Η Disney ετοιμάζει το ριμέικ της Χιονάτης και ήδη προκαλεί πολλές διαμάχες. Τον κεντρικό ρόλο του διάσημου παραμυθιού θα ερμηνεύσει η Ρέιτσελ Ζέγκλερ, η οποία – προαναγγέλλοντας τις ριζικές αλλαγές στο παραμύθι – έχει δηλώσει πως η πρωτότυπη ιστορία δεν της αρέσει, επικρίνοντας τον χαρακτήρα του πρίγκιπα και υποσχόμενη μια φεμινιστική ανατροπή στην ιστορία.

Τα όσα ακούγονται για τη νέα ταινία έχουν ήδη προκαλέσει αντιδράσεις από συντηρητικούς κύκλους, ενώ αρκετοί είναι αυτοί που επισημαίνουν τη ριζική στροφή της εταιρείας: Από τον ακραίο συντηρητισμό και αντικουμουνισμό του ιδρυτή της Γουόλτ Ντίσνεϊ στον σύγχρονο προοδευτισμό και τη «woke» κουλτούρα του κολοσσού της κινηματογραφικής βιομηχανίας και της ψυχαγωγίας.

Ο Γουολτ Ντίσνεϊ με τις δημιουργίες του είχε καταστήσει την εταιρεία κινουμένων σχεδίων στην επιτομή των παραδοσιακών αξιών, συμβάλλοντας στην ενίσχυση του αμερικανικού πατριωτισμού και την προώθηση του αμερικανικού ονείρου

Γεννημένος στην καρδιά της Αμερικής, στο Σικάγο, το 1901, στη χαραυγή του 20ου αιώνα, που εξελίχθηκε στον αιώνα της αμερικανικής κυριαρχίας, ο Γουόλτ Ντίσνεϊ είχε πάθος με τα κινούμενα σχέδια αλλά και με την «αστερόεσσα».

Δημιούργησε έναν συναρπαστικό παραμυθένιο κόσμο, συμβάλλοντας καθοριστικά με το καινοτόμο έργό του στην εξάπλωση της αμερικανικής κουλτούρας σε όλον τον πλανήτη. Το αστέρι του, ο Μίκι Μάους, αλλά και οι υπόλοιποι ήρωες του, έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχαγωγίας, γοήτευσαν μικρούς και μεγάλους και κατέκτησαν τον κόσμο.

Ο «σκοτεινός πρίγκηπας» του Χόλιγουντ

Την ίδια στιγμή, ο «σκοτεινός πρίγκηπας» του Χόλιγουντ λειτουργούσε στο εσωτερικό των ΗΠΑ για την πάταξη κάθε αντίθετης φωνής, που αμφισβητούσε το αμερικανικό status quo και τις «παραδοσιακές αρχές» της αμερικανικής κοινωνίας.

Στα χρόνια της αντικουμουνιστικής παράνοιας, «έδινε» στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, της οποίας υπήρξε συνεργάτης για δεκαετίες, καλλιτέχνες και συναδέλφους του, οι οποίοι μπήκαν στην περίφημη «μαύρη λίστα». Τα «αστέρια» του ζούσαν σε έναν υπέροχο, λαμπερό και ονειροπόλο κόσμο, όμως ο «παραμυθάς» του Χόλιγουντ – αν και πρωτοπόρος στο χώρο του – είχε πολλές μαύρες σελίδες με κατηγορίες για μισογυνισμό, ρατσισμό, αντισημιτισμό, αλλά και απαράδεκτες συμπεριφορές σε βάρος εργαζομένων.

Στην υπηρεσία του στρατού…

Αξίζει να σημειωθεί πολλοί από τους χαρακτήρες του χρησιμοποιήθηκαν στην πολεμική προπαγάνδα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Για παράδειγμα, οι επτά νάνοι από τη Χιονάτη εμφανίζονταν να ανταλλάσσουν τα διαμάντια που εξόρυξαν με πολεμικά ομόλογα, ενώ το φιλμάκι συνοδευόταν με το σλόγκαν «Invest In Victory».

Κατά πολλούς η πιο χαρακτηριστική δημιουργία του στο πλαίσιο της προπαγάνδας κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν το Der Fuehrer’s Face, του 1943, με πρωταγωνιστή τον Ντόναλντ Ντακ, το οποίο έχει βραβευτεί και με Όσκαρ. Σε αυτή την ιστορία κινουμένων σχεδίων, η διάσημη πάπια εμφανίζεται ως πολίτης του τρίτου ράιχ, όπου ο Χίτλερ λατρεύεται και όλα έχουν το σχήμα σβάστικας, ακόμη και τα δέντρα και οι  ανεμόμυλοι.

Η ταινία δεν ασχολείται με τον αντισημιτισμό, ούτε με τα εγκλήματα των ναζί, αλλά το μήνυμα που στέλνει είναι πως εάν κερδίσουν τον πόλεμο οι Γερμανοί όλοι θα βρεθούν σε ένα εργοστάσιο, δουλεύοντας για μια μικρή αμοιβή μέσα σε μια ναζιστική παρανοϊκή λατρεία. Ευτυχώς όλα είναι ένα όνειρο. Ο Ντόναλντ ξυπνά στην Αμερική και τελικά αγκαλιάζει το Άγαλμα της Ελευθερίας. Μέχρι εκείνο το σημείο το ναζιστικό καθεστώς έτρεφε μια συμπάθεια για τον Ντίσνεϊ, μέχρι που πολλοί υποστήριζαν πως θα έπρεπε να είναι Γερμανός, σύμφωνα με την Telegraph. Μετά το Der Fuehrer’s Face και ο Ντίσνεϊ συμπεριλήφθηκε στη λίστα των εχθρών.

Παραμύθια και στερεότυπα

Εκτός από τους ήρωες που ο ίδιος δημιούργησε, ο Γούολτ Ντίσνεϊ εισήγαγε στην κινηματογραφική βιομηχανία και πολλά από τα κλασικά ευρωπαϊκά παραμύθια, αναπαράγοντας αλλά και ενισχύοντας τα συντηρητικά ανδρικά και γυναικεία αρχέτυπα. Για παράδειγμα η «Χιονάτη» του απολαμβάνει τις οικιακές εργασίες, έχει την ηθική αγνότητα που πρόσταζε η εποχή και προσεύχεται την ώρα του ύπνου. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Telegraph, η ταινία θα μπορούσε να προβάλλεται για το πώς να είσαι καλή χριστιανή.

Αναμφίβολα στις ιστορίες κινουμένων σχεδίων της Ντίσνεϊ υπάρχουν σημαντικά μηνύματα για το περιβάλλον, την αγάπη, τη φιλία, τη δικαιοσύνη και τα ζώα, όμως το κυρίαρχο για τον ιδρυτή της εταιρείας ήταν η φιλήσυχη οικογενειακή ζωή, η ιδιωτική σφαίρα και όχι ο κοινωνικός ακτιβισμός. Κάθε σπίτι πρέπει να είναι ένα παραμυθένιο κάστρο.

Στο σήμερα, δεκαετίες μετά τον θάνατο του Γουόλτ Ντίσνεϊ (15 Δεκεμβρίου 1966), η εταιρεία διατηρεί σε κάποιο βαθμό αυτή τη δέσμευση στην οικογένεια, όμως το σχήμα έχει αλλάξει σημαντικά, όπως και τα κοινωνικά δεδομένα. Τα κορίτσια θέλουν κάτι περισσότερο από το ρόλο της «πριγκίπισσας» και του σωτήρα πρίγκιπα και η παγκοσμιοποιημένη αγορά ψυχαγωγίας ενθαρρύνει την πολυπολιτισμικότητα.

«Let it Go» και Woke κουλτούρα

Το να συνεχίσει η εταιρεία να δημιουργεί τα ίδια κινούμενα σχέδια στον 21ο αιώνα θα ήταν μη ρεαλιστικό και η Disney, ανεξάρτητα από το εάν συμφωνεί κάποιος ή όχι με την πολιτική ορθότητα, έπρεπε ως επιχείρηση να ακολουθήσει τον σύγχρονο δρόμο για να μπορέσει – εκτός των άλλων – να διατηρήσει και τα σκήπτρα στην βιομηχανία της ψυχαγωγίας.

Τα τελευταία χρόνια είτε δημιουργώντας νέους χαρακτήρες, είτε αναπροσαρμόζοντας κάποιες από τις παλαιότερες ιστορίες της, υιοθέτησε ως ένα βαθμό τη woke κουλτούρα ενάντια στις φυλετικές προκαταλήψεις και τις κοινωνικές διακρίσεις κάθε τύπου. Ένα από τα τελευταία παραδείγματα είναι η «Μικρή Γοργόνα», η οποία γυρίστηκε ξανά με μαύρη πρωταγωνίστρια.

Όμως το σημαντικότερο είναι η αλλαγή βασικών αξόνων του ιδρυτή της εταιρείας για τους γυναικείους χαρακτήρες. Πλέον «τα κορίτσια τα σπάνε!». Το νέο πρότυπο εδραιώθηκε με το Frozen το 2013, μια ταινία που ανέτρεψε τη μέχρι τότε λογική των παραμυθιών. Ο όμορφος πρίγκιπας εκτίθεται ως απατεώνας, ακραίος και επικίνδυνος. Η «Βασίλισσα του Χιονιού», η Έλσα, ένα κορίτσι που μετατρέπει τα πάντα σε πάγο, μαθαίνει να νικάει το φόβο της και να αγαπάει τον εαυτό της τραγουδώντας το «Let It Go». Η παλιά Disney ακολουθούσε συχνά τα στερεότυπα, η νέα Disney επιχειρεί να τα ανατρέψει και στρέφεται στην ενδυνάμωση.