Το «Ντιρλαντά» είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό τραγούδι. Είναι ένα παραδοσιακό άσμα που συνδέθηκε άρρηκτα με τη ζωή και τον αγώνα των σφουγγαράδων της Καλύμνου.
Είχε μια βαθιά χρηστική αξία: τραγουδιόταν στους δύτες κατά την ανάδυση, προκειμένου να τους κρατάει ξύπνιους και να διασφαλίζει ότι δεν τους είχε χτυπήσει η νόσος των δυτών – η δημιουργία φυσαλίδων αζώτου.
Αυτό το τραγούδι, γραμμένο στο Αιγαίο, κατέληξε να γίνει παγκόσμια επιτυχία στα ’70s, σύνθημα στα ελληνικά γήπεδα και ταυτόχρονα, η αφορμή για μια ιστορική δικαστική διαμάχη που έφερε αντιμέτωπους τον Διονύση Σαββόπουλο και τον Παντελή Γκίνη.
Η γέννηση του «Ντιρλαντά»
Το «Ντιρλαντά» γράφτηκε – όπως αποδέχτηκε το δικαστήριο – τη δεκαετία του ’60 από τον Παντελή Γκίνη, έναν Καλύμνιο καπετάνιο σε σφουγγαράδικο, ο οποίος έμεινε γνωστός και ως «Ντιρλαντάς».
Ο μύθος λέει ότι ο καπετάν Γκίνης έγραφε τους σατιρικούς και πειραχτικούς στίχους για το πλήρωμά του ενώ κρατούσε τη λαγουδέρα (το τιμόνι) με το ένα χέρι. Σε μία από αυτές τις διαδρομές βρήκε τον ρυθμό και «κόλλησε» τις συλλαβές «ντα-ντιρλάντα-ντα». Οι σφουγγαράδες του συμμετείχαν ρυθμικά, χτυπώντας παλαμάκια και επαναλαμβάνοντας τις συλλαβές.
Η δικαστική διαμάχη: Παράδοση ή πνευματική ιδιοκτησία;
Όταν το τραγούδι άρχισε να γίνεται γνωστό, ο Παντελής Γκίνης ήρθε στην Αθήνα και το ηχογράφησε σε 45άρι δίσκο, με την επιμέλεια της Δόμνας Σαμίου.
Από εκείνη το έμαθε ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο οποίος το συμπεριέλαβε στον δίσκο του «Το Περιβόλι του Τρελού» το 1969, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για διασκευή παραδοσιακού τραγουδιού.
Η επιτυχία του τραγουδιού έφτασε ως τις δικαστικές αίθουσες για τα πνευματικά δικαιώματα. Ο Γκίνης επέμενε ότι το τραγούδι ήταν δικό του, ενώ ο Σαββόπουλος βασιζόταν στην ιδιότητα του τραγουδιού ως δημοτικό, «αδέσποτο».
Ο εισαγγελέας αρχικά αποφάνθηκε ότι το τραγούδι ήταν δημοτικό, επικαλούμενος μάρτυρες (μεταξύ των οποίων και ο Γιάννης Παπαϊωάννου) που επιβεβαίωσαν ότι το γνώριζαν πολλά χρόνια πριν την κυκλοφορία του Σαββόπουλου.
Ο ίδιος ο Διονύσης Σαββόπουλος είχε περιγράψει την περιπέτεια σε συνέντευξή του:
«Εγώ πήγα στο λαογραφικό αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών και μου δώσανε επίσημη γνωμάτευση ότι το τραγούδι είναι, όχι «αδέσποτο», αλλά τραγούδι της παράδοσης, ένα τραγούδι του Αιγαίου. Δεν μπορεί να ανήκει σε κανέναν. Και με αυτό ο εισαγγελέας αποφάνθηκε ότι δεν είναι κανενός. Α, εντάξει λέω δικαιώθηκα. Αλλά μετά έφτασε σε δίκη και κουβάλησε το μισό νησί που είπε ότι ήταν εκεί όταν το έγραφε, και εγώ ήμουν μόνο με τη βεβαίωση της Ακαδημίας και δεν πέρασε».
Η πιο χαρακτηριστική στιγμή της δίκης αφορούσε τον μάρτυρα Γιάννη Παπαϊωάννου, τον εξαιρετικό συνθέτη, ο οποίος κατέθεσε ότι το τραγούδι το ήξερε από το ’30 από τις ψαρόβαρκες του Πειραιά, αποδεικνύοντας την ιδιότητα του «αλιέα» με την ταυτότητά του. Παρόλα αυτά, το δικαστήριο τελικά δικαίωσε τον Παντελή Γκίνη.
Παγκόσμια επιτυχία: Από τη Dalida ως την Ιαπωνία
Το «Ντιρλαντά» έγινε ένα από τα πιο διάσημα ελληνικά τραγούδια στον κόσμο.
Το 1970, η θρυλική τραγουδίστρια Δαλιδά (Dalida) το ηχογράφησε με τον τίτλο “Darla dirladada” στα γαλλικά και στα ιταλικά, μετατρέποντάς το σε διεθνή επιτυχία που ακούστηκε ακόμα και στην Ιαπωνία. Στην Ελλάδα, εκτός του Γκίνη και του Σαββόπουλου, το τραγούδι έχουν ηχογραφήσει, μεταξύ άλλων, ο Νίκος Ξυλούρης, η Μαρινέλλα και η Δόμνα Σαμίου. Ο Παντελής Γκίνης απεβίωσε σχετικά γρήγορα μετά την έκβαση της δίκης, από παθολογικά αίτια.
