Έναν αιώνα αφότου Ιρλανδές καλόγριες άρχισαν να θάβουν εκατοντάδες βρέφη σε αυτό που θα εξελισσόταν σε έναν μαζικό τάφο, αρχαιολόγοι και άλλοι ειδικοί ξεκινούν την εκσκαφή στον χώρο της Τουάμ, στην Κομητεία Γκάλγουεϊ.
Μηχανικός εκσκαφέας θα αρχίσει να σκάβει αργά το έδαφος σήμερα στον χώρο των 5.000 τετραγωνικών μέτρων, όπου πιστεύεται ότι το τάγμα Bon Secours έθαψε 796 βρέφη που πέθαναν στο Σπίτι Μητέρας και Παιδιού St Mary’s μεταξύ 1925 και 1961.
Σύμφωνα με τον Guardian, η επιχείρηση, που αναμένεται να διαρκέσει δύο χρόνια, σηματοδοτεί ένα νέο στάδιο στον απολογισμό της Ιρλανδίας για την κακοποίηση και παραμέληση παιδιών σε θρησκευτικά και κρατικά ιδρύματα, ειδικά όσων έφεραν το στίγμα της γέννησης εκτός γάμου. Η μεταχείρισή τους έχει χαρακτηριστεί ντροπή για το έθνος.
Στο St Mary’s στην Τουάμ, ένα αποκαλούμενο Σπίτι Μητέρας και Παιδιού όπου νεαρές γυναίκες και κορίτσια στάλθηκαν για να γεννήσουν, ορισμένα βρέφη θάφτηκαν σε έναν ανενεργό υπόγειο βόθρο.
Δεν υπήρχαν αρχεία ταφής και οι θάνατοι αγνοήθηκαν μέχρι πριν από μια δεκαετία, όταν η τοπική ιστορικός Catherine Corless ανακάλυψε πιστοποιητικά θανάτου για 796 βρέφη. Αυτό οδήγησε σε δικαστική επιτροπή, κρατική συγγνώμη και υπόσχεση για εκσκαφή του χώρου.
«Νιώθω πολύ, πολύ ανακουφισμένη που επιτέλους γίνεται», δήλωσε η Corless. «Ήταν ένας πολύ μακρύς δρόμος. Είναι κάπως συγκλονιστικό. Περίμενα τόσο πολύ για αυτό. Είναι χαρά για μένα και για τις οικογένειες που περιμένουν με ελπίδα να βρουν τον δικό τους μικρό συγγενή».
Μεγάλο μέρος του χώρου εκσκαφής, που βρίσκεται στη μέση μιας οικιστικής περιοχής, έχει αποκλειστεί και το γραφείο του Odait (director for authorised intervention in Tuam) έχει πραγματοποιήσει προπαρασκευαστικές εργασίες.
Η ομάδα των 18 ατόμων, στην οποία περιλαμβάνονται αρχαιολόγοι, ανθρωπολόγοι και άλλοι ιατροδικαστικοί ειδικοί από την Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία, την Κολομβία, την Ισπανία και τις ΗΠΑ, ηγείται από τον Daniel MacSweeney, πρώην απεσταλμένο της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού.
Η επιχείρηση στοχεύει να ανακτήσει όλα τα ανθρώπινα λείψανα, να προσπαθήσει να τα ταυτοποιήσει, να τα επιστρέψει στις οικογένειες και να τα ξαναθάψει με αξιοπρέπεια. Το μέγεθος και η τοποθεσία του χώρου, η διήθηση νερού και η ανάμειξη των λειψάνων, καθώς και η εγγύτητα άλλων λειψάνων από τις εποχές του λιμού και των φτωχοκομείων του 19ου αιώνα, καθιστούν την επιχείρηση εξαιρετικά σύνθετη, σύμφωνα με τον MacSweeney.
«Όλα αυτά μαζί επιτείνουν πραγματικά την πρόκληση», τόνισε. «Πρόκειται για ανάκτηση με ιατροδικαστικό πρότυπο, σαν σκηνή εγκληματολογικής έρευνας. Η ομάδα μας περιλαμβάνει ειδικούς στη διαχείριση σκηνών εγκλήματος. Η νομοθεσία απαιτεί να καλέσουμε τον ιατροδικαστή ή την Αστυνομία, αν βρούμε στοιχεία αφύσικου θανάτου».
Ο εκσκαφέας, που διαθέτει ειδικό κάδο χωρίς «δόντια», θα εργάζεται αργά και θα σταματά όταν οι αρχαιολόγοι βλέπουν κάτι ενδιαφέρον, ανέφερε ο MacSweeney. Η ομάδα διαθέτει γραφεία και εργαστήριο στον χώρο που μπορεί να κάνει προκαταρκτικές αναλύσεις πριν αποσταλεί υλικό σε μεγαλύτερο εργαστήριο. Ορισμένοι συγγενείς των παιδιών που πέθαναν έχουν δώσει δείγματα DNA.
Οι καλόγριες του τάγματος Bon Secours διοικούσαν το ίδρυμα με την έγκριση του ιρλανδικού κράτους, το οποίο αδιαφόρησε για τη στέρηση, τη μισογυνία και τα υψηλά ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας. Το σπίτι της Τουάμ έκλεισε το 1961 και κατεδαφίστηκε, στη θέση του χτίστηκε οικιστική περιοχή.
Το 1975 δύο αγόρια που μάζευαν μήλα ανακάλυψαν ανθρώπινα οστά στον εγκαταλελειμμένο βόθρο. Οι Αρχές δεν έλαβαν καμία δράση μέχρι που η Corless, πρώην γραμματέας σε εργοστάσιο υφαντουργίας με ενδιαφέρον για την τοπική ιστορία, δημοσίευσε έρευνα που έλαβε έκταση σε τοπικά, κατόπιν εθνικά και στη συνέχεια διεθνή μέσα το 2014.
Ο ηθοποιός Λίαμ Νίσον είναι συμπαραγωγός μιας ταινίας μεγάλου μήκους που πρόκειται να ξεκινήσει γυρίσματα στο Γκάλγουεϊ αργότερα φέτος με θέμα σχετικό με την υπόθεση.
Η Corless είπε ότι ελπίζει τα λείψανα, που βρίσκονται περίπου 2 μέτρα κάτω από την επιφάνεια, να ταυτοποιηθούν και να συνενωθούν. «Τόσα μικρά οστά είναι αναμεμειγμένα επειδή μπήκαν νερά. Ελπίζω να μπορέσουν να τα ταιριάξουν».
Έχει παραδώσει τα αρχεία της στην ομάδα εκσκαφής. «Είναι κορυφαίοι ειδικοί στους τομείς τους και είναι εξίσου συγκινημένοι με όλο αυτό όσο κι εγώ. Πραγματικά, θέλουν να φτάσουν στη ρίζα αυτής της υπόθεσης».
