μέχρι το Ισραήλ και η Χαμάς να εφαρμόσουν εκεχειρία και ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων.
Ο Τραμπ θέλει μια «ολοκληρωμένη» ειρηνευτική συμφωνία, αλλά αυτό απαιτεί σημαντική εργασία για τον σχεδιασμό λεπτομερών γραμμών αποχώρησης του Ισραήλ, συγκεκριμένων λεπτομερειών σχετικά με την απελευθέρωση των ομήρων, την ταυτότητα των Παλαιστίνιων κρατουμένων που θα απελευθερωθούν και τις συγκεκριμένες συνθήκες για τη μεταπολεμική διακυβέρνηση, μεταξύ πολλών άλλων θεμάτων.
Κανένα από αυτά δεν περιγράφεται λεπτομερώς στο 20 σημείων σχέδιό του και όλα έχουν τη δυνατότητα να ανατρέψουν μια ειρηνευτική συμφωνία.
Τι προβλέπει το σχέδιο των 20 σημείων
Το πλαίσιο αυτό δανείζεται από προηγούμενες προτάσεις, συμπεριλαμβανομένου του σαουδο-γαλλικού σχεδίου του Ιουλίου, και από πρόσφατες εργασίες του πρώην πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου, Σερ Τόνι Μπλερ, ο οποίος θα συμμετάσχει στο «Συμβούλιο Ειρήνης» υπό την προεδρία του Τραμπ, το οποίο θα εποπτεύει προσωρινά τη λειτουργία της Γάζας στο πλαίσιο αυτού του σχεδίου.
Συντάχθηκε από τον απεσταλμένο του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, και τον γαμπρό του, Τζάρετ Κούσνερ, μετά από διαβουλεύσεις με το Ισραήλ, ευρωπαϊκές και αραβικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των μεσολαβητών Κατάρ και Αιγύπτου. Καλεί για την παύση των εχθροπραξιών, την περιορισμένη απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων και την απελευθέρωση από τη Χαμάς όλων των εναπομείναντων ομήρων, ακολουθούμενη από την απελευθέρωση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων που κρατούνται από το Ισραήλ.
Στη συνέχεια, προβλέπει τη δημιουργία μιας τοπικής, τεχνοκρατικής διοίκησης στη Γάζα για τη διαχείριση των καθημερινών υπηρεσιών, υπό την εποπτεία του «Συμβουλίου Ειρήνης» που θα εδρεύει στην Αίγυπτο.
Τα εναπομείναντα μέλη της Χαμάς που «δεσμεύονται για ειρηνική συνύπαρξη» και για την παράδοση των όπλων τους θα λάβουν αμνηστία, ενώ τα υπόλοιπα θα εξοριστούν. Μια διεθνής δύναμη «σταθεροποίησης» που θα δημιουργηθεί από τις ΗΠΑ και τις αραβικές χώρες θα αναλάβει την ασφάλεια στη Γάζα, εξασφαλίζοντας την αποστρατιωτικοποίηση των παλαιστινιακών ένοπλων φατριών.
Η παλαιστινιακή κρατική υπόσταση αναφέρεται, αλλά μόνο με πολύ αόριστους όρους. Το σχέδιο προτείνει ότι, εάν η Παλαιστινιακή Αρχή με έδρα τη Ραμάλα αναμορφωθεί, «ενδέχεται τελικά να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μια αξιόπιστη πορεία προς την αυτοδιάθεση και την κρατική υπόσταση των Παλαιστινίων».
Οι αραβικές χώρες θεωρούν τις προτάσεις του Τραμπ ως σημαντική πρόοδο για αυτές. Εν μέρει επειδή έχουν απορρίψει το σχέδιο «Ριβιέρα» της Γάζας που είχε παρουσιάσει τον Φεβρουάριο και το οποίο θα συνεπαγόταν την αναγκαστική εκτόπιση των Παλαιστινίων.
Επίσης, τουλάχιστον γίνεται αναφορά στην παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, ακόμη και αν δεν υπάρχει δέσμευση για αυτό.
Και το αμερικανικό σχέδιο αναφέρει ότι «το Ισραήλ δεν θα καταλάβει ούτε θα προσαρτήσει τη Γάζα», αν και δεν υπάρχει παρόμοια δέσμευση για την κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Αυτή είναι μια ζωτικής σημασίας ρήτρα για τις αραβικές χώρες, ακόμα και αν έρχεται σε αντίθεση με μια άλλη γραμμή του σχεδίου που αναφέρει ότι το Ισραήλ θα διατηρήσει τις δυνάμεις του στην «περίμετρο ασφαλείας» της Γάζας.
Από την πλευρά του Ισραήλ, ο Νετανιάχου δηλώνει ότι το σύνολο του πλαισίου συνάδει με τους στόχους του για τον τερματισμό του πολέμου. Δηλαδή, την αποστρατιωτικοποίηση της Χαμάς, την αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας και τη μη ίδρυση μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους.
Ωστόσο, παραμένει ασαφές εάν οι ρήτρες σχετικά με την αποστρατιωτικοποίηση και την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους θα γίνουν αποδεκτές από τμήματα της κυβέρνησής του ή εάν θα χρησιμοποιήσει αυτή την πίεση για να προσθέσει ή να «εξευγενίσει» ρήτρες.
Πολλά εξαρτώνται πλέον από την απάντηση της Χαμάς.
