Ραγδαίες είναι οι εξελίξεις γύρω από το ζήτημα της αναγνώρισης ενός παλαιστινιακού κράτους. Πρώτος ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, ανακοίνωσε πως η χώρα του αναμένεται να αναγνωρίσει την Παλαιστίνη ως κράτος τον Σεπτέμβριο, στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.
«Πιστός στην ιστορική δέσμευση για δίκαιη και διαρκή ειρήνη στη Μέση Ανατολή, αποφάσισα ότι η Γαλλία θα αναγνωρίσει το κράτος της Παλαιστίνης», δήλωσε ο Μακρόν και σημείωσε πως «η επείγουσα ανάγκη σήμερα είναι να τερματιστεί ο πόλεμος στη Γάζα και να σωθεί ο άμαχος πληθυσμός». Η Γαλλία πρόκειται να γίνει η πρώτη χώρα της G7 που θα αναγνωρίσει την Παλαιστίνη ως κράτος.
Μετά τη Γαλλία, Βρετανία και Καναδάς ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους
Το αμέσως επόμενο διάστημα, έντονες πιέσεις δέχτηκε ο Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ, με 250 βουλευτές της χώρας να υπογράφουν διακομματική επιστολή με την οποία ζητούσαν να αναγνωριστεί η Παλαιστίνη ως κράτος.
Ο Στάρμερ αρχικά απέρριψε τις εκκλήσεις, όμως στη συνέχεια ανακοίνωσε πως η Βρετανία θα προχωρήσει στην αναγνώριση, με κάποιες προϋποθέσεις. Αν το Ισραήλ δεν συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός και δεν λάβει ουσιαστικά μέτρα, σύμφωνα με τον Στάρμερ, η Βρετανία αναμένεται να αναγνωρίσει το παλαιστινιακό κράτος τον Σεπτέμβριο.
Σε αλλαγή στάσης προχώρησε και ο Καναδάς, καθώς η κυβέρνηση της χώρας ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αναγνωρίσει το παλαιστινιακό κράτος κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη, όπως ανακοίνωσε την Τετάρτη ο πρωθυπουργός, Μαρκ Κάρνι.
Επιπλέον, και η Μάλτα θα ανακοινώσει την αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους τον Σεπτέμβριο, όπως δήλωσε το βράδυ της Τρίτης ο πρωθυπουργός Ρόμπερτ Αμπέλα, λίγες ώρες μετά από τη δήλωση Στάρμερ.
Τι σημαίνει η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους
Η Παλαιστίνη είναι ένα κράτος που ταυτόχρονα «υπάρχει και δεν υπάρχει», κατά κάποιον τρόπο.
Διαθέτει σε μεγάλο βαθμό διεθνή αναγνώριση, πραγματοποιεί διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό και έχει ομάδες που συμμετέχουν σε αθλητικές διοργανώσεις, συμπεριλαμβανομένων των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ωστόσο, λόγω της μακροχρόνιας διαμάχης των Παλαιστινίων με το Ισραήλ, δεν έχει διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα, ούτε πρωτεύουσα, ούτε στρατό. Στη Δυτική Όχθη, εξαιτίας της ισραηλινής στρατιωτικής κατοχής, η Παλαιστινιακή Αρχή -η οποία δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των ειρηνευτικών συμφωνιών της δεκαετίας του 1990- δεν ασκεί πλήρη έλεγχο στη γη ή στον πληθυσμό της.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση του Μοντεβιδέο του 1933, υπάρχουν διάφορα κριτήρια που πρέπει να πληροί ένα κράτος για να αναγνωριστεί ως κυρίαρχο βάσει του διεθνούς δικαίου.
Η διαδικασία απαιτεί το κράτος να διαθέτει:
- μόνιμο πληθυσμό
- ορισμένα σύνορα
- αποτελεσματική κυβέρνηση και διεθνείς σχέσεις
- επίσημες διπλωματικές διαδικασίες, όπως πρεσβείες, πρέσβεις και συνθήκες
Από τα 193 κράτη-μέλη του ΟΗΕ, τα 147 έχουν ήδη αναγνωρίσει την Παλαιστίνη ως κράτος (έως και τον Μάρτιο του 2025).
Μεταξύ αυτών είναι η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία, αλλά και ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Νορβηγία. Άλλες χώρες που έχουν αναγνωρίσει την Παλαιστίνη ως κράτος είναι οι Αργεντινή, Αρμενία, Βουλγαρία, Κύπρος, Σλοβενία, Σουηδία, Πολωνία, Τουρκία, Ρουμανία, Ουγγαρία.
Τι θα σημαίνει στην πράξη η αναγνώριση
Δεδομένου ότι πρόκειται για ένα είδος «ημι-κράτους», η αναγνώριση έχει αναπόφευκτα έναν συμβολικό χαρακτήρα. Αποτελεί μια ισχυρή ηθική και πολιτική δήλωση, αλλά ελάχιστα θα αλλάξει επί του πρακτέου, σύμφωνα με ειδικούς αναλυτές.
Η κίνηση αυτή φέρει μεγάλο διπλωματικό και ηθικό βάρος, ακόμη και αν είναι κυρίως συμβολική, σύμφωνα με την Τζούλι Νόρμαν, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο University College London με ειδίκευση στην πολιτική της Μέσης Ανατολής, όπως αναφέρει το πρακτορείο Reuters.
Η πιο άμεση επίπτωση μπορεί να είναι η αναβάθμιση των διπλωματικών σχέσεων με τους Παλαιστίνιους, σύμφωνα με Βρετανό κυβερνητικό αξιωματούχο, που είπε, μετά τις ανακοινώσεις Στάρμερ, ότι η Βρετανία ενδέχεται τελικά να ανοίξει πρεσβεία στη Δυτική Όχθη.
Η αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτος θα μπορούσε να αναγκάσει επίσης τη βρετανική κυβέρνηση να επανεξετάσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ.
Αναλυτές εκτιμούν πως η αναγνώριση δεν θα άλλαζε σημαντικά την κατάσταση βραχυπρόθεσμα, όμως η κίνηση αυτή εξακολουθεί να έχει αξία. Θεωρούν πως, αν και όταν οι εμπλεκόμενες πλευρές καθίσουν στο «τραπέζι» για να συζητήσουν τη μακροπρόθεσμη διένεξη, η θέση της Παλαιστίνης θα είναι καλύτερη.
Πώς εντάσσονται νέα κράτη στον ΟΗΕ
Οι χώρες συνήθως υποβάλλουν αίτηση στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, ο οποίος την παραπέμπει στο Συμβούλιο Ασφαλείας για αρχική αξιολόγηση και ενδεχόμενη ψηφοφορία.
Η έγκριση απαιτεί τουλάχιστον εννέα ψήφους υπέρ και κανένα βέτο από ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ρωσία ή Κίνα.
Αν το Συμβούλιο εγκρίνει την αίτηση, αυτή προωθείται στη Γενική Συνέλευση, όπου απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων.
Ένα κράτος δεν μπορεί να ενταχθεί στον ΟΗΕ χωρίς την έγκριση και των δύο οργάνων.
Τι έγινε με την αίτηση της Παλαιστίνης το 2011
Το Συμβούλιο Ασφαλείας εξέτασε την αίτηση για αρκετές εβδομάδες ώστε να διαπιστωθεί αν πληρούσε τα κριτήρια ένταξης.
Ωστόσο, δεν κατέληξε σε ομόφωνη θέση, με αποτέλεσμα να μην πραγματοποιηθεί επίσημη ψηφοφορία.
Ακόμα κι αν είχε γίνει, οι ΗΠΑ είχαν δηλώσει ότι σκόπευαν να ασκήσουν βέτο.
Τι είναι η λύση των δύο κρατών
Η λύση των δύο κρατών προβλέπει τη δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο ήδη υπάρχον κράτος του Ισραήλ, προσφέροντας και στους δύο λαούς τη δική τους εθνική επικράτεια.
Οι Παλαιστίνιοι επιδιώκουν ανεξάρτητο κράτος στη Δυτική Όχθη, την προσαρτημένη ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Γάζα – εδάφη που το Ισραήλ έχει υπό κατοχή από τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, όπως και μεγάλο μέρος του ισραηλινού πολιτικού κόσμου, αντιτίθενται διαχρονικά στη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα επιβράβευε τους μαχητές μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τη λύση των δύο κρατών είναι ο καθορισμός των συνόρων του παλαιστινιακού κράτους.
Πολλοί υποστηρίζουν πως τα σύνορα πρέπει να βασιστούν στη γραμμή πριν από το 1967, όμως έκτοτε έχουν εγκατασταθεί χιλιάδες Ισραηλινοί σε εβραϊκούς οικισμούς εντός της Δυτικής Όχθης, με περίπου 600.000 να ζουν εκεί και στην Κατεχόμενη Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Πώς αντέδρασαν Ισραήλ και Παλαιστίνιοι στις ανακοινώσεις
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Νετανιάχου, καταδίκασε έντονα την αναγνώριση, λέγοντας ότι πρόκειται για «εφαλτήριο για την εξόντωση του Ισραήλ – όχι για συνύπαρξη με αυτό».
Η κυβέρνησή του υποστηρίζει ότι η απόφαση αυτή «επιβραβεύει τη Χαμάς και υπονομεύει τις προσπάθειες για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και για την απελευθέρωση των ομήρων».
Από την άλλη πλευρά, ο Παλαιστίνιος πρόεδρος, Μαχμούντ Αμπάς, εξέφρασε «ευχαριστίες και εκτίμηση» προς τις δυτικές χώρες.
Μετά την ανακοίνωση του Καναδά, το υπουργείο Εξωτερικών της Παλαιστινιακής Αρχής δήλωσε στην πλατφόρμα Χ: «Αυτή η θαρραλέα απόφαση αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη δικαιοσύνη, την ειρήνη και την πολυαναμενόμενη υλοποίηση του αναφαίρετου δικαιώματος του παλαιστινιακού λαού στην αυτοδιάθεση».
Ποια χώρα μπορεί να ακολουθήσει
Δύο μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία, αν προχωρήσουν σε αυτή την κίνηση, ενδέχεται να ανοίξουν τον δρόμο για συζητήσεις επί του θέματος και σε άλλες χώρες, ενώ, όπως εκτιμούν αναλυτές, ίσως απομονωθούν οι ΗΠΑ ως η μοναδική μεγάλη δύναμη που δεν αναγνωρίζει παλαιστινιακό κράτος.
Η απόφαση του Στάρμερ και του Μακρόν ενδέχεται να ασκήσει πίεση σε άλλες μεγάλες χώρες, όπως η Γερμανία, η Αυστραλία και η Ιαπωνία, ώστε να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο, σύμφωνα με αναλυτές.
Η Ιαπωνία έχει δηλώσει πως «θα συνεχίσει να εξετάζει συνολικά το ζήτημα της αναγνώρισης της Παλαιστίνης ως κράτους», όπως και την προοπτική «του κατά πόσον αυτή μπορεί να συμβάλει στην πρόοδο της ειρηνευτικής διαδικασίας».
Η Γερμανία, πάντως, δήλωσε την Παρασκευή ότι δεν σκοπεύει να αναγνωρίσει το παλαιστινιακό κράτος στο άμεσο μέλλον, ενώ η Ιταλία έχει δηλώσει ότι η αναγνώριση θα πρέπει να γίνει ταυτόχρονα με την αναγνώριση του Ισραήλ από ένα νέο παλαιστινιακό κράτος.
Άλλωστε, ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Γιόχαν Βάντεφουλ, δήλωσε την Πέμπτη ότι η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους είναι βήμα που έρχεται στο τέλος των διαπραγματεύσεων για μια λύση δύο κρατών, όμως, όπως είπε, αυτή η διαδικασία πρέπει να ξεκινήσει άμεσα,.
«Μια διαπραγματευμένη λύση δύο κρατών παραμένει η μόνη οδός που μπορεί να προσφέρει στους ανθρώπους και των δύο πλευρών μια ζωή με ειρήνη, ασφάλεια και αξιοπρέπεια», ανέφερε σε δήλωσή του λίγο πριν από το ταξίδι του την Πέμπτη στο Ισραήλ και τα παλαιστινιακά εδάφη.
«Για τη Γερμανία, η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους έρχεται στο τέλος αυτής της διαδικασίας. Όμως αυτή η διαδικασία πρέπει να ξεκινήσει τώρα».
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, θεωρεί ότι η αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους θα ισοδυναμούσε με επιβράβευση της ένοπλης οργάνωσης Χαμάς και δεν σκοπεύει να το πράξει, όπως δήλωσε την Τετάρτη αξιωματούχος του Λευκού Οίκου, μετά την ανακοίνωση του Καναδά σχετικά με την απόφαση.
